Morgunblaðið - 07.07.2004, Blaðsíða 22

22 MIÐVIKUDAGUR 7. JÚLÍ 2004 MORGUNBLAÐIÐ
Hallgrímur B. Geirsson.
Styrmir Gunnarsson.
Framkvæmdastjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjórar:
Karl Blöndal, Ólafur Þ. Stephensen.
Fréttaritstjóri:
Björn Vignir Sigurpálsson.
FUNDURINN Í HVÍTA HÚSINU
Fundur Bush Bandaríkjafor-seta og Davíðs Oddssonarforsætisráðherra í Hvíta hús-
inu í gærmorgun er mikilvægasti
þátturinn til þessa í þeim viðræðum,
sem staðið hafa yfir um nokkurt
skeið um framtíð varnarstöðvarinn-
ar á Keflavíkurflugvelli. Þær
ákvarðanir, sem teknar verða í þeim
efnum eru jafnframt lykilþáttur í
mótun nýrrar stefnu í utanríkis- og
öryggismálum okkar Íslendinga á
21. öldinni. Endurskoðun þeirrar
stefnu, sem við höfum byggt á er
nauðsynleg vegna gjörbreyttra að-
stæðna í heiminum. Þegar niður-
staða er fengin um framtíð varnar-
stöðvarinnar má búast við miklum
umræðum um aðra þætti utanríkis-
stefnunnar.
Davíð Oddsson er sá forsætisráð-
herra í aðildarríkjum Atlantshafs-
bandalagsins, sem lengst hefur setið
við völd. Augljóst er að Bush hefur
með boði sínu til forsætisráðherra
um að hitta hann að máli í Hvíta
húsinu viljað sýna honum og ís-
lenzku þjóðinni virðingu og þakklæti
en ekki fer á milli mála, að fá aðild-
arríki Atlantshafsbandalagsins hafa
verið jafn einarðir stuðningsmenn
utanríkisstefnu Bandaríkjanna í
meira en hálfa öld og við Íslend-
ingar höfum verið. Þetta er þriðja
heimsókn íslenzks forsætisráðherra
í Hvíta húsið af þessu tagi. Bjarni
Benediktsson hitti Lyndon Johnson
að máli á Viðreisnarárunum og Þor-
steinn Pálsson var boðinn í Hvíta
húsið í forsetatíð Ronalds Reagans.
Ljóst er að engar endanlegar
ákvarðanir voru teknar á fundinum í
gær um framtíð varnarstöðvarinnar.
Íslenzk stjórnvöld hafa lagt áherzlu
á, að hér yrðu áfram loftvarnir.
Bandaríkjamenn hafa verið þeirrar
skoðunar, að þeir gætu sinnt þeim
annars staðar frá. Bush stöðvaði
sjálfur fljótfærnisleg áform, sem
uppi voru í bandaríska varnarmála-
ráðuneytinu um brottflutning her-
þotnanna frá Keflavíkurflugvelli á
síðasta ári.
Hugmyndir Bandaríkjamanna
verður að skoða í samhengi við end-
urskoðun þeirra á staðsetningu her-
stöðva og liðsafla víða um heim. Sú
endurskoðun stendur nú yfir. Mark-
mið hennar er bæði að beita herafla
Bandaríkjanna með öðrum hætti en
á árum kalda stríðsins og líka að
spara peninga bandarískra skatt-
greiðenda.
Við Íslendingar höfum góða
reynslu af varnarsamstarfi við
Bandaríkin, sem nú hefur staðið yfir
í meira en hálfa öld. Við gerum okk-
ur grein fyrir þeim breytingum, sem
orðið hafa í veröldinni, en við sjáum
líka, að engin þjóð getur verið varn-
arlaus í heimi hryðjuverkamanna.
Miðað við þær upplýsingar, sem
fram hafa komið hjá forsætisráð-
herra eftir fundinn í Hvíta húsinu er
nokkuð ljóst, að það skiptir Banda-
ríkjamenn máli, að við tökum meiri
þátt í kostnaði við rekstur Keflavík-
urflugvallar. Það eru eðlilegar óskir.
Þær eru ekki settar fram í fyrsta
sinn nú. Morgunblaðið hefur árum
saman lýst þeirri skoðun, að við Ís-
lendingar ættum að taka meiri þátt í
þessum kostnaði. Við erum nú í hópi
auðugustu þjóða heims. Við teljum
okkur þurfa á landvörnum að halda.
Við verðum að venja okkur við þá
hugsun að landvarnir kosti peninga
og að eðlilegt sé að við greiðum ein-
hvern hluta af þeim kostnaði en ætl-
umst ekki til að Bandaríkjamenn
beri þann kostnað allan. Markmiðið
með komu varnarliðsins hingað 1951
var ekki að við ættum að hagnast á
veru þess og í umræðum hér framan
af voru þær þjóðir litnar hornauga,
sem tóku greiðslu fyrir að leyfa
Bandaríkjamönnum að hafa her-
stöðvar í löndum sínum. Við töldum
á þeim tíma, sem við vorum fátæk
þjóð, að framlag okkar til varnar
hins frjálsa heims gegn kúgun
kommúnismans væri að heimila er-
lendu herliði að athafna sig á ís-
lenzkri grund og að það væri mikið
framlag.
Fyrir aldarfjórðungi komu upp
raddir meðal íslenzkra stjórnmála-
manna um að við ættum að krefjast
þess af Bandaríkjamönnum, að þeir
stæðu fyrir margvíslegum fram-
kvæmdum hér, m.a. vegafram-
kvæmdum, til þess að endurgjalda
okkur afnot af landi undir varn-
arstöð. Morgunblaðið barðist hart
gegn þeirri stefnu, sem á sínum
tíma var nefnd aronska og naut
nokkurrar hylli um skeið. Hins veg-
ar þýðir ekki að loka augunum fyrir
því, að fámennur hópur Íslendinga
hagnaðist verulega á dvöl varnar-
liðsins hér vegna framkvæmda á
varnarsvæðinu. Og er það ekki endi-
lega ánægjulegasti kaflinn í sam-
skiptum okkar og Bandaríkjamanna
síðustu hálfa öldina.
Þegar á allt þetta er litið er ekki
óeðlilegt og raunar í alla staði sann-
gjarnt að við tökum á okkur ein-
hvern kostnað vegna reksturs
Keflavíkurflugvallar.
Í kjölfar fundarins í Hvíta húsinu
í gærmorgun má gera ráð fyrir að
samráð verði á milli stjórnarflokk-
anna og síðan á milli þingflokka á
vettvangi utanríkismálanefndar um
framhaldið. Flest bendir til að málin
hafi þokast í rétta átt í Washington,
þótt endanlegar ákvarðanir hafi
ekki verið teknar um endurnýjun
varnarsamstarfsins á nýjum for-
sendum.
Senn verður tímabært að hér
hefjist almennar umræður um stefn-
una í utanríkis- og öryggismálum á
nýrri öld. Við þurfum að tryggja
öryggi okkar og að því er unnið með
viðræðum við Bandaríkjamenn. En
við þurfum jafnframt að gera okkur
grein fyrir samskiptum okkar við
umheiminn að öðru leyti. Á hvað
viljum við leggja áherzlu? Hvert
getur framlag smáþjóðar, sem þó er
vel efnum búin, vel menntuð og vel
upplýst verið í heimi nútímans? Ef
við horfum til okkar eigin sögu, þótt
ekki væri nema til sögu þjóðarinnar
á 20. öldinni og vegferðar hennar
frá fátækt til bjargálna er ekki ólík-
legt að margir Íslendingar muni líta
svo á, að við getum lagt eitthvað af
mörkum til þess að veita fátækum
þjóðum en sjálfstæðum stuðning á
þeirri sömu vegferð. Ekki endilega
með fjárframlögum heldur með því
að miðla til þeirra þekkingu og
reynslu.
F
ramtíð varna Íslands var
meginumræðuefnið á
fundi Davíðs Oddssonar
forsætisráðherra og
George W. Bush forseta
Bandaríkjanna, sem fram fór í for-
setaskrifstofu (Oval Office) Hvíta
hússins í gærmorgun. Á fundinum
lagði Bandaríkjaforseti fram hug-
myndir um að Íslendingar tækju að
sér aukna hlutdeild í kostnaði við
rekstur Keflavíkurflugvallar.
Fundurinn hófst kl. 10:30 að stað-
artíma og stóð yfir í hálfa klukku-
stund. Auk Davíðs og Bush voru m.a.
Colin Powell utanríkisráðherra,
Andrew Card, starfsmannastjóri
Hvíta hússins, Stephen Hadley, að-
stoðarþjóðaröryggisráðgjafi Banda-
ríkjaforseta, og James I. Gadsden,
sendiherra Bandaríkjanna á Íslandi,
á fundinum og af hálfu Íslands sátu
hann, auk Davíðs, Helgi Ágústsson,
sendiherra Íslands í Bandaríkjun-
um, Ólafur Davíðsson, ráðuneytis-
stjóri í forsætisráðuneytinu, Albert
Jónsson, skrifstofustjóri í for-
sætisráðuneytinu, Illugi Gunnars-
son, aðstoðarmaður forsætisráð-
herra, og Guðni Bragason,
sendifulltrúi í sendiráði Íslands í
Washington.
Traust og mikilvæg vinaþjóð
Eftir fundinn var erlendum og ís-
lenskum fréttamönnum hleypt inn í
forsetaskrifstofuna og fengu að bera
fram nokkrar spurningar. Bush
sagði við fréttamenn að Davíð Odds-
son væri góður vinur og rifjaði upp
að þegar hann sótti í fyrsta skipti
leiðtogafund NATO hefði það verið
Davíð sem gekk á móti honum og
bauð hann velkominn. „Ég hef aldrei
gleymt þessu. Ísland hefur verið
traust og mikilvæg vinaþjóð Banda-
ríkjanna,“ sagði Bush.
Bandaríkjaforseti sagði þá Davíð
hafa átt áhugaverðar og hreinskiptn-
ar viðræður um mikilsverð málefni
eins og vænta mætti þegar vinir
ættu í hlut. Sagði hann að forsætis-
ráðherrann léti sig miklu varða ör-
yggi og velferð þjóðar sinnar og sú
væri einmitt ástæða þess hvað hann
hefði verið virkur leiðtogi þess góða
fólks sem byggði Ísland.
Bush sagði að þeir hefðu átt mjög
opinskáar viðræður um varnarmálin
á Íslandi. Sagði Bush að Davíð hefði
verið talsvert fylginn sér og fastur
fyrir á fundinum, sem væri skiljan-
legt því hann legði áherslu á að
tryggja öryggi síns lands og þjóðar.
Lagði Bush áherslu á að þessi mál
yrðu leyst með samkomulagi þjóð-
anna. Varðandi framtíð bandarískra
orrustuþotna á Keflavíkurflugvelli
sagðist Bush myndu láta skoða það
mál mjög rækilega á næstunni. Dav-
íð Oddsson sagði að fundurinn hefði
verið jákvæður og Bush skildi að Ís-
land gæti ekki verið varnarlaust.
Þegar Davíð var spurður hvort
þeir Bush hefðu náð samkomulagi
um málefni varnarstöðvarinnar,
sagði hann að ekki hefði verið ætl-
unin að ganga frá samkomulagi á
þessum fundi heldur hefði hann út-
skýrt sjónarmið íslenskra stjórn-
valda fyrir Bandaríkjaforseta og
Bush gert grein fyrir sjónarmiðum
Bandaríkjastjórnar. Bush tjáði sig
einnig um framtíð varnarstöðvarinn-
ar á Keflavíkurflugvelli og F-15-orr-
ustuþoturnar fjórar sem þar eru og
sagði Davíð hafa lagt mikla áherslu á
að þoturnar yrðu áfram á Íslandi.
Hann hefði verið mjög ákveðinn í því
máli. Sagðist Bush ætla að skoða
málið af opnum huga en vildi tryggja
að hann hefði nákvæmar upplýsing-
ar um hverjar yrðu afleiðingar
ákvörðunar um hvort vélarnar yrðu
áfram á Íslandi eða ekki.
„Ég sagði forsætisráðherranum
að ég mæti mikils bandalag okkar og
vináttu. Ég hef fullan skilning á sjón-
armiðum hans og við munum vinna
saman að því að leysa þetta mál,“
sagði Bush.
Aukin hlutdeild í rekstri
og viðhaldi vallarins
Davíð sagði við Morgunblaðið eft-
ir fundinn að engin endanleg ákvörð-
un hefði verið tekin á þessari stundu
en allar þær bendingar sem fram
hefðu komið í viðræðunum væru
mjög jákvæðar. Hann sagði að þótt
ekki mætti gera of miklar væntingar
þá væri það svo, að Bush skildi að Ís-
land gæti ekki verið varnarlaust.
Davíð Oddsson sagði að fundurinn
með Bandaríkjaforseta hefði verið
mjög góður og árangursríkur og
hann skipti miklu máli. „Mér fannst
það jákvætt að forsetinn skyldi bjóða
til þessa fundar, bæði fannst mér það
ákveðin viðurkenning á sambandi
þjóðanna en líka að menn væru að
færast nær niðurstöðu um varnar-
stöðina í Keflavík og varnarsam-
starfið,“ sagði Davíð. „Þó forsetinn
tæki fram í þessu samtali, þar sem
hann var mjög einlægur og opinskár,
að hann væri ekki að ljúka málinu
núna og hann hefði ekki tekið end-
anlega afstöðu, þá fannst mér allt
hans viðmót og andinn í samtalinu
þannig að okkar hagsmunir myndu
fá mjög sanngjarna skoðun hjá hon-
um. En einnig er augljóst að hann
vill gjarnan að við sýnum ákveðna
sanngirni á móti. Hann vill sjá á þau
spil áður en hann tekur endanlega
ákvörðun. Það tengist því að á Kefla-
víkurflugvelli eru fleiri starfsmenn
en lýtur að varnarliðinu.
Við þurfum að fara yfir það en ég
sagði að af okkar hálfu værum við
ekki að loka fyrir að við tækjum mið
af þeim breytingum sem orðið hafa
þar sem borgaralegt flug er vaxandi
þáttur í starfsemi vallarins, miðað
við það sem áður var og það myndi
koma að einhverju leyti fram í þátt-
töku okkar í rekstri vallarins og við-
haldi hans að einhverju leyti,“ segir
Davíð.
Davíð var spurður hvort hann
teldi koma til greina að auka hlut-
deild Íslendinga í rekstri Keflavík-
urvallarins. „Það kemur til greina að
við tökum að okkur þau verkefni sem
áður hafa verið í höndum hersins, og
þá aðallega að mínu mati í samræmi
við breyttar forsendur um notkun
vallarins. Þungi venjulegs, borgara-
legs flugs hefur aukist miðað við
flugstarfsemi varnanna sem slíkra
og menn gætu haft einhverja hlið-
sjón af því.“
Davíð segir aðspurður að Íslend-
ingar eigi ekki að koma að hernaðar-
legum þætti starfseminnar í Kefla-
vík. „Við ákváðum á þessum fundi að
nú myndu menn skoða þetta og for-
setinn vísaði því til Colins Powell ut-
anríkisráðherra að taka það upp. Ég
geri ráð fyrir því að hann muni eiga
um það samtöl við okkar utanríkis-
ráðherra og ríkisstjórn okkar í fram-
haldinu,“ segir Davíð.
Þær hugmyndir sem Bush setti
fram á fundinum með forsætisráð-
herra í gær, um að Íslendingar
tækju á sig aukna hlutdeild í kostn-
aði Keflavíkurflugvallar, snúa að
mati Davíðs frekar að innlendri
starfsemi og hinni borgaralegu
starfsemi sem um er að ræða, þó sá
rekstur hafi til þessa verið á könnu
varnarliðsins að öllu leyti. „Við reyn-
um að horfa á það með sanngirni, en
þó innan einhverra marka sem við
ráðum við,“ sagði Davíð.
Forsætisráðherra var spurður
hvort staðsetning og rekstur F-15-
orrustuþotnanna á Keflavíkurflug-
velli væri einnig hluti af hugmyndum
bandarískra stjórnvalda um aukna
Forsætisráðherra segist eftir fund með Bandarík
Íslendingar t
Davíð Oddsson forsætisráðherra sagði fund sinn með Georg
arinnar í Keflavík yrðu leyst með samkomulagi þjóðanna. Ha
ríkisráðherra að hefja vinnu vegna undirbúnings þess. Einar
Davíð Oddsson forsætisrá
Þeir George W. Bforseti og Davráðherra héldufréttamönnum
í Hvíta húsinu að aflokn
Bush bauð blaðamenn o
komna kl. 10.59 í gærm
tíma, kl. 14.59 að íslensk
forsetinn:
„Það er mér mikil ánæ
sætisráðherra Íslands v
skrifstofuna.
Herra forsætisráðher
koma.
Ég mun flytja stutta
síðan segja nokkur orð;
svara nokkrum spurnin
Ég minnist fyrsta NA
fór á, ég gekk inn og sá
mér fyrstur og lét mér l
meðal vina, það var þes
Þessu hef ég aldrei gley
staðfastur vinur Bandar
ingar hafa verið mikilvæ
Við áttum athyglisver
nokkur mikilvæg málefn
an af mikilli hreinskilni.
fyrir slíku þegar um vin
ræða. Samtalið var opið
sætisráðherrann er mað
þjóðar sinnar mjög fyrir
velferð íbúanna, það er
hefur verið svo dugmiki
fólks sem byggir Ísland
Herra forsætisráðherra
Davíð Oddsson: „Þakka
herra forseti. Það er mé
vera hingað kominn, ek
dagurinn í dag er afmæ
Þetta er mikill heiður.“
„Íslan
vinur