Morgunblaðið - 07.07.2004, Blaðsíða 35

MENNING
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 7. JÚLÍ 2004 35
Það er sumar og það slær áþögn. Tónlistin í Reykjavíker komin í frí, nema á risa-
vöxnum rokktónleikum og lág-
stemmdum kvöldtónleikum í
Laugarnesinu. Jú, svo er það sum-
aróperan, en hún fer ekki í gang
fyrr en síðsumars. Listahátíð er
svo sem ekki langt að baki, en það
er eitthvert tóm; – tómahljóð.
Ef til vill eru íslenskir tónlist-
armenn bara þreyttir og þurfa
sína hvíld frá öflugu vetrarstarfi,
en þó varla all-
ir.
En þetta
tómahljóð er
hálfóþægilegt.
Á sumrin, í allri birtunni og góða
veðrinu, þegar fólk er almennt vel
stemmt og glatt, væri einmitt svo
ákjósanlegt að geta notið þess að
hlusta á tónlist. Það er eins og allt
púður tónlistarmanna fari í vetr-
arstarfið, og ekkert sé eftir til
sumarsins. Jú, margir þeirra flýja
út á land, þar sem sumartónleika-
raðir hvers konar standa með
blóma. En hvers vegna er úrvalið
af tónleikum svo fábrotið í
Reykjavík á árstíma þegar fólk
hefur einmitt rýmri tíma til að
njóta. Það er einhver skekkja í
hlutföllum milli vetrarstarfs og
sumarstarfs; framboðið á veturna
allt of mikið, en að sama skapi allt
of lítið á sumrin.
  
Það þarf einhverja nýja hugsuní tónleikaskipulag og tón-
leikahald. Það er svo löngu tíma-
bært að fólk finni tónlistinni nýjan
farveg; finni leiðir til að aðlaga
hana sumri og sól. Tónleikahald á
veturna er með svipuðu sniði frá
einum stað til annars, frá einum
tónleikum til annarra. Einn og
hálfur klukkutími kl. 20 eða
20.30, með hléi eftir 50 mínút-
ur … allt svo fyrirsjáanlegt, allt
svo gefið; efnisskránni þröngvað
inn í þennan ramma, hvernig svo
sem verkin fara saman. Þetta er
orðið hálf-lúið fyrirkomulag, og
kannski skiljanlegt að enginn
nenni hvorki að halda né mæta á
slíka tónleika að sumri til, þegar
lífið er í svolítið öðrum farvegi.
En hvar eru hugmyndirnar?
Væri nú ekki ljúft að gæða sér á
latte-bolla við Austurvöll á sunnu-
dagsmorgni undir örvandi lúðra-
blæstri? Eða hlýða á laufskála-
músík í Grasagarðinum? Væri
ekki gaman að heyra miðnæt-
urdjass á Tjarnarbakkanum, jafn-
vel í miðri viku? Hvers vegna er
Tatu Kantomaa ekki stillt upp á
Ingólfstorgi í hádeginu nokkrum
sinnum í viku, svo við getum notið
útiverunnar í matarhléinu undir
frábærum harmónikkuleik? Á
móti honum lékju hugsanlega
snillingarnir ungu í Dixieland-
dvergunum. Og hvers vegna er
ekki boðið upp á rímur og rapp
milli 17 og 18 á göngustígnum
góða, sem liggur frá Ægisíðu
austureftir allri borg, fyrir þá
fjölmörgu sem nýta sér hann til
útivistar eftir vinnu? Og hvernig
væri að blása lífi í Lækjartorg
með lifandi tónlist alla daga frá
17–19? Myndi maður ekki oftar
freistast til að fara í bæinn á þeim
tíma og fá sér jafnvel kvöldsnarl í
leiðinni? Hvar eiga svo ferða-
mennirnir að kynnast tónlistararfi
þjóðarinnar? Þeir fara ekki allir á
sumartónleika í Skálholti, og
vildu örugglega margir eiga þess
kost að heyra eitthvað slíkt í höf-
uðborginni. Þar er ekki um auð-
ugan garð að gresja, því miður.
  
Tónlistin glæðir líf, og vissu-lega yrði það einnig til að
bæta borgarbraginn ef þar hljóm-
aði tónlist sem laðar að fólk. Sum-
arið er tími sem maður vill helst
eyða utandyra, og sjaldnast eru
sumarveður hér svo válynd að
ekki sé hægt að leika eða syngja
utandyra. Það vantar bara ein-
hverja drift til að skapa. Borgin,
fyrirtæki og stofnanir ættu að
taka höndum saman við tónlist-
armenn um að efla músíklífið í
Reykjavík yfir hásumarið. Það
vantar sannarlega meira fútt í
það.
Tónlist óskast
yfir sumarið
’Væri nú ekki ljúft aðgæða sér á latte-bolla
við Austurvöll á sunnu-
dagsmorgni undir örv-
andi lúðrablæstri?‘
AF LISTUM
Bergþóra Jónsdóttir
begga@mbl.is
S
um hús kalla á það að á þau sé bank-
að. Fallegar dyr, skrýtnir dyra-
hamrar, ómþýðar dyrabjöllur geta
gert mann forvitinn um innihald
húsa. Fæst hús vilja láta banka í
sig að innanverðu; að minnsta kosti þau sem
við búum í – allt of mikið vesen að hætta á að
mölva vasa og missa hurðir af hjörum, og hver
vill svosem hávaða og barsmíðar á slíkum
griðastað.
En svo eru hús, sem hreinlega bjóða upp á
að í þau sé bankað; hús sem eru full af rörum,
tönkum, kössum, og alls konar ókennilegu
víravirki og furðuverki úr málmi, timbri og
grjóti. Hús sem ilma af hávaða liðinna tíma,
hús með hljóð, hús með hljóm. Þannig hús er
bræðsluverksmiðjan Grána á Siglufirði, sem
nú gegnir hlutverki bræðsluminjasafns. Gránu
gömlu hefur nú hlotnast sá heiður að fyrir
hana hefur verið samið tónverk: Konsert fyrir
slagverk, kammersveit og bræðsluverksmiðju.
Grána er gengin í endurnýjun lífdaga, og tón-
skáldið sem bankar líf í Gránu á nýjan leik er
Daníel Bjarnason; tiltölulega nýútskrifaður
sem píanóleikari og tónskáld, og stundar
framhaldsnám í hljómsveitarstjórn í Þýska-
landi. Þetta er stærsta verkið hans frá því
hann lauk tónsmíðanáminu. Einleikarinn í
slagverkskonsertinum, og sá sem fær að spila
á Gránu, hefur kannski ekki unnið í síldar-
bræðslu áður, en tilheyrir þó þeirri þjóð sem
þekkt er að því að sporðrenna pæklaðri síld í
heilu lagi á götum úti. Þetta er Hollending-
urinn Frank Aarnink, sem hefur starfað hér á
landi síðustu árin.
„Já, það er rétt, Frank spilar að einhverju
leyti á húsið, en samt langmest á hefðbundin
slagverkshljóðfæri. Sum þeirra eru þó þannig,
að þau gætu alveg tilheyrt verksmiðjunni. En
af praktískum ástæðum hlífi ég honum við því
að þurfa að hlaupa um allan salinn. Frank
verður niðri á gólfi, en ég og kammersveitin
verðum uppi á svölum og sjáumst kannski
ekki mikið. Hljóðin sem koma frá hljómsveit-
inni eru því kannski svolítið óræð, og hug-
myndin er að þau gætu komið eins og úr hús-
inu sjálfu. Þetta verður þannig líka eins og
húsið sjálft sé að syngja, en ekki bara verið að
berja það.“
Í Gránu líka fullt af dóti sem hlýtur að vera
svolítið gaman að dangla í, svona rétt til að
heyra hvernig það sándar þarna inni, þótt ekki
vilji maður láta það spyrjast að maður sé að
misþyrma safnmunum. En þetta er nú samt
aðeins harðgerðara en þjóðbúningadúkkusafn,
er það ekki?
„Jújú, þarna eru alls konar hlutir. Ég fór
norður í vetur og tók upp fullt af hljóðum í
húsinu, sem verða hugsanlega notuð; það á
eftir að koma í ljós. Það var rosalega skemmti-
legt að geta strax hugsað verkið inn í þetta
hús og gaman að fá að flytja tónlist þarna inni.
Safnið er auðvitað stórkostlegt, andinn sér-
stakur og hljómburðurinn góður. Þetta er búið
að vera mjög gaman,“ segir Daníel.
Sequentia, Bogomil og rímur
Tónleikarnir sem hér um ræðir eru liður í
Þjóðlagahátíð á Siglufirði sem hefst í dag með
námskeiðahaldi, þar sem ungir sem aldnir
geta fundið eitthvað við sitt hæfi, hvort sem er
í fornum vinnubrögðum, rímnakveðskap eða
náttúruskoðun.
Tónleikarnir með verki Daníels verða á
laugardag kl. 14, og eru aðeins brot af því sem
í boði verður. Á Sigló þessa vikuna verða einn-
ig: sönghópurin Sequentia frá París, sem flyt-
ur tónlist við Eddukvæði, Bogomil Font og
Kristjana Stefánsdóttir, Flís-tríóið, sem gladdi
gesti hátíðarinnar í fyrra með ómótstæðileg-
um leik; Marta G. Halldórsdóttir og Örn
Magnússon, Möguleikhúsið, Ólafur Kjartan
Sigurðarson, Rósa Jóhannesdóttir harðang-
ursfiðluleikari, og þjóðlagasveitir og þjóðlaga-
söngvarar hvaðanæva úr heimnum.
Dagskrá hátíðarinnar er kynnt á vef Siglu-
fjarðar: www.siglo.is.
Tónlist | Daníel Bjarnason tónskáld verður í sviðsljósinu á Þjóðlagahátíð á Siglufirði sem hefst í dag
Eins og húsið sjálft sé að syngja
Morgunblaðið/Golli
Daníel Bjarnason tónskáld.
FRANSKI orgelleikarinn Thierry
Mechler var gestur Listvinafélags
Hallgrímskirkju á Sumarkvöldstón-
leikunum 4. júlí. Það er óhætt að
segja að margir góðir orgelleikarar
hafa setið við Klaisorgel Hallgríms-
kirkju en hér var tvímælalaust á
ferðinni einn af þeim albestu. Þvílík
tækni sem maðurinn býr yfir og fóta-
og fingrafimi sem ekki er öllum gef-
in. Samt var leikur hans aldrei bara
tækni heldur alltaf lifandi tónlist, vel
mótuð og registreruð, sem féll aldrei
í skugga tækninnar. Mechler hefur
gott eyra fyrir raddavali og hvernig
hann byggði upp crescendo og de-
crescendo með registreringu og
borðaskiptingum var virkilega út-
hugsað og vel heppnað. Hann sýndi
hve orgelið hefur marga möguleika í
litavali tónanna og hvað það getur
sungið fallega veikt og þrumað vold-
ugt á „fullu verki“. Registreringin í
verki Liszt og sónötu Reubke var
frekar frönsk sem nýtur sín vel á
þetta orgel, síðan kom létt röddun
barokksins í verkum Bachs og sálm-
forleikinn um Vatnaföllin í Babylon
BWV 653 hefur undirritaður oft
heyrt á tónleikum bæði hér heima og
erlendis en þessi flutningur og túlk-
un tekur öllum þeim flutningi fram.
Svo lifandi leið straumurinn, vel og
fallega mótaður og fullur af iðandi lífi
á móti syngjandi sálmalaginu sem
hljómaði fallega í Krúmhorni 1.
hljómborðs. Mechler er þekktastur
fyrir færni sína í spuna af fingrum
fram. Hann fékk í hendur tvö sálma-
lög úr sálmabókinni; íslenska þjóð-
lagið Dýrð vald virðing og franska
sálmalagið Upp upp mín sál, og
spann yfir þau hvort í sínu lagi og óf
þau síðan saman í eina fléttu. Þarna
var hann í essinu sínu og fór hrein-
lega á kostum og mátti greina lögin
út úr hljómum og klösum ýmist í
hand- eða fótspili. Frábær listamað-
ur og frábærir tónleikar.
TÓNLIST
Hallgrímskirkja
Thierry Mechler orgelleikari. Sunnudag-
urinn 4. júlí kl. 20.
ORGELTÓNLEIKAR
Jón Ólafur Sigurðsson
leiddi tónleika þeirra Hjörleifs og
Jónasar á hádegistónleikunum í
Hallgrímskirkju 1. júlí. Keðjan var
vel leikin og mótuð en kannski í
hægara lagi. Næst léku þeir tvo
þætti úr Fiðlusónötu í D-dúr opus 1
nr. 13 eftir Händel. Einhver mis-
skilningur átti sér stað milli þeirra
félaga í upphafi sem varð til þess að
þeir náðu ekki nógu vel saman í
Larghetto-þættinum, en Allegróið
var í góðum hraða og fiðlan naut
sín vel. Jónas lék því næst Adagio
úr Prelúdíu, adagio og fúgu BWV
564. Í efnisskrá var verkið ranglega
kynnt úr Prelúdíu og fúgu í a-moll
BWV 564. Adagioið var frekar óró-
legt en gott að örðu leyti. Hjörleif-
ur lék síðan yfirvegað og fallega
Adagio úr g-moll-sónötunni eftir
Bach. Eftir Jónas Þóri léku þeir fé-
lagar spunaverkið Hornstein. Lát-
laust, hugljúft og hugmyndaríkt
verk sem að hluta til var spunnið af
fingrum fram. Lokaverkið var sí-
gaunadans eða Csárdás (í efnisskrá
„Zardas“) eftir Vittorio Monti.
Þessi dans er bráðfjörugur og
skemmtilegur en eins og aðrir slíkir
dansar ekki hugsaðir fyrir alvöru
kirkjuhljómburð, en miðað við að-
stæður var flutningurinn góður.
HIN þekkta og vinsæla Canon eða
keðja eftir Johann Pachelbell inn- Jón Ólafur Sigurðsson
ur að líta til vinstri á ljósmyndinni. Málverkið er nú til
sýnis í National Maritime-safninu í Lundúnum á sýn-
ingunni „Listin að kanna“ sem er fyrsta opinbera sýn-
ingin á verkum Williams Hodges allar götur síðan
1795.
SJÓNVARPSMAÐURINN kunni Sir David Attenbor-
ough handleikur hér fyrsta þekkta olíumálverkið af
ísjaka sem landslagsmálarinn William Hodges málaði
á 18. öld. Verkið var falið í meira en tvær aldir á bak
við annað verk eftir Hodges, hitabeltismynd sem get-
Reuters
Fyrsti ísjakinn í olíu
TÓNLIST
Hallgrímskirkja
Hjörleifur Valsson á fiðlu og Jónas Þórir á
orgel. Fimmtudagurinn 1. júlí kl. 12.
ORGEL OG FIÐLA