Heimilistíminn - 09.11.1978, Blaðsíða 10

Sögur
Jón Gislason:
14. grein
Endurnýjun i vatni og hugsjónum nýrrar aldar
Fyrrverandi stríðskapteinn
verður sýslumaður
í Vestmannaeyjum
1
Séra Jón Austmann sóknarprestur i
Vestmannaey jum var har6ur og viljafast-
ur maður. Hann viröist hafa verið sii
manngerö sem hugsaöi og grundvallaöi
málin m jög gaumgæfilega og geröi fastar
og ákveðnaráætlanir og fylgdi þeim sföan
fram af einhug og festu. Svo varö meö
framkvæmd hans i andstööunni gegn
mormónunum i Vestmannaeyjum.
Það kemur greinilega fram i baráttu
yfirvaldanna i Vestmannaeyjum viö
mormónana, hve islenzkt þjóöfélag var i
raun réttri frumstætt og miöaldalegt Um
miðbik 19. aldar. Hér voru engar félags-
legar þarfir uppfylltar, nema þær trilar-
legu og þaö á mjög einhæfan og fastheld-
inn hátt, svo meira sé ekki sagt. Engin
sameiginleg samkomuhils voru til f land-
inu, nema kirkjurnar og mátti aöeins nota
þær til trúarlegra þarfa.
Um miöbik 19. aldar reis alda i landinu
til aukins frelsis og i sambandi viö þaö
10
varö aukin þörf fyrir fundahöld og sam-
komuhús til þeirra. Þá var hafin barátta
fyrir þinghúsbyggingum víöa um land og
risu þau viöa um sveitir landsins.
1 Vestmannaeyjum var þetta á dagskrá
ásjötta áratug aldarinnar 19. og var þar
rættum þinghúsbyggingu, en ekki varö Ur
framkvæmdum, fyrr en þaö mál er hér er
til umræöu var af dagskrá i bili. Séra Jón
Austmann vekur máls á þvi aö þörf sé á
a& byggja tugthús i Vestmannaeyjum,
meöan á mormónamálunum stóö. Þessi
hugmynd fékk ekki stuöning þá, en liklegt
er af heimildum, burt séö frá mormóna-
málunum, aö full þörf hafi verib á sllkri
byggingu.
En á árunum 1856-1857 var þinghús
byggt I Vestmannaeyjum, þegar von Kohi
sýslumaöur var orðinn fastur I sessi.
Kostaöi þaö aö minnsta kosti 1000 rlkis-
dali Ur sveitarsjóöi. Fangelsi var i öörum
enda binghússins. Siöar var þetta hús
endurbyggt og stækkaö og var um skeiö
notaö fyrir barnaskóla, en sérstakt
fangelsi byggt.
Þegar séra Brynjólfur Jónsson var tek-
inn viö embætti ábyrgðarkapellánsins I
Vestmannaeyjum haustiö 1852, fór séra
Jón Austmann þess fljótlega á flot viö
prófast sinn, séra Jón Halldórsson á
Breiöabólstaö i Fljótshliö aö hann legöi
þaö fyrir séra Brynjólf aö hann færi eftir
biskupsbréfinu frá 3.mai 1851, um afstööu
sina ogframkvæmd gegn mormónunum i
Eyjunum. Þár var einmitt mörkuö sú
stefna sem séra Jón Austmann haföi
mótaö og fylgdi meöan honum entist
aldur tíl. Prófastur varö fús til þess og
geröi þaö meö bréfi til ábyrgöarkapel-
lánsins.
En eftír komu og starf J.P. Lorentzsen
til Vestmannaeyja sumariö 1853, var þaö
skoöun sumra aöila andlega valdsins I
landinu aö þaö yröi aö setja Vestmanna-
og
sagnir