Morgunblaðið - 25.11.2004, Qupperneq 31

MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 25. NÓVEMBER 2004 31
Forsíða nýrrar bókar Ragn-ars Axelssonar ljósmynd-ara er mynd sem Rax tókaf Guðjóni Þorsteinssyni
með Dyrhólaey í baksýn. Þessi
mynd hefur borið hróður beggja
víða og því vildi Rax halda upp á út-
komu bókarinnar með því að koma
fyrsta eintakinu í hendur Guðjóni og
halda skammtímasýningu á nokkr-
um myndum úr bókinni honum til
heiðurs. Þegar til átti að taka gáfu
veðurguðirnir þeim félögum engin
grið undir Dyrhólaey, en landið var
með þeim og bauð skjól í Reyn-
ishelli, þar sem menn urðu þó að
hafa varann á svo brimið lokaði ekki
undankomunni vestur fyrir.
Það voru því höfð snör handtök
þegar í Reynishelli kom; stöngum
stungið í sand og myndirnar hengd-
ar á með frönskum rennilás. Og
undir þungum óm brimsins lýsti
Sigurður Svavarsson, útgáfustjóri
Eddu, ljósmyndabók Rax út komna
og afhenti þeim Guðjóni fyrstu ein-
tökin. Rax sagði Guðjóni frá mynd-
unum á sýningunni, en þá gaf brim-
ið aðvörun um að það myndi loka
hellinum innan skamms. Myndir og
stangir voru því teknar úr sandinum
aftur; lauk þar með ljósmyndasýn-
ingunni, en menn hlupu með sýning-
argripina vestur fyrir hellinn og þar
upp í öruggan sand undan öldunni.
Í eftirmála rekur Ragnar Ax-
elsson upphaf að myndverkinu um
mannlíf við Norður-Atlanzhaf til
fundar síns og Axels á Gjögri. „Þeg-
ar trillan hans lónaði út fjörðinn var
eins og innri rödd segði mér að fólk
á borð við Axel yrði ég að mynda;
þeirra heimur væri óðum að breyt-
ast og hverfa.“
Verkefnið hlóð fljótt utan á sig og
Rax tók ekki aðeins ljósmyndir til
þess á Íslandi, heldur og í Fær-
eyjum og á Grænlandi. Það gefur
svo bókinni aukið gildi að aftast seg-
ir Rax sögurnar á bak við mynd-
irnar.
Í formála að bókinni segir Mary
Ellen Mark, sem fyrir nokkrum ár-
um var valin áhrifaríkasti kven-
ljósmyndari samtímans af tímarit-
inu American Photo, m.a. að sterkar
svart-hvítar ljósmyndir Ragnars
Axelssonar (Rax) fjalli um manninn,
dýrin og náttúruna, sem hann hafi
undursamlegan hæfileika til að sam-
stilla. Svo lifandi eru ljósmyndir
hans að lesandinn heyrir í vindinum,
finnur til kuldans og bragðar á sjáv-
arseltunni.
Og Guðmundur Andri Thorsson
segir í „Að gera langa sögu stutta“
að ljósmyndir Ragnars Axelssonar
séu „ekki fallegar stemmnings-
myndir af landslagi – þetta eru sög-
ur. Hann segir söguna af því hvern-
ig sótt er að samfélagi veiðimanna á
Grænlandi, söguna um síðustu ein-
búana á Íslandi og söguna um hið
góða líf í kyrrlátu færeysku þorpi …
Sögurnar hér fjalla um Norðrið.
Þær eru um náttúruna og manninn í
Norðrinu og aðstæður þar sem enn
ríkir jafnvægi. Sérhver þessara
mynda brýnir okkur til að gleyma
því ekki hversu eftirsóknarvert það
er að umgangast náttúruna af virð-
ingu, hversu brýnt það er að þyrma
víðernunum, fjöllunum, fljótunum
og dölunum – og fólkinu sem enn
býr þar sem er aflstöð alls“.
Í bókinni Andlit norðursins eru 98
ljósmyndir.
Sigurður Svavarsson, útgáfustjóri
Eddu, sagði mikinn áhuga erlendis
á Andlitum norðursins og víst að
bókin muni koma út á öðrum tungu-
málum mjög fljótlega.
Ljósmyndir og myndafrásagnir
Ragnars Axelssonar hafa birzt í
Morgunblaðinu og þess utan m.a. í
Life, National Geographic, Time,
Stern og Figaro. Þá hafa myndir
hans af mannlífi við Norður-
Atlanzhafið verið sýndar víða um
heim; m.a. í New York, London,
Moskvu, París, Berlín, Hamborg og
Mílanó og beiðnir um sýningar hafa
m.a. borizt frá Póllandi og Ástralíu.
Þá hefur Ragnar Axelsson hlotið
margvíslegar viðurkenningar fyrir
ljósmyndir sínar; fjölmargar á sýn-
ingum íslenzkra blaðaljósmyndara
og heiðursviðurkenningu The Oscar
Barnack Award 2001 og 2002 Grand
Prix á Festival Photo de Mare.
Bókarveizla í helli
Morgunblaðið/Einar Falur
Sigurður Svavarsson, útgáfustjóri Eddu, afhendir Guðjóni Þorsteinssyni
og Ragnari Axelssyni fyrstu eintökin af Andlitum norðursins.
Fimmtán ára starf
Ragnars Axelssonar
ljósmyndara að mann-
lífsmyndum frá Fær-
eyjum, Grænlandi og
Íslandi er komið á
bók; Andlit norðurs-
ins. Freysteinn
Jóhannsson fagnaði
útkomu bókarinnar
með höfundi og fleir-
um í Reynishelli.
EINN af fulltrúum í rússnesku sendinefndinni á
ráðherrafundi aðildarríkja Norðurskautsráðs-
ins, Alexei Chirikalov, lést í bílslysi í Moskvu á
leið sinni á fundinn hér á Íslandi. Þetta kom
fram í ræðu Davíðs Oddssonar utanrík-
isráðherra. „Við höfum fengið þær fréttir að
tveir aðrir fulltrúar í nefndinni, aðstoðarland-
stjórinn Rayshev og utanríkisráðherrann Sakh-
autidinova í Kanty-Mansys, hafi slasast alvar-
lega í bílslysinu. Við sendum fjölskyldu hins
látna samúðarkveðjur okkar og óskum aðstoð-
arlandstjóranum og utanríkisráðherranum fulls
bata,“ sagði Davíð.
Lést í slysi á leið á
ráðherrafundinn
norðurslóða og hvetja Norður-
áðið til að styrkja tengsl sín við al-
samtök, ríkisstjórnir og svæðis-
. Þá segir að staðfesta skuli á ný
kilvæga hlutverk íbúa á norður-
u í sjálfbærri þróun að teknu tilliti
ulegra áhrifa á þróun á hefðbund-
máta þeirra. Þá er framlagi norð-
sbúa til rannsókna á norðurskaut-
nað sem og þekkingu þeirra.
andi loftslagsbreytingar á norður-
er í yfirlýsingunni þakkað framlag
gu ráðstefnunnar um loftslags-
gar á norðurheimskautinu (ACIA
tic Climate Impact Assessment) en
m ACIA hefur verið safnað gögnum
rt hefur kleift að leggja mat á lofts-
lagsbreytingar og aukna útfjólubláa geisl-
un á norðurskautinu. Lýst er áhyggjum af
þeim áhrifum sem svæðið hefur þegar orð-
ið fyrir að þessu leyti. Loftslagsbreytingar
fela í sér ögrandi viðfangsefni fyrir íbúa
norðurskautsins og áhættu fyrir dýra- og
vistkerfi.
Í tengslum við þróun byggðar er lögð
áhersla á að bæta lífsskilyrði og stuðla að
efnahagslegum tækifærum og styrkja sam-
félög með t.d. að byggja upp afkastagetu
þeirra, rannsóknir og menntun. Í tengslum
við aðgerðir gegn mengunarvöldum eru
umhverfissérkenni norðurskautsins viður-
kennd sem mælir fyrir hnattræn áhrif
vegna loftslagsbreytinga og langtíma-
mengunar.
á norður-
haldið áfram
VIÐBRÖGÐ ráðherrafundar Norðurskauts-
ráðsins við skýrslu vísindamanna um öra hlýn-
un á norðurslóðum reyndust rýr í roðinu að
mati Náttúruverndarsamtaka Íslands. Þau
telja að þar með hafi ríki Norðurskautsráðsins
undir formennsku Íslands misst af tækifæri til
að veita forystu í aðgerðum til að bregðast við
þeirri ógn sem steðjar að lífríki norðursins.
„Ríkin lýsa áhyggjum af áhrifum loftslags-
breytinga á norðurslóðum og hversu mik-
ilvægu hlutverki norðurheimskautasvæðið
gegnir í loftslagi jarðar. Á hinn bóginn segja
þau ekkert um bindandi aðgerðir til að draga
úr ústreymi gróðurhúsalofttegunda sem er or-
sök þess vanda sem við er að etja.“
Þá benda samtökin á að Bandaríkin séu eina
aðildarríki ráðsins sem ekki hafi fullgilt
Kyoto-bókunina. Hin aðildarríkin, Rússland,
Finnland, Svíþjóð, Danmörk, Noregur, Ísland
og Kanada hafi gert það. „Þessum ríkjum ber
skylda til að gera allt sem í þeirra valdi stend-
ur til að vernda lífríki norðurslóða og leita
leiða til að breyta afstöðu Bandaríkjastjórnar.
Brýnt er að Norðurlöndin ásamt Rússlandi og
Kanada taki þetta mál upp með afgerandi
hætti á 10. fundi Loftslagssamnings Samein-
uðu þjóðanna sem haldinn verður í Buenos
Aires 6.–17. desember nk.“
Ófullnægjandi
viðbrögð norður-
skautsríkja
BANDARÍKIN hafa verið það ríki innan Norð-
urskautsráðsins sem hægast hefur viljað fara í
norðurskautssamstarfinu. Fyrr á árinu reyndi
stjórn Bush Bandaríkjaforseta að koma í veg
fyrir að í skýrslu Norðurskautsráðsins um lofts-
lagsbreytingar á norðurslóðum yrði mælt með
róttækum aðgerðum til að draga úr hlýnun and-
rúmsloftsins, samkvæmt fréttum bandarískra
fjölmiðla.
Bandaríkin bera mikla ábyrgð á því hversu
veikt skipulag Norðurskautsráðsins er. Allar
ákvarðanir ráðsins krefjast samhljóða sam-
þykkis aðildarríkjanna sem aftur þýðir að sá
sem hægast vill fara ræður ferðinni. Þetta kem-
ur m.a. fram í greininni Þíðan á Norðurslóðum
eftir Ólaf Þ. Stephensen sem birtist í Hug-
myndum, greinasafni til minningar um Eyjólf
Konráð Jónson, árið 1998. Þar einnig fram að
Bandaríkin höfnuðu því á sínum tíma að gerður
yrði formlegur milliríkjasamningur um stofnun
Norðurskautsráðsins og lögðust gegn því að það
hefði fastaskrifstofu.
Í greininni segir að afstaða Bandaríkjanna
skýrist af hefðbundinni tortryggni Bandaríkja-
þings, ekki síst repúblikana, í garð alþjóðlegs
samstarfs og alþjóðastofnana með þátttöku
Bandaríkjanna og Bandaríkjastjórn gangi ekki
lengra í heimskautssamstarfinu en hún telur að
þingið samþykki.
Bandaríkin hafa
viljað fara hægast
Morgunblaðið/Golli
avíð Oddsson, utanríkis-
unnar Pálsson sendiherra.
jóðirnar
þessum sökum hafa árnar í Yuk-
erið vatnsminni og því til viðbótar
reldar aldrei verið eins miklir. Í
u sex og hálf milljón ekra skóg-
að bráð í Alaska. Þessar að-
ra lífsskilyrðin vitaskuld erfið á
Afkoma Gwich’in-fólksins er mjög
orða sem landið gefur hvað varð-
húsaskjól. Þegar þessar gríð-
urfarsbreytingar eiga sér stað
baráttan erfiðari. Það er ekki
rjast gegn þessu en við biðjum
um áhöld til að aðlaga okkur
aðstæðum. Vandamálið felst nú í
öfum takmarkaðan aðgang að
m einkum vegna eignafyr-
s á svæðinu auk þess sem reglum
g fiskveiðar hefur verið þröngv-
kkur. Eitt sinn voru þessar reglur
ðar og aðlögunargeta okkar var
ert. Við viljum því biðja um
gang að gæðum landsins.“
rðin tóm heldur tæki hún sér-
svæðum norðurskautsins sem
oð við aðlögun að breyttum skil-
æmi með tillögur að aðgerðum.
m að grípa til marghliða aðgerða
að koma böndum á koltvísýring
mikilvægi vetnis sem hinn end-
ugjafa og því erum við mjög
gði hún.
nti á þótt að Bandaríkjamenn
r ekki staðfest Kyoto-bókunina
verið í félagi með 14 öðrum ríkj-
m hefðu staðfest Kyoto-
Væru þessi lönd sum hver þróun-
nnur ekki og allt þar á milli. „Ég
eigum okkur sameiginlegt
ótt við förum ólíkar leiðir að
fundur í dag endurspeglar þær
m lagðar eru á samkomulagið.“
ði Bandaríkjastjórn bíða með
væntigu eftir hinni 1.200 blað-
kýrslu Norðurskautsráðsins
sér forsendur og niðurstöður
manna um hlýnun loftslags á
um. „Við hlökkum til að lesa
g taka mið af henni í stefnu okk-