Morgunblaðið - 25.11.2004, Blaðsíða 33

MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 25. NÓVEMBER 2004 33
UMRÆÐAN
Drengja ökklaskór
FIMMTUDAGS-
TILBOÐ
Suðurlandsbraut 54, sími 533 3109
ATH tilboði lýkur á laugardag
Verð áður frá 5.995
Verð nú 1.995
Reimaðir
Leður - leðurfóður
Str. 25-39
Litir: Svartur og brúnn
með riflás
str. 23-35
litir blár, brúnn,
svartur
Inngangur
Hinn 19. október sl. skrifaði mennta-
málaráðherra, Þorgerður Katrín
Gunnarsdóttir, ásamt Samtökum at-
vinnulífsins, Samtökum
iðnaðarins og Versl-
unarráði Íslands undir
viljayfirlýsingu um
stofnun einkahluta-
félags er taki yfir starf-
semi Háskólans í
Reykjavík og Tæknihá-
skóla Íslands. Í þessu
skjali stendur að stofn-
uð verði ný deild í verk-
fræði sem stefni að
kennslu til MS-gráðu.
Ein helstu rök
menntamálaráðuneyt-
isins fyrir sameiningu
háskólanna eru þau að samkeppni
muni aukast. Það hljóta að teljast
hæpin rök. Með sameiningunni er
verið að stuðla að innlendri sam-
keppni þegar leitast ætti við að
styrkja stöðu Íslands í alþjóðlegri
samkeppni. Verkfræðinám er al-
þjóðlegt nám. Sameiningin veikir
stöðu Íslands í alþjóðlegri samkeppni
og kemur niður á því rannsókna-
tengda framhaldsnámi í verkfræði
sem byggt hefur verið upp við Há-
skóla Íslands. Það er jafnframt ein-
kennilegt að ríkið skuli stuðla að
samkeppni gegn sjálfu sér.
Samþykkt vísinda- og tækniráðs
Vísinda- og tækniráð samþykkti eft-
irfarandi á fundi sínum í maí sl.: ,,Vís-
inda- og tækniráð leggur áherslu á að
úttekt fari fram á öllum háskólum
þar sem stundaðar eru rannsóknir og
að bæði kröfur um vísindaleg gæði og
þjóðfélagslegan ávinning verði lagð-
ar til grundvallar mati.“ Í ljósi þessa
hefði verið mikilvægt að ljúka slíkri
úttekt áður en farið var af stað með
sameiningu. Nú þegar hafa farið
fram margvíslegar út-
tektir hjá Háskóla Ís-
lands, m.a. stendur nú
yfir úttekt á rann-
sóknavirkni en engin
sambærileg úttekt hef-
ur verið gerð hjá hinum
háskólunum.
Þróun verk-
og tæknifræði-
menntunar
Mikil fjölgun hefur ver-
ið í innritunum hjá
verkfræðideild Háskóla
Íslands á undanförnum
árum og hefur verið tvöföldun nem-
endafjölda í verkfræðigreinum síðan
1998 og fjórföldun síðustu 20 árin.
Þetta er þróun sem hefur ekki sést
hjá nágrannalöndum okkar. Þar hef-
ur innritunum í slíkt nám frekar
fækkað á undanförnum árum.
Reyndar náði fjöldinn hámarki í HÍ
haustið 2003 þegar verkfræðideild
útskrifaði 160 nemendur með BS- og
MS-gráður. Tækniháskólinn útskrif-
aði 29 tæknifræðinga árið 2003 en
bætti aðeins um í ár með því að út-
skrifa 38 tæknifræðinga, sem er met.
Annars staðar á Norðurlöndum eru
tæknifræðingar tvöfalt fleiri en verk-
fræðingar en hér á landi er þessu öf-
ugt farið. Það er mun meiri þörf á að
fjölga iðnaðarmönnum sem fara í
tæknifræðinám en að reyna að fjölga
verkfræðingum fram yfir það sem
HÍ stefnir í.
Verkfræðideild HÍ hóf rann-
sóknatengt meistaranám um 25 ár-
um eftir að hún hóf fjögurra ára
verkfræðinám hér á landi 1970, eða
fyrir tæpum 10 árum. Fyrr þótti ekki
tímabært að hefja rannsóknatengt
meistaranám. Sameinaður háskóli
HR og THÍ fyrirhugar að hefja slíkt
nám nú þegar. Háskóli Íslands hefur
fengið óverulegan stuðning frá rík-
isvaldinu við uppbyggingu rann-
sóknatengds framhaldsnáms.
Reiknilíkanið, sem notað hefur verið
fyrir grunnnám, dugar ekki óbreytt
fyrir meistara- og doktorsnám þar
sem hópastærðir í meistara- og dokt-
orsnámi eru langt undir því sem lík-
anið gerir ráð fyrir. Einnig þarf
aukna sérhæfingu til að halda uppi
framhaldsnámi og því þarf að fjölga
föstum kennurum. Skorir verk-
fræðideildar hafa 7–10 fasta kennara,
en til að halda uppi öflugu og fjöl-
breyttu framhaldsnámi þyrfti í það
minnsta að tvöfalda fjölda fastra
starfsmanna. Með þeirri innlendu
samkeppni sem ríkisvaldið stuðlar nú
að er verið að gera slíkan vöxt nánast
ómögulegan á næstu árum. Skila-
boðin eru þau að verkfræðideild Há-
skóla Íslands eigi að leggja áherslu á
grunnnám. Er það stefna mennta-
málaráðuneytisins?
Eflir þetta háskóla
sem rannsóknastofnanir?
Svarið er nei, sameiningin er í and-
stöðu við ályktun vísinda- og tækni-
ráðs frá 18. des. 2003: ,,Efla háskóla
sem rannsóknastofnanir og byggja
upp og efla fjölbreyttar háskólarann-
sóknir á Íslandi með því að ein-
staklingar og rannsóknahópar í há-
skólum keppi um fjárveitingar til
rannsókna úr samkeppnissjóðum.“ Á
næstu 5 árum er fyrirhugað að nýi
háskólinn fái rannsóknafé frá ríkinu
án samkeppni sem nemur 30% af
kennsluframlagi (svipað og Háskól-
inn á Akureyri fær nú). Sams konar
tala er nú 44% fyrir Háskóla Íslands.
Er fjárhagsleg skynsemi
í að kenna verkfræði á
tveimur stöðum?
Svarið er nei, við verkfræðideild HÍ
voru um 550 virkir nemendur skóla-
árið 2003 til 2004 á fjórum náms-
brautum, umhverfis- og bygging-
arverkfræði, rafmagns- og
tölvuverkfræði, tölvunarfræði- og
hugbúnaðarverkfræði og véla- og
iðnaðarverkfræði. Þrátt fyrir að
verkfræðideild HÍ standi þokkalega
fjárhagslega hefur lítið svigrúm gef-
ist til þess að setja fjármagn í verk-
lega aðstöðu í deildinni. Þar er þörf á
uppbyggingu.
Stjórnvöld greiða fyrir verk-
fræðinema og tæknifræðinema sam-
kvæmt reikniflokki 5. Skólaárið
2003–2004 voru um 100 virkir nem-
endur við HÍ umfram hámarksfjölda
nemenda sem stjórnvöld greiða fyrir
til HÍ í þessum reikniflokki. Beint
liggur við að stjórnvöld viðurkenni
þennan fjölda og greiði fyrir þessa
nemendur. Það yrði miklu betri
stuðningur við verkfræðimenntun í
landinu heldur en að byrja að kenna
verkfræði annars staðar. Sá fjöldi
nemenda, sem nú er við verk-
fræðideild, er nægur til að tryggja
hæfilegt framboð af námskeiðum.
Fækki nemendum, þó ekki væri
nema um nokkra tugi, sjást þess
strax merki í fjárveitingum með til-
heyrandi fækkun námskeiða og þar
af leiðandi ekki eins fjölbreyttu námi.
Niðurstaðan gæti orðið sú að í stað
þess að vera með góða verkfræði-
menntun á einum stað á Íslandi væri
verið að hokra á tveimur stöðum. Sá
fjöldi nemenda með nægjanlegan
bakgrunn í raungreinum sem fram-
haldsskólarnir útskrifa á hverju ári
leyfir engan veginn mikla fjölgun í
verkfræðinámi.
Erum við á réttri leið?
Ef kennd er bæði tæknifræði og
verkfræði í sameinuðum skóla er lík-
legt að samkenna yrði talsvert af
námskeiðum vegna kostnaðar. Við
það aukast líkurnar verulega á að
tæknifræðin missi talsvert af sínum
sérkennum og úr verði einhver
blanda af tæknifræði- og verkfræði-
menntuðu fólki. Flestir eru sammála
um að mjög mikilvægt sé að bæði
tæknifræðin og verkfræðin haldi sín-
um sérkennum. Af ofangreindu má
vera ljóst að öll rök hníga að því að
vera með verkfræðimenntun á Ís-
landi á einum stað og tæknifræði-
menntun á öðrum stað. Hins vegar
gæti orðið samvinna milli þessara
skóla til að samræma kennslu og
rannsóknir í praktísku námi. Ein-
ungis þannig er unnt að tryggja
kennslu og rannsóknir í þessum
greinum svo sómi sé að og um leið
skynsamlega nýtingu á fjármunum.
Á að bjóða upp á verkfræðinám
í sameinuðum HR og THÍ?
Valdimar K. Jónsson
fjallar um verkfræði ’Niðurstaðan gæti orðiðsú að í stað þess að
vera með góða verk-
fræðimenntun á einum
stað á Íslandi væri verið
að hokra á tveimur
stöðum. ‘
Valdimar K. Jónsson
Höfundur er prófessor emeritus.