Eintak - 03.03.1994, Síða 22

fíverfið mi
til að skoða hverfið, niðurstaðan af
þeirri skoðun var auðfundin; hverf-
ið var ómanneskjulegt. t framhald-
inu fengum við þann sem var
ábyrgur fyrir skipulagi hverfisins á
fund til að svara spurningunni:
Finnst þér Breiðholtið fallegt?“
Hann átti ekkert svar og yfirgaf
fundinn. Hann er sjálfsagt ennþá á
róli um Breiðholtið í leit að fegurð-
inni.
Þar með er ekki sagt að við sem
bjuggum í Breiðholtinu höfum
aldrei séð neitt fallegt, náttúran
umlykur steinsteypuna og það var
stutt í laxinn í Elliðaánum og berja-
lyngið á Vatnsendahæðinni.
Eitt af einkennum nýrra hverfa
er að þangað þyrpast allir sem hafa
atvinnu af því að hafa ofan af fyrír
ungviðinu, ég lét vélast af öllum
nema barnastúkunni Trölla. Ég
lærði „bömp“ í dansskóla Heiðars
Ástvaldsonar, stökk og hljóp með
íþróttafélaginu Leikni, og hnýtti
pelastikk í skátafélaginu Haförnum
þar til mannýgur sveitarforingi beit
mig í bakið.
Annars man ég ekki margt úr
Breiðholtinu. Ég hef verið með
annan fótinn þar síðan ég flutti
þaðan og þess vegna ekki náð al-
mennilegum fókus á lífið þar. En
kannski er Breiðholtið einmitt
þannig, úr fókus, það hefur ekki
„settlast“ eins og önnur hverfi. Fólk
streymir inn og út úr blokkunum
og fáir festa þar rætur. I því liggur
leyndardómurinn á bak við Breið-
holtið; hverfið er eins konar kjarn-
orkuver, það er orkumikið en alltaf
hætta á bresti í úraníumtankinum -
úrganginn er hægt að nýta í
sprengjur.
Þú spyrð mig um þjóðfrægar
persónur sem hafa búið í Breið-
holtinu. Stundum finnst mér að
Breiðholtið hafi gefið þjóðinni
mikið af fréttnæmu fólki; fegurðar-
drottningar og fjárglæframenn,
knattspyrnuhetjur og strokufanga,
skákmeistara og landabruggara. En
sá Breiðholtsbúi sem ég man best
eftir er Clausen gamli. Hann var
heiidsali og gekk um hverfið með
lúna tösku, ég held hann hafi selt
upptrekkta apa.“
SKUGGA-
HVERFIÐ
ÓlafurGunnarsson
Það er mitt
Yokna-
patawpha-
County
Skuggahverfið skilgreini ég
þannig: Það nær frá Arnarhóli og
inn að Bjarnarborg. Hverfisgatan
sker það burt frá restinni af Reykja-
vík. Það er mitt Yoknapatawpha-
County. Og ég þess William
Faulkner.
Skuggahverfið er að gufa upp.
Nú er verið að mölva niður Slátur-
félag Suðurlands. Um daginn
mætti ég Færeyingaheimilinu á
vagni. Þegar það var reist við sjáv-
arsíðuna voru skútur dregnar upp í
Skúlagötufjöruna. I þeirri fjöru rak
drukkinn færeyingur, brennivíns-
þefjandi og stígvélaður, vambsíður
risi í trosnaðri lopapeysu báða
þumla upp í mig og skar mig til
blóðs á gómunum með nöglunum.
Hann var að sýna mér hvernig
hann varðist í ýtrustu neyð í návígi
í seinni heimsstyrjöldinni. Og
svo dró nann hnírúr
belti og sýndi mér
sautjan strik í
skeftinu. Sérhvert
þeirra þjóðverji og ég
harðneitaði að kveinka mér vegna
þess að ég var í Waffen SS.
Og nú er verið að brjóta niður
Sláturfélagsbyggingarnar. Það var
stórgott að heimsækja Sláturfélag
Suðurlands þegar maður var svang-
ur strákur og kellingarnar fóru í
pottana og höluðu þaðan rjúkandi
Auður Eir
„Ný bý ég í Kópavogi
en ég er alltafað tala
um að flytja ÍÞingholt-
in. Það er ennþá baca
draumur vetrarrjúp-
S'unpan"
ÞINGHOLTIN AuðurEir
Hverfi hverfanna
Séra Auður Eir Vilhjálmsdóttir
bjó í Þingholtunum frá fæðingu til
16 ára aldurs.
„Ég bjó á efstu hæð Verslunar-
skólans á Grundarstígnum. Pabbi
minn var þar skólastjóri. Þaðan sá
ég yfir mestan hluta hinnar
byggðu borgar; Vesturbæinn, út á
flugvöll, út á sjó og upp á Öðins-
götu í austurátt.
Það var mikið af börnum í
hverfinu og þau skiptust í flokka.
Við á Grundarstígnum lékum
okkur með þeim sem bjuggu á
Bergstaðastrætinu en aldrei með
þeim af Bjargarstígnum eða Lauf-
ásveginum. Það var ekki vegna
neinnar óvildar. Þetta skiptist bara
svona.
Á stríðsárunum voru her-
mannabraggar á Bergstaðastræti
og Ingólfsstræti sem settu mikinn
svip á hverfið. Okkur krökkunum
fannst mjög eðlilegt að þeir væru
þarna þó við værum ekki mikið í
kringum þá.
Meðal þeirra sem bjuggu í
hverfmu voru Hallgrímur Jóns-
son, sem þá var orðinn gamall
maður, en hafði verið skólastjóri
Miðbæjarbarnaskólans, Knudsen
kvikmyndatökumaður bjó í
Hellusundi, í húsi við hlið Versl-
unarskólans bjó Ágúst Bjarna-
son prófessor og í Þingholtsstræti
bjó frú Guðrún Erlings, ekkja
Þorsteins Erlingssonar skálds.
Marga morgna bernsku minnar
vaknaði ég við að hún var að tala
við fuglana meðan hún gaf þeim.
Frú Louise Thorarensen bjó á
horni Laufásvegs og Hellusunds.
Hún var mikil matjurtaræktunar-
kona. Þegar hún dó arfleiddi hún
mig af tíu rabarbarahnausum.
Hún var búin að segja mér að ég
fengi þá og þegar hún lést var
hringt í mig og mér afhentir
hnausarnir.
Það var merkilegt hvað það var
mikið af búðum á Grundarstígn-
um. Þær voru þrjár og svo mjólk-
urbúð og fiskbúð. Þá voru vírar
settir gegnum augun á fiskunum.
Börn sem voru send mjög lítil út í
fiskbúð áttu til að draga þá eftir
gangstéttunum á leiðinni heim.
Það var líka algeng sjón að sjá fisk
á hellunum fyrir framan búðirnar.
Ef fólk þurfti að bregða sér inn í
þær á leið úr fiskbúðinni geymdi
það fiskana á hellum fýrir framan
þær.
Það var mikið af stórbrunum á
þessum tíma. Ég sá til dæmis ein-
hverju sinni úr glugganum mín-
um Hafnarhúsið brenna og öðru
sinni þegar við börnin í hverfinu
ætluðum í sunnudagaskóla KFUM
á Amtmannsstíg hafði húsið
brunnið um nóttina. Þarna var ég
þegar búin að taka þá ákvörðun að
verða prestur. Nálægðin við
KFUM og Amtmannsstíginn hafði
þar óneitanlega mikil áhrif.
Ný bý ég í Kópavogi en ég er
alltaf að tala um að flytja í Þing-
holtin. Það er ennþá bara draum-
ur vetrarrjúpunnar. Ég fór þangað
um daginn og skoðaði íbúð á efstu
hæð á móti Borgarbókasafninu.
Ég var djúpt snortin. Ég veit að ég
á eftir að flytja aftur í Þingholtin.
Þetta er hverfi hverfanna.“
ÓLAFURGUNNARSSON
„Skuggahverfið er að gufa upp.
Nú er verið að mölva niður Slát-
urfélag Suðurlands. Um daginn
mætti ég Færeyingaheimilinu á
vagní. “
pylsur í trossum og gáfu manni.
Og nú á hverfið ekki lengur sína
sjoppu. Því gamla Florída er flutt
yfir götuna. Ég man eftir gömlum
skjálfhentum manni sem rak þá
sjoppu og gat ekki afgreitt súkku-
laðikúlur vegna þess að þær hrutu
úr skeiðinni og skoppuðu eftir gler-
borðinu og þess vegna gerðum við
það af skömm okkar að fara dag
eftir dag og kaupa kúlur fyrir öll
þau gler sem okkur áskotnuðust til
að horfa á gamla manninn skjálfa
og hlusta á hann bölva.
Og þarna var Bókaútgáfan
Helgafell. Við sigum í kaðli niður á
lagerinn um þakglugga að Ragnari
í Smára forspurðum og settum
upp bóksölu í píanókassa á Lindar-
götunni.
Og þarna stóðu Kveldúlfshúsin.
Og þarna var Trésmiðjan Völundur
með háum skorsteini og sögunar-
hvin og handan götunnar Bensín-
stöðin á Klöpp með stórum tönk-
um sem voru gluggum skreyttir
1940 til að villa um fyrir þýskum
orrustuflugmönnum. Allt er þetta
horfið, og munaði minnstu að
Þjóðleikhúsið hyrfi líka.
Og slatta af húsum hefur verið
ekið í önnur bæjarhverfi.
Enn stendur þó Tónlistarskólinn
sem eitt sinn hét Lindargötuskól-
inn og þar áður Ingimarskólinn og
allra fyrst franski spítalinn. En
Skuggahverfið er að gufa upp.
Hamingjunni sé lof fyrir Lúlla-
búð. Hún var möndullinn sem allt
snerist um. Ja, ef hún Lúllabúð gæti
sagt sögur þá tíndust gömul hús að,
uppgerð úr úthverfúm, til að sýna
hvað þau væru fín en mest til að
hlusta. Þá risi Skuggahverfið að
nýju. Þá mættum við Faulkner
pakka saman.
KLEPPS-
HOLTIÐ
PéturTyrfingsson
Paradís;
dýraltf,
ígulker og
smokkar
Pétur Tyrfingsson deildarstjóri
SÁÁ, bjó í Kleppsholtunum frá því
hann fæddist, árið 1953, og til 1989
með örstuttu hléi þegar hann hélt
til útlanda í nám.
„Það er eilítið óljóst hvar Klepps-
holtið er en ég held að í hugum
Kleppshyltinga markist það af
þremur stöðum: Gömlu sundlaug-
unum, Vatnagörðunum og Kleppi
og svo aldurhniginni glerfabrikku
þar sem J. Hinriksson er núna. í
fjörunni fyrir neðan hana var mjög
gamalt og dularfullt skipsflak sem
hefur komist í skáldsögur.
Við börnin í Kleppsholtinu lifð-
um í miklum ævintýraheimi enda
koma merkilegustu andans menn
úr Kleppsholtinu. Þau teygja sig
nefnilega inn í Voga og þaðan
koma Einararnir og Vigdís
Grímsdóttir. Vesturbæingar hafa
ekkert að yrkja um.
Það var sérstakt að alast upp við
Klepp og við krakkarnir komumst
fljótt að raun um að geðsjúkir voru
líka fólk. Ég stal sígarettum frá
frænku minni til að gefa Pálínu
sem gekk um á flókainniskóm og
safnaði sígarettum. Ég man líka eft-
ir öðrum manni af Kleppi sem var
með höfuðið fullt af fólki. Mér stóð
alltaf beygur af honum þangað til
einn daginn að ég datt af hjólinu
mínu. Þá hjálpaði hann mér orða-
laust á fætur og dustaði af mér ryk-
ið. Síðan hef ég ekki óttast geðsjúkt
fólk.
Við Hjallaveginn voru þrír menn
með hesta í húsi yfir veturna;
Björgvin hét einn, annar var kall-
aður Gústi gamli og var sá líka
með kindur, og sá þriðji hét Bjart-
ur, Hann bjó fýrir ofan Guðmund í
versluninni Búrinu og átti skjóttan
hest sem hét Goggur.
Þegar Mary Poppins var sýnd
þurfti ekki að útskýra þjóðfélagslegt
hlutverk persónanna í myndinni
fyrir krökkunum í Kleppsholtinu.
Síðasti sótarinn í Reykjavík bjó
nefnilega þar.
Vatnagarðarnir voru mikil par-
adís. Þar var hægt að sigla og veiða
hornsíli. Maður gat aldeilis athugað
dýralífið í Vatnagörðunum. Maður
fann jafnvel smokka í skolpræsinu.
Steinsnar frá var trillukarl sem gaf
mér ígulker til að hafa til skrauts í
glugganum mínum. Nú er búið að
sprengja allt Vatnagarðasvæðið í
burtu og landið komið undir Eim-
skip og heildsala. Jafnframt er
Bjarnastaðarholtið sem eitt sinn var
mosagróið land komið undir ein-
býlishús og raðhús yfirstéttarinnar.
Ég skil ekki hvers vegna þurfti að
eyðileggja Vatnagarðasvæðið og út-
sýnið út í eyjarnar. Ég sé mikið eftir
þessu. Þeir sem alist hafa upp í
Kleppsholtinu horfa á þetta_ með
tregablandinni reiði. Héfði ég
viljað sýna börnun-
um mínum einn
stað, þá hefði þetta
verið hann. Margir minna
gömlu vina úr hverfinu hafa verið
að sækja inn í það aftur. Ég myndi
gera það sama ef ég hefði efni á
því.“
HVASSALEITIÐ
Aðalbjöm Þórólfsson
Berjatínsla
við Kringl-
una
Aðalbjörn Þórólfsson var 10
ára þegar hann flutti í Hvassaleitið
og bjó þar í 12 ár.
„Ég lék mér mikið á golfVellinum
en það er það svæði kallað sem nú
er komið undir Kringluna og nær
upp í Efsta- og Neðstaleitið. Þar
voru sandhólar, lækir og móar. Ég
gerði óteljandi stíflur þar með vin-
um mínum. Hitaveitustokkur lá
jafnframt í gegnum svæðið á leið-
inni. Á haustin var hægt að tína ber
upp við stokkinn. Við hjóluðum
mikið á golfvellinum.
Eg gróf hamstrana
mma á golfvellinum
og það var hræðileg
reynsla að sjá að
grunnurinn að Borg-
arleikhúsinu var
kominn þar sem
leiðið hafði verið. Mér
fannst það mikil vanhelgun. En við
strákarnir vorum fljótt farnir að
þvælast ofan í grunninum. Hann lá
í mörg ár opinn og óhreyfður.
Steypustyrktarjárnin stóðu upp úr
og þetta var hin mesta dauðagildra.
Hann var stundum hálffullur af
vatni. Mesta sportið var að hjóla yf-
ir pyttina og sjá hvað gerðist. Sögur
gengu um að heilu hjólin hefðu
týnst í þeim allra dýpstu. Svo lék
maður sér endalaust í móum sem
komnir eru undir byggingar núna.
I Hvassaleitinu var svokölluð
Læknabrekka, sem er botnlangi,
þar sem bjó ógrynni af læknum og
tannlæknum. Þeir sem voru hljóð-
villtir kölluðu hana Lakkrísbrekk-
una. Fyrir ofan hana var grasflöt
sem náði upp að safnaðarheimili
Grensáskirkju. Þar var hægt að fara
í 100 manna fótboltaleik, rúbbý eða
hafnabolta. Þar er nú líka farið að
byggja-
Hvassaleitisskólinn var mikill
fyrirmyndarskóli og hefur stund-
um verið kallaður Litli-Versló því
þar þykir vera fremur snobbað lið.
Þar þótti til dæmis ekki fírit að vera
pönkari. Gæslan var svo öflug á
skólalóðinni að reykingarliðið í
skólanum varð að stelast út í Aust-
urver. Unglingarnir héldu til í
ganginum í Austurveri fremur en í
sjoppunum. Byggt var við skólann
skömmu áður en ég hætti í honum.
Bak við bygginguna voru fáein leik-
tæki stúkuð af. Þar hafðist frægasti
Hvassaleitingur allra tíma við: sjálf-
ur Hvassaleitisdóninn."
FOSSVOGUR
Snoni Ægisson
Villikettir í
Fossvoginum
„Ég flutti með fjölskyldu minni í
Undraland þegar ég var 11 ára, í eitt
af fýrstu húsunum sem byggt var
austan við bæinn Bústaði. Bústofn-
inn þar samanstóð aðallega af ám
og hænsnum og var ánum beitt í
Fossvogsdalnum. Við þurftum að
rífa upp ósköpin öll af sex sjö metra
háum og þrjátíu fjörutíu ára göml-
um trjám til að geta tekið grunn að
húsinu og það er eflaust í eina
skiptið sem bygging íbúðarhúss í
Reykjavík hefst á skógarhöggi.
Húsið er byggt á sumarbústaðalóð
Kristjáns Siggeirssonar og er þar
komin skýringin á öllum trjágróðr-
inum. Sumarbústaðurinn stendur
enn fallega uppgerður við hliðina á
húsinu og flaggstöng og lítið garð-
hús fylgdi lóðinni okkar.
Skógarrjóðrið ómaði af fugla-
söng og mörg þrasta- og auðnutitt-
lingspör gerðu sér þar hreiður fyrir
unga sína. (Og ég safnaði eggjum).
Á góðum sumarkvöldum barst ár-
niðurinn frá Elliðaánum úr austur-
átt inn um gluggann. Útsýni var yf-
ir árnar, og Fákshúsin þar sem ég
fékk að gefa hestunum og skreppa á
bak. Ártúnsbrekkan, þar sem við
fórum oft á skíði, blasti við og sá
upp í Bláfjöll því þá var ekkert efra
Breiðholt til.
Rétt austan við okkur var annar
bær með gæsum og gæsapolli.
Úti í móa og í kringum húsið
léku sér hagamýs sem ég náði
stundum að hlaupa uppi. Á hverju
sumri eftir að þrastaungarnir voru
orðnir fleygir flugu alltaf nokkrir
þeirra á rúðurnar og hef ég grafið
fjöldagrafir í garðinum í Undra-
landi. Sumir rotuðust þó bara
tímabundið. Aðrir voru svo heppn-
ir að hitta á opinn glugga eða svala-
hurð og upphófst þá mikill eltinga-
leikur um allt hús.
Þrátt fyrir Ijölskrúðugt fuglalíf,
hesta, ær, hænsni, gæsir, hunda,
hagamýs og laxá allt í kringum mig
þurfti ég að hafa mín eigin dýr;
páfagauk, kött, dúfur og kanínur.
Hitaveitustokkur liggur í gegn-
um allan Fossvoginn við Bústaða-
veginn og var þetta fjölfarin sam-
gönguleið. Stolckurinn var svolítið
Aðalbjörn Þórólfsson
„IHvassaleitinu var svokölluð Læknabrekka, sem er botnlangi, þa,
sem bjó ógrynni af læknum og tannlæknum. Þeirsem voru hljóð-
villtir kölluðu hana Lakkrísbrekkuna. “
22
FIMMTUDAGUR 3. MARST994