Morgunblaðið - 20.01.2005, Síða 22

22 FIMMTUDAGUR 20. JANÚAR 2005 MORGUNBLAÐIÐ
UMRÆÐAN
FLESTIR þeir sem fylgst hafa
með umræðunni um hugsanlega að-
ild Íslands að ESB
hafa heyrt eða séð þá
fullyrðingu að Íslend-
ingar taki hvort eð er
upp 80% af tilskip-
unum og reglugerð-
um ESB í gegnum
EES-samninginn og
því sé alveg eins gott
fyrir Ísland að stíga
skrefið til fulls og
ganga í Evrópusam-
bandið og hafa þá ein-
hver svolítil áhrif á
efni þessara tilskip-
ana. Á þessu hafa
áróðursmenn fyrir
ESB-aðild lengi klifað
í ræðum og greinum.
Nýlega var þó upplýst að Norð-
menn hefðu innleitt innan við 20%
af regluverki Evrópusambandsins
og „samkvæmt upplýsingum ís-
lenska utanríkisráðuneytisins má
ætla að hlutfallið sé svipað hér á
landi og í Noregi eða væntanlega
örlitlu lægra“ eins og sagði í frétt
Morgunblaðsins 13. janúar sl. Klisj-
ur ESB-sinna um áttatíu prósentin
reyndust grófar ýkjur.
Þær tilskipanir sem Íslendingar
hafa innleitt í tengslum við EES-
samninginn eiga misjafnlega við að-
stæður hér á landi; sumar henta
okkur ágætlega, lang-
flestar hafa ekki skipt
okkur neinu máli til né
frá, og enn aðrar henta
ekki okkar aðstæðum.
Nýlegt dæmi mætti
nefna um samkeppni í
dreifingu raforku. Sú
tilskipun hentar hugs-
anlega vel í Mið-
Evrópu en miklu síður
á eylandi sem býr við
einfalt orkudreifing-
arkerfi og er ekki í
neinum tengslum við
raforkukerfi annarra
landa. Ekki fékkst þó
undanþága frá þessari
tilskipun og virðist hún skapa hér
fleiri vandamál en hún leysir. Slíkt
gerist öðru hvoru á því afmarkaða
sviði sem EES-samningurinn nær
til. En tjónið sem af þessu hlýst er
að sjálfsögðu smámunir einir hjá
því sem gæti gerst ef ESB fengi til-
skipunarvald í mikilvægum mála-
flokkum sem EES-samningurinn
nær ekki til svo sem í íslenskum
sjávarútvegsmálum. Þá gæti stutt-
orð tilskipun um tilhögun veiða sem
miðaðist við hagsmuni meginlands-
ríkjanna orðið að stórslysi á Íslandi.
Hræðsluáróður
Önnur vafasöm fullyrðing sem oft
heyrist er sú að Íslendingar yrðu í
miklum háska staddir og á köldum
klaka ef Norðmenn gengju í ESB
og fylgir þá oftast með eins og óve-
fengjanleg staðreynd að það muni
þeir örugglega gera innan fárra
ára. Afleiðingin verði síðan sú að
EES-kerfið hrynji og Íslendingar
standi uppi samningslausir við
ESB.
Út af fyrir sig má vel vera að líf-
dagar EES-samningsins færu að
styttast ef Norðmenn gengju í
ESB. En þá kæmu aðrir samningar
milli Íslands og ESB í staðinn. Ís-
land var með ágætan samning við
ESB í tuttugu ár áður en EES-
samningurinn kom til og engin
ástæða er til að ætla að ekki næðust
tvíhliða samningar við ESB um
markaðsmál, þ.á m. um sameig-
inlegan vinnumarkað.
Eiríkur Bergmann, hinn „óháði“
sérfræðingur þjóðarinnar sem
fréttastofa Ríkisútvarpsins leitar
oft til þegar samskipti Íslands og
ESB ber á góma og um skeið var
launaður starfsmaður áróðurskerfis
ESB á Íslandi, gaf reyndar í skyn í
útvarpsviðtali um þá ábendingu
Ragnars Árnasonar prófessors,
hvort ekki væri tímabært að velta
fyrir sér kostum og göllum EES-
samningsins og segja honum upp ef
gallarnir sýndust vega þyngra, að
útrás íslenskra fyrirtækja á Evr-
ópumarkað myndi stöðvast og kalla
yrði heim íslensku bankamennina
sem þar starfa í íslenskum útibúum
ef EES-samningurinn félli niður.
Eiríkur virtist ganga út frá því sem
gefnu að forystumenn ESB væru
slíkir þjösnar að þeir myndu þá sjá
til þess að lokað yrði á viðskipti Ís-
lendinga í ríkjum ESB.
Að sjálfsögðu er hræðsluáróður
af þessu tagi út í bláinn. Ef Norð-
menn gengju í ESB en Ísland og
Liechtenstein væru ein eftir í EES
er ég sannfærður um að for-
ystumenn ESB tækju því fegins
hendi að gera tvíhliða samning við
Íslendinga til að losna við það óhag-
ræði sem fylgir stofnanakerfi EES-
samningsins. Staðreyndin er sú að
við Íslendingar höfum það nokkurn
veginn í hendi okkar hversu lengi
við viljum að EES-samningurinn
gildi. ESB getur ekki sagt honum
upp nema fá til þess samþykki þjóð-
þinga allra aðildarríkja ESB. Ís-
lensk ríkisstjórn myndi því fá tóm
til að tryggja að viðunandi tvíhliða
samningar yrðu gerðir áður en
EES-samninginn félli úr gildi og
þyrfti einungis að fá eitt ríki, t.d.
Dani, Svía eða Finna, til að bíða
með að staðfesta niðurfellingu
EES-samningsins þar til nýir samn-
ingar milli Íslands og ESB væru í
höfn ef svo ólíklega vildi til að for-
ystumenn ESB reyndust þeir tillits-
lausu þverhausar sem ekki væru til
viðræðu um eitt né neitt eins og Ei-
ríkur Bergmann gefur í skyn.
Svo er það annað mál að ekkert
bendir til þess að Norðmenn séu á
leið inn í ESB á næstu árum.
Stuðningsmenn ESB-aðildar í Nor-
egi munu ekki taka þá áhættu að
innsigla ósigur sinn endanlega með
þriðju þjóðaratkvæðagreiðslunni
þegar skoðanakannanir sýna að
meirihluti Norðmanna er ýmist með
eða á móti aðild og þjóðin þver-
klofin í afstöðu sinni.
ESB og Evrópa er sitt hvað
Að lokum vil ég nefna enn eina
áróðursklisju sem oft heyrist og
Andrés Pétursson, form. Evrópu-
samtakanna, hefur klifað á að und-
anförnu. Hún er sú að styrkir úr
Evrópska kvikmyndasjóðnum og
öðrum menningarsjóðum séu aðeins
tilkomnir vegna EES-samningsins
og myndu hverfa með honum. Það
eru líka grófar ýkjur. Samningurinn
um Evrópska kvikmyndasjóðinn
varð til áður en EES-samningurinn
kom til sögu og ESB hafði þar enga
forystu. Samið var um stofnun
Grófar ýkjur
um Ísland og EES
Ragnar Arnalds fjallar
um Evrópumál ’Íslendingar geta áframtekið mjög mikinn þátt í
evrópsku samstarfi án
þess að gerast aðilar að
ríkjablökk sem hefur
m.a. þá ófrávíkjanlegu
meginreglu að sölsa
auðæfin á fiskimiðum
aðildarríkjanna undir
sína stjórn. ‘
Ragnar
Arnalds
Náttúruverndarnefndir hafa
lögbundnum hlutverkum að gegna
samkvæmt náttúruverndarlögum.
Á vegum hvers sveit-
arfélags eða héraðs-
nefndar starfar 3–7
manna náttúruvernd-
arnefnd sem er kosin
af sveitarstjórn eða
héraðsnefnd til fjög-
urra ára.
Hlutverk nátt-
úruverndarnefnda er
að vera sveitarstjórn
til ráðgjafar um nátt-
úruverndarmál, að
stuðla að nátt-
úruvernd, hver á sínu
svæði, m.a. með
fræðslu og umfjöllun
um framkvæmdir sem líkleg er til
að hafa áhrif á náttúruna og að
gera tillögur um úrbætur til sveit-
arstjórna og Umhverfisstofnunar.
Stofnun náttúruverndarnefnda
byggir á nálægðarsjónarmiði, það
er að taka eigi ákvarðanir eins ná-
lægt vandanum og hægt er þar
sem þeir sem búa á svæðinu vita
best hvar úr má bæta og hvar
mestar líkur eru á að ná fram já-
kvæðum breytingum.
Að vera sveitarstjórn til ráð-
gjafar um náttúruverndarmál
Náttúruverndarnefndunum er
ætlað almennt ráðgjafarhlutverk
um náttúruverndarmál. Ákvæðið
er mjög opið en gert er ráð fyrir
að sveitarstjórn geti bæði leitað til
náttúruverndarnefnda en einnig
að náttúruverndarnefndir geti
komið fram með beinar tillögur
eða ábendingar t.d. um stofnun
eða um stuðning við útivist-
arsvæði.
Kynna almenningi
réttindi sín og skyldur
Náttúruverndarnefndir eiga að
stuðla að fræðslu um efni nátt-
úruverndarlaganna með sérstaka
áherslu á réttindi og skyldur al-
mennings. Dæmi um efni sem
ávallt er mikilvægt að kynna er al-
mannarétturinn og þá bæði fyrir
þeim sem eiga réttinn til óheftrar
farar um landið en
einnig til þeirra sem
eiga landið. Hér er
rétt að hafa í huga
mismunandi reglur
sem gilda þegar um er
að ræða ræktað og
óræktað land og að al-
mannarétti fylgir
einnig skyldan um að
ganga vel um landið.
Gera tillögur til
úrbóta til sveitar-
stjórna og Um-
hverfisstofnunar
Náttúruvernd-
arnefndir hafa einnig rétt á að
koma með beinar tillögur til úr-
bóta til sveitarstjórna og Um-
hverfisstofnunar. Byggist þessi til-
löguréttur á að
náttúruverndarnefndunum ber að
hafa virkt eftirlit með ástandi
lands og vita því hvar ástæða er
til að taka til hendinni t.d. varð-
andi fegrun nánasta umhverfis.
Náttúruverndarnefndirnar hafa
hér mikið svigrúm til að láta til
sín taka en verða þó að hafa í
huga að fara ekki inn á valdsvið
annarra nefnda á vegum sveit-
arstjórnar.
Skylda til að veita umsagnir
Náttúruverndarnefndum ber að
gefa umsagnir vegna tillagna að
svæðis- og aðalskipulagi og vegna
úrskurða um mat á umhverfis-
áhrifum. Þeim ber einnig að veita
umsögn áður en framkvæmda- og
byggingarleyfi er veitt til fram-
kvæmda sem hafa í för með sér
röskun jarðmyndana og vistkerfa.
Að lokum ber náttúruvernd-
arnefndum að veita umsögn um
framkvæmdarleyfi vegna efn-
istöku á landi, af eða úr hafsbotni
innan netlaga. Mjög mikilvægt er
að náttúruverndarnefndir sinni
þessu hlutverki sínu og komi fram
ábendingum á sínu sviði. Þessi
skylda sem hvílir á náttúruvernd-
arnefndum setur einnig nokkrar
skorður á heimildir sveitarstjórna
til að sameina nefndir þar sem
sömu nefndinni getur ekki bæði
verið falið að veita leyfi til fram-
kvæmda og gefa umsögn um það
með hagsmuni náttúrunnar í huga
í samræmi við náttúruverndarlög.
Samráð við Umhverfisstofnun
Gert er ráð fyrir að náttúruvernd-
arnefndirnar séu tengiliðir Um-
hverfisstofnunar við sveitarfélögin
og íbúa þess hvað varðar nátt-
úruvernd.
Stuðningur við
útivist í sveitarfélaginu
Náttúruverndarnefndum ber að
styðja við útivist með því að halda
opnum göngustígum, strand-
svæðum til sjóbaða, vatnsbökkum,
öðrum stígum o.s.frv.
Það er ljóst að Náttúruvernd-
arnefndir gegna viðamiklu hlut-
verki í náttúruverndarmálum. Til
þess að aðstoða þær við að sinna
við því mikilvæga starfi hefur Um-
hverfisstofnun nú opnað upplýs-
ingaveitu á heimasíðu sinni
www.ust.is/Natturuvernd/
natturuverndarnefndir sem til-
einkuð er náttúruverndarnefndum.
Þar er að finna ýmsar gagnlegar
upplýsingar varðandi almannarétt,
umsagnir, verklag, kynningarefni
og fleira.
Hlutverk náttúru-
verndarnefnda
Hrefna Guðmundsdóttir
fjallar um náttúruvernd ’Það er ljóst að nátt-úruverndarnefndir
gegna viðamiklu hlut-
verki í náttúruvernd-
armálum. ‘
Hrefna
Guðmundsdóttir
Höfundur er fræðslu- og upplýs-
ingastjóri hjá Umhverfisstofnun.
NÚ ER komin fram hugmynd
sem Kristján Möller og Davíð
Oddsson virðast hafa brætt með
sér að frumkvæði
Kristjáns en með
reynslu Davíðs. Þetta
er hugmyndin um eitt
heildstætt hátækni-
sjúkrahús í Reykja-
vík. Margir hafa orð-
ið til þess að henda
þessa góðu hugmynd
á lofti og hampa
henni eins og vera
ber. Mig langar þó að
biðja Kristján Möller,
Davíð Oddsson og
gjörvallan þingheim
og ríkisstjórn að hafa
eftirfarandi í huga:
Víða um landið eru
sjúkrastofnanir sem
vel gætu notað meira
fjármagn til þess að
veita íbúum lands-
byggðarinnar enn
betri og tryggari
þjónustu auk þess
aukna öryggis sem í
því fælist. Ekki má
gleyma að skjóta
styrkari stoðum undir
það sem fyrir er, ekki
síst í innra starfi heil-
brigðisstofnana, áður en enn meiri
steypa verður færð á milli staða í
höfuðborginni. Svo dæmi sé tekið
er enn beðið eftir því að unnt
verði að hefja hjartaþræðingar á
Fjórðungssjúkrahúsinu á Ak-
ureyri.
Og annað vil ég gjarnan að
stjórnvöld muni, þegar rætt er um
hvað eigi að gera við peningana
sem „frúin í Hamborg“ gefur fyrir
Símann, og hér skal vitnað í inn-
gangsorð Davíðs Oddssonar, þá-
verandi forsætisráðherra, að
stefnu ríkisstjórnarinnar um upp-
lýsingasamfélagið
2004–2007 þar sem
segir m.a.: „Á nokkr-
um sviðum hefur þró-
unin þó orðið hægari
en væntingar stóðu
til. Víða um landið er
enn takmarkaður að-
gangur að há-
hraðatengingum við
fjarskiptakerfið og í
sumum tilvikum eng-
inn. Úr þessu þarf að
bæta með markvissum
aðgerðum.“
Síðar í þessu merka
riti segir í almennum
texta: „Aðgengi að
háhraðatengingum og
greiðri og öruggri
fjarskiptaþjónustu er
lykilatriði fyrir þróun
upplýsingasamfélags
og byggðar í landinu.
Það er langtímamark-
mið að allir lands-
menn, sem þess óska,
eigi möguleika á há-
hraðatengingu til að
geta sem best nýtt
sér kosti upplýsinga-
samfélagsins, rafrænnar þjónustu
og annarrar þjónustu sem slíkur
aðgangur veitir.“
Þetta er gott markmið en það
verður að vera komið í fram-
kvæmd innan skamms tíma, ekki
langs, og helst „í gær“. Mörg
dreifbýlissamfélög hafa orðið að
þola íbúafækkun, ekki síst vegna
Tryggja verður
háhraða-
gagnaflutninga
í dreifbýli
Jóhann Guðni Reynisson
fjallar um gagnaflutninga
Jóhann Guðni
Reynisson
’Dreifbýlið berafar skarðan
hlut frá borði
samanborið við
þéttbýlið hvað
varðar aðgengi
að háhraðaflutn-
ingskerfum.‘