Morgunblaðið - 20.01.2005, Qupperneq 26

26 FIMMTUDAGUR 20. JANÚAR 2005 MORGUNBLAÐIÐ
UMRÆÐAN
G
eorge W. Bush heillar
engan með ræðu-
snilld eða bókviti og
virkar stundum á
mann eins og hann
vildi gera flest annað en tjá sig
um stjórnmál. Stundum getur
verið óbærilega þreytandi að
hlusta á hann tönglast á gömlum
frösum um gildi frelsisins en hitt
er enn verra þegar stjórnmála-
menn og fræðimenn gerast svo
gáfaðir að þeir hunsa slíkar
grundvallarspurningar. Fyrir
neðan þeirra virðingu, skyldi
maður halda af svipnum.
Á að stuðla að frelsi og lýðræði
í löndum araba eða segja að þeir
hafi engan áhuga á slíkum upp-
finningum, læri þetta aldrei? Það
er ekki merki
um innsæi og
snilld að líta
svo á að arabar
verði um alla
framtíð að búa
við harðstjórn
og vanþróun, það er miklu frekar
merki um fordóma. Oft vildum
við helst geta sleppt því að skipta
okkur af flóknum samfélögum
araba en við eigum ekki þann
kost. Við deilum heimi með þeim.
Algert afskiptaleysi lýðræðisríkja
myndi einfaldlega gera hlutina
enn verri og ofstækismenn færa
samfélög araba aftur á miðaldir
með hrikalegum afleiðingum,
stanslausum átökum, fólksflótta
og neyð. Bandaríkjamenn, jafnt
Bush sem keppinautur hans í
fyrra, John Kerry, og flestir
málsmetandi stjórnmálamenn
vestra, vilja snúa við blaðinu, um
það eru þeir sammála. Þeir eru
hættir að líta svo á að áratuga
stuðningur Vesturveldanna við
einræði og afturhald í arabalönd-
um í nafni stöðugleikans sé
lausnin. Gamla liðið, vestrænir
diplómatar og sérfræðingar sem
báru ábyrgð á þeirri gjaldþrota
stefnu, reis auðvitað upp og fann
því allt til foráttu að nú skyldi
reynt að efla lýðræði í Mið-
Austurlöndum. Þeim fannst þetta
ævintýramennska.
Stuðningsmenn Bush segja að
hann hafi sýnt þor til að taka á
erfiðum málum og aðrir forsetar
hafi ekki heldur þurft að takast á
við atburði á borð við árásirnar
2001. Hann hefði auðveldlega
getað reynt að sigla lygnan sjó og
látið eftirmanni sínum eftir að
fást við vanda sem hefði haldið
áfram að vaxa. En athyglisvert er
að sjá yfirlýsingar sumra ráða-
manna í stjórn Clintons sem
segja að ef demókratinn Al Gore
hefði unnið haustið 2000 myndu
Bandaríkjamenn hafa ráðist á
Írak. Bara svolítið seinna. Bush
bjó ekki til vandann en það kom í
hans hlut að reyna að leysa hann.
En Bush hefur gert mörg
skelfileg mistök í sambandi við
Íraksmálin og þau verstu voru
sennilega að láta gersamlega
óhæfa menn á borð við Rumsfeld
hafa yfirumsjón með jafn flóknu
og hættulegu verki og innrásinni
og eftirmálum hennar. Dæmin
um klunnaháttinn og hrokann
eru mýmörg. Svo getur farið að
dómur sögunnar um Bush verði
harður, hann verði sakaður um
að hafa seinkað lýðræð-
isframförum en ekki flýtt þeim.
Sprengjumennirnir í Írak og
stuðningsmenn þeirra gætu sigr-
að í bili og þórðargleði andstæð-
inga Bandaríkjamanna yrði þá
ómæld.
En Bush á sér málsbætur.
Hann tók þá hraustlegu ákvörð-
un að binda enda á ástand sem
ekki var hægt að búa við lengur.
Fanturinn Saddam var búinn að
drepa hundruð þúsunda sak-
lausra manna, var grunaður um
að framleiða gereyðingarvopn og
hann var stöðug ógn við lífæð
efnahagskerfisins í heiminum, ol-
íuna, vegna valdafíknar sinnar,
styrjalda og undirróðurs. Þeir
sem segja að stríðið hafi snúist
um olíu hafa rétt fyrir sér en það
er bjálfaleg einföldun í anda
marxista að halda því fram að
græðgi olíufélaga hafi ein ráðið
för. Ástæður innrásarinnar voru
fleiri en ein og fleiri en tvær.
Vafalaust fannst sumum ráða-
mönnum að olían væri aðal-
atriðið, öðrum að stöðva yrði ill-
virkin, enn aðrir sögðu að meint
gereyðingarvopn væru svo mikil
ógn að steypa yrði þessum
manni.
Hverjir myndu þola mestar
þjáningar ef efnahagskerfi
heimsins færi um koll vegna
valdafíknar manns eins og Sadd-
ams sem kæmist til dæmis upp
með að stöðva olíuflutninga frá
Mið-Austurlöndum með hótunum
og stríði til að ná kverkataki á
heimsbyggðinni? Auðkýfingar í
Bandaríkjunum, Bush, Cheney
og olíugengið? Svo sannarlega
ekki, þeir myndu hafa sitt að
mestu á þurru þótt þeir yrðu fyr-
ir dálitlum skelli. Fórnarlömbin
yrðu fyrst og fremst venjulegt
launafólk og fátækasta fólkið í
löndum sem treysta á aðstoð
ríkra þjóða. Aðstoðin yrði vafa-
laust það fyrsta sem auðug ríki
myndu spara við sig ef um raun-
verulega heimskreppu yrði að
ræða.
Þeir sem nú reyna með
sprengjutilræðum að hræða
Íraka frá því að kjósa eru ekki að
berjast gegn Bush og Banda-
ríkjamönnum þótt þeir fullyrði
það. Þeir eru að berjast við landa
sína. Markmiðið er að koma í veg
fyrir að beitt sé einfaldri aðferð
við að velja leiðtoga, lýðræð-
islegum kosningum. Hvers vegna
ættu þeir sem misstu völdin þeg-
ar Saddam var steypt að vilja
kosningar? Þeir eru nær allir úr
röðum fimmtungs írösku þjóðar-
innar, súnní-araba, sem hafa frá
stofnun ríkisins fyrir um 80 árum
ráðið þar lögum og lofum og
hunsað réttindi sjía-araba og
Kúrda. Lýðræði í Írak væri sögu-
legur endapunktur við þessa kúg-
un minnihlutans á meirihlut-
anum, eins og bandaríski
fréttaskýrandinn Thomas L.
Friedman benti nýlega á í The
New York Times. Kosningarnar
sem stefnt er að í lok mánaðarins
verða ófullkomnar vegna hryðju-
verkahættunnar en samt skref í
rétta átt. Þeir sem gera lítið úr
þeim og sjá ekkert nema gallana
ættu að útskýra hvað þeir vilji í
staðinn. Vilja þeir Saddam aftur
til valda, fleiri fjöldagrafir í nafni
stöðugleikans?
Sprengjur
og lýðræði
Þeir sem nú reyna með sprengjutil-
ræðum að hræða Íraka frá því að kjósa
eru ekki að berjast gegn Bush og Banda-
ríkjamönnum þótt þeir fullyrði það.
Þeir eru að berjast við landa sína.
VIÐHORF
Eftir Kristján
Jónsson
kjon@mbl.is
HALLDÓRI Ásgrímssyni og
Davíð Oddssyni ætlar seint að
skiljast að einhliða ákvörðun
þeirra um að styðja innrás Banda-
ríkjanna og Bretlands í Írak þann
20. mars 2003 mun fylgja þeim
eins og skugginn það sem eftir lif-
ir af stjórnmálaferli þessara
tveggja manna. Stuðningurinn er
hvorki geymdur né gleymdur eins
og kom skýrt fram í nýlegri könn-
un Gallup en hún
sýndi að 84% Íslend-
inga vilja ekki til-
heyra stuðningsliði
innrásarinnar í Írak.
Nýjasta útspilið
Nýjasta útspil for-
sætisráðherrans í
þessu máli er yfirlýs-
ing gefin í kjölfar
ummæla Guðna
Ágústssonar, varafor-
manns Framsókn-
arflokksins, um að
Halldór og Davíð
þyrftu að verja þessa
ákvörðun, ekki hann, enda hefði
hann ekki tekið hana. Í yfirlýsing-
unni segir Halldór Ásgrímsson að
Íraksmálið hafi verið á dagskrá
ríkisstjórnarfundar 18. mars 2003
og í kjölfar hans hefðu hann og
Davíð Oddsson ákveðið að styðja
innrásina. Nánari upplýsingar um
umræður ráðherranna á þessum
ríkistjórnarfundi er ekki að hafa.
Gott og vel. Málið var reifað í
ríkisstjórn en enn er óljóst með
hvaða hætti og eftir stendur að
engin formleg samþykkt var gerð
á umræddum ríkisstjórnarfundi.
Hvernig sem þessir menn reyna
að bera í bætifláka fyrir þau stór-
pólitísku mistök að styðja innrás-
ina í Írak þá er niðurstaða máls
alltaf hin sama: Ákvörðun ráð-
herranna tveggja um að styðja
innrásina var aldrei borin undir
Alþingi, aldrei borin undir utan-
ríkismálanefnd (þrátt fyrir lög þar
um), og þar að auki tekin í óþökk
þorra landsmanna.
Sannleikurinn um
utanríkismálanefnd
Halldóri Ásgrímssyni hefur orðið
tíðrætt um að Íraksmálið hafi ver-
ið margrætt þennan
örlagaríka vetur á Al-
þingi. Staðreyndin er
sú að málefni Íraks
voru rædd tvisvar á
fundi utanríkismála-
nefndar fyrir innrás-
ina. Fyrst 19. febrúar
2003 sem dag-
skrárliður um stöðu
málsins í öryggisráði
Sameinuðu þjóðanna
og skýrslu Hans Blix
um framgang vopna-
eftirlits í Írak. Og svo
12. mars þegar þings-
ályktunartillaga
Vinstrihreyfingarinnar – Græns
framboðs var afgreidd í nefndinni.
Tillaga um að styðja innrásina í
Írak var aldrei borin upp á fundi
utanríkismálanefndar. Það var svo
þegar Íslendingar höfðu frétt það
frá útlöndum að þeir væru á „lista
hinna viljugu og vígfúsu“ að
stjórnarandstaðan bað um fund í
nefndinni og fékk, 21. mars 2003.
Vendipunkturinn?
Í fréttaviðtali 17. mars 2003, dag-
inn fyrir nefndan ríkisstjórn-
arfund, sagði þáverandi utanrík-
isráðherra: „Ég hef verið þeirrar
skoðunar að það ætti að gefa
vopnaeftirlitsmönnunum meiri
tíma til þess að vinna sín verk.
Það er hins vegar augljóst að
Bretar og Bandaríkjamenn eru
þeirrar skoðunar að þessi tími sé
útrunninn…“. Var þetta vendi-
punkturinn? Að Bandaríkjamenn
og Bretar teldu tímann út runn-
inn? Er íslensk utanríkisstefna
ekki veigameiri en svo að þegar
vinaþjóðir og stórveldi komast að
einhverri niðurstöðu þá hljótum
við að komast að henni líka. Ráð-
herrarnir hafa hins vegar í stuðn-
ingsákafa sínum gleymt einu
grundvallaratriði, sem stjórnvöld í
Washington og London gleymdu
ekki: Að fá stuðning löggjafans
við ákvörðun sinni og gjörðum.
Þannig virðist gangvirki lýðræð-
isins hafa, þrátt fyrir allt, virkað
hjá Bush og Blair en uppi á Ís-
landi þurftu ráðherrarnir tveir
engan að spyrja um þá ákvörðun
að styðja innrásina í Írak.
Innrásin í Írak og
gangvirki lýðræðisins
Þórunn Sveinbjarnardóttir
fjallar um utanríkisstefnu
Íslands ’Ráðherrarnir hafahins vegar í ákafa sín-
um gleymt einu
grundvallaratriði,
sem stjórnvöld í
Washington og Lond-
on gleymdu ekki: Að
fá stuðning löggjaf-
ans við ákvörðun
sinni og gjörðum.‘
Þórunn
Sveinbjarnardóttir
Höfundur situr í
utanríkismálanefnd Alþingis.
ALLNOKKRIR aðilar víðsvegar
að af landinu hafa komið sér upp
eignum á Seltjarnarnesi og telja að
við það eitt hafi þeir gerst Seltirn-
ingar. Þar með hafi þeir talsvert
um það að segja
hvernig byggja á upp
byggðarlagið.
Þessir aðilar fara
mikinn og skrifa
greinar, líkt og þeir
og þeirra kynslóðir
hafi mikið hertoga-
dæmi að verja.
Ljósastaur fær ekki
rætur þótt hann sé
fluttur á milli garða.
Hann verður áfram
ljósastaur og getur
borið ljós.
Ég á því láni að
fagna að vera Seltirn-
ingur borinn og barnfæddur,
reyndar í nokkra ættliði, er og hef
að sjálfsögðu verið stoltur af.
Börnin mín eru fædd hér á Nesinu
og uppalin. Nú er vá fyrir dyrum;
veit ekki hvort börnin mín og
þeirra afkomendur fái hér að búa.
Hópur manna, sem sumir hverjir
kalla sig Seltirninga og eru hér í
raun sem tímabundnir íbúar, hafa
lagst gegn því að börnin mín – og
annarra sem í mínum sporum eru
– fái tækifæri til að byggja sér bú
í okkar góða byggðarlagi.
Þeir hinir sömu hafa sem sagt
lagst gegn því að hér verði byggt
frekar, að minnsta kosti ekki í ná-
grenni við þá. Hvað með unga
fólkið sem hér býr og hefur talið
sér sóma að að vera í vari í for-
eldrahúsum á Seltjarnarnesi en vill
gjarnan halda hér áfram búsetu?
Hvað á það að gera? Þetta unga
fólk hefur nú undanfarið horft von-
araugum til Hrólfsskálamels sem
hugsanlegs upphafs að
frekari byggð og með
þá von að þar væri
hægt að byggja sam-
félag sem þau hefðu
„efni“ á að stofna til.
Þann vonarneista
reyna menn nú að
slökkva vegna ein-
hverra dularfullra eig-
inhagsmuna, sem erfitt
er að festa hendi á.
Mér er umhugsunar-
efni sá málaflutningur
í pólitískum stíl að
„fagna“ að ekki verði
byggt. Og að „við“ Sel-
tirningar sem og aðrir íbúar fáum
í hausinn himinháar greiðslur
vegna ímyndaðra skuldbindinga
núverandi stjórnenda Seltjarn-
arnesbæjar, sem til stjórnunar
voru löglega kosnir af íbúum sam-
félagsins. Hugmynd sá ég um að
nýta mætti stærri lóðir sem í dag
standa á „lítil“ (?) hús og byggja á
þeim t.d. fjölbýlishús (mbl.is 12.1.
’05). Hér er e.t.v. átt við Nýlendu,
Pálsbæ, Hauksstaði, Sólvang, Sæ-
ból, Berg, Bollagarða, Hrólfsskála,
Reyn, Fagurhól, Höfn, Breiðablik,
Sætún, Akra, Lambastaði, sem og
fjölda annarra eldri húsa á Sel-
tjarnarnesi.
Er verið að ýja að einhvers kon-
ar eignarnámi? Mín ósk er að við
Seltirningar, sem og aðrir íbúar
þessa góða bæjarfélags, tökum
höndum saman og búum í haginn
fyrir niðja okkar, gefum okkur
sjálfum eða þeim sem það kjósa
möguleika á að fara í gönguferð til
barnanna okkar á heimili þeirra
innan Seltjarnarnesbæjar. Það, að
fá að búa í þessu samfélagi okkar,
er forréttindi. Að vera borinn hér
og barnfæddur er sérréttindi.
Þar sem lognið fer
mishratt yfir …
Jón Snæbjörnsson
fjallar um Seltjarnarnes ’Það, að fá að búa íþessu samfélagi okkar,
er forréttindi. Að vera
borinn hér og barn-
fæddur er sérréttindi.‘
Jón
Snæbjörnsson
Höfundur er Seltirningur
og íbúi á Seltjarnarnesi.
smáauglýsingar mbl.is