Morgunblaðið - 29.01.2005, Blaðsíða 30

30 LAUGARDAGUR 29. JANÚAR 2005 MORGUNBLAÐIÐ
Hallgrímur B. Geirsson.
Styrmir Gunnarsson.
Framkvæmdastjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjórar:
Karl Blöndal, Ólafur Þ. Stephensen.
Fréttaritstjóri:
Björn Vignir Sigurpálsson.
KOSNINGARNAR Í ÍRAK
Ámorgun verður gengið til kosn-inga í Írak. Yfir þessum kosn-ingum hvílir skuggi ofbeldis.
Fimm Írakar og fimm bandarískir
hermenn voru myrtir í Írak í gær.
Einnig héldu hryðjuverkamenn því
fram að þeir hefðu myrt frambjóð-
anda á lista flokks Iyads Allawis, for-
sætisráðherra Íraks. Ofbeldið í gær
er dæmigert fyrir ástandið í landinu
undanfarnar vikur og ekkert bendir
til þess að því muni linna.
Ástandið í Írak er slæmt. Árásir á
Bandaríkjamenn og bandamenn
þeirra eru fjórum sinnum tíðari nú en
fyrir ári. Um 1.100 Bandaríkjamenn
hafa fallið í árásum, en mannfallið í
röðum Íraka er sýnu meira. Á frétta-
vef BBC í gær kom fram að sam-
kvæmt tölum íraska heilbrigðisráðu-
neytisins hefðu 3.274 óbreyttir íraskir
borgarar verið drepnir og 12.657
særst. Bandamenn og íraskar örygg-
issveitir hefðu drepið 60% þeirra,
uppreisnarmenn 40%.
Í nýjasta tölublaði tímaritsins The
Economist er rakið að erfitt sé að
segja til um það hversu margir
óbreyttir borgarar hafi fallið. Sam-
tökin IraqBodyCount.com telji að
milli 15.000 og 18.000 hafi fallið frá því
innrásin í Írak var gerð í mars 2003,
en aðrir telji að þeir séu helmingi
fleiri og talan sé jafnvel enn hærri.
Talið er að 32.000 uppreisnarmenn
hafi verið drepnir eða handteknir.
150.000 bandarískir hermenn eru í
Írak og rúmlega 25.000 hermenn ann-
arra þjóða. Talið er að 40.000 manns
séu í liði uppreisnarmanna og þeir
njóti hjálpar um 160.000 Íraka. Stöð-
ug hermdarverk hafa mikil áhrif á allt
daglegt líf. Samkvæmt opinberum
tölum er atvinnuleysi í landinu 30–
40%, en hagfræðingar telja að það nái
jafnvel rúmlega 50%. Iðulega skortir
rafmagn og vatn og það getur kostað
allt að hálfs sólarhrings bið í olíu-
ríkinu að fá bensín á bílinn. Andúðin á
bandaríska hernámsliðinu er mikil í
Írak, en það gleymist gjarnan að
hermdarverk andstæðinga þeirra
njóta ekki heldur stuðnings þorra al-
mennings.
Kosningarnar á morgun eru ein-
stakar í arabaríki. Valið verður á milli
111 framboðslista. 275 þingmenn
verða kosnir hlutfallskosningu og er
kveðið á um að þar af verði 25% kon-
ur. 15 milljónir manna eru á kjörskrá
og verður kosið á átta til níu þúsund
kjörstöðum um allt landið.
Áður hefur verið gerð tilraun til að
koma á fjölflokkalýðræði í landinu.
Árið 1924 kusu Írakar stjórnlagaþing,
sem samdi fyrstu stjórnarskrá Íraks.
Þá var landið undir stjórn Breta. Síð-
ustu fjölflokkakosningarnar voru
haldnar í Írak árið 1953 og fimm árum
síðar var konungsveldinu steypt í
valdaráni herforingja. Þinginu, sem
kemur saman eftir kosningarnar, sem
nú eru haldnar fyrir tilstilli Banda-
ríkjamanna, verður einnig gefið það
hlutverk að semja nýja stjórnarskrá.
Bandalag sameinaðra Íraka er talið
sigurstranglegast í kosningunum. Að
baki því standa helstu flokkar sjíta og
átti áhrifamesti klerkur landsins,
Ayatollah Ali Sistani þátt í að mynda
það þótt hann hafi ekki veitt því form-
lega blessun sína. Bandalag Kúrda
mun að öllum líkindum fá atkvæði
flestra Kúrda. Þá telja fréttaskýrend-
ur að framboðslisti Allawis forsætis-
ráðherra muni ná betri árangri en bú-
ist hafði verið við vegna frammistöðu
hans í embætti.
Erfitt er að segja til um þátttöku í
kosningunum. Andspyrnumenn hafa
lagt ríka áherslu á að hræða kjósend-
ur og hótað að myrða fólk á kjörstað.
Skráning kjósenda hefur farið fram í
miðstöðvum, sem stjórnvöld nota til
að skammta nauðsynjavörur. Hermt
er að fjölda stjórnenda slíkra mið-
stöðva hafi verið hótað. Banatilræði
eru daglegt brauð. Ofbeldið hefur sett
mark sitt á kosningabaráttuna með
ýmsum hætti og það mun hafa sín
áhrif á kjördag. Ein afleiðing þess er
sú að frambjóðendur veigra sér við að
koma fram. Kjörstjórnin hefur af ör-
yggisástæðum neitað að láta af hendi
lista með nöfnum frambjóðenda. Að-
eins forustumennirnir og nokkrir
frambjóðendur eru þekktir meðal al-
mennings. Hefðbundnir kosninga-
fundir fara ekki fram og frambjóð-
endur forðast að koma fram
opinberlega. Mest er um það að konur
haldi framboði sínu leyndu. Þær eru í
meiri hættu en karlar vegna þess að
þær eiga yfir höfði sér reiði trúarof-
stækismanna, sem eru andvígir því að
konur gegni opinberum embættum.
Margar konur neita að þær séu í
framboði og sumar hafa lýst yfir því
að þær séu hættar við að bjóða sig
fram þótt enn séu þær á framboðs-
listum og ætli sér að setjast á þing nái
þær kjöri.
Mikilvægt er að allir þeir hópar,
sem byggja Írak, eigi þátt í myndun
stjórnar eftir kosningarnar. Einkum
skiptir máli að súnnítar, sem hafa ver-
ið valdastéttin í landinu, verði ekki
útilokaðir. Búast má við því að þátt-
takan í kosningunum verði einna
minnst á svæðum þeirra.
George Bush Bandaríkjaforseti
lýsti yfir því í gær að hann myndi
kalla bandaríska herliðið heim færi ný
stjórn landsins fram á það. Ljóst er að
íraski herinn er ekki mikils megnugur
og myndi mega sín lítils gegn upp-
reisnarmönnum. Ímynd Bandaríkja-
manna er hins vegar orðin það slæm í
landinu að þeim er ekki treyst, svo
vægt sé til orða tekið. Í raun mætir
Bandaríkjaher það megnri andúð að
hann hefur gefið upp á bátinn það
markmið að vinna hugi og hjörtu
Íraka. Best færi á því að Sameinuðu
þjóðirnar tækju að sér þeirra hlut-
verk í kjölfar kosninganna, en vitan-
lega er það ekki beint freistandi að
taka við eftir allt, sem farið hefur úr-
skeiðis eftir innrás Bandaríkja-
manna.
Ekki má gefa Írak upp á bátinn þótt
á móti blási. Gert er ráð fyrir því að
kosið verði að nýju í samræmi við nýja
stjórnarskrá í árslok. Ástandið í land-
inu er þannig að það verður að gefa
sér góðan tíma til uppbyggingar. Það
á ekki síst við um það að skapa lýð-
ræðislega umgjörð réttarríkisins. Í
þeim efnum verða Írakar að fara sína
eigin leið. Þegar Írakar kjósa á morg-
un leggja þeir meira undir en kjós-
endur flestra lýðræðisríkja. Þeir
leggja líf sitt undir. Það gera þeir ekki
til þess að uppreisnarmenn nái völd-
um. Það gera þeir til þess að fá völdin
í eigin landi í hendur á ný. Uppbygg-
ingin í Írak verður að tryggja að það
takist.
B
rynjólfur Bjarnason,
forstjóri Símans, seg-
ir að afkoma fyrirtæk-
isins hafi verið góð á
síðasta ári og umfram
áætlanir og verðmæti þess aukist
af þeim sökum. Hann segir einnig
að það liggi alveg skýrt fyrir af
hálfu einkavæðingarnefndar að
grunnnet Símans verði ekki aðskil-
ið frá fyrirtækinu við einkavæðingu
þess, en kröfur þar að
lútandi hafa verið
settar fram af sam-
keppnisaðilum, enda
hafi það ekki verið
gert við einkavæðingu
fjarskiptafyrirtækja í
nágrannalöndunum.
Brynjólfur sagði að
hann hefði áður sagt
það opinberlega um
Og Vodafone að þar
væri mjög verðugur
keppinautur Símans á
ferðinni. „Ég hef ætíð
lýst því yfir að það er
gaman að keppa við
þennan keppinaut og
vera undir þeim lög-
um og reglum sem settar eru og
fylgt er eftir af Samkeppnisstofnun
og Póst- og fjarskiptastofnun. Auð-
vitað er þessi verðugi keppinautur
nú einnig orðinn mjög öflugur eftir
að Baugur og skyldir aðilar keyptu
Og Vodafone. Þeir reka núna Stöð
2 og Bylgjuna, Fréttablaðið, DV og
fleiri fyrirtæki,“ sagði Brynjólfur.
Deila um tengigjöld
Hann sagði að Síminn ætti í deilu
við Póst- og fjarskiptastofnun
vegna svokallaðra tengigjalda, en
þegar viðskiptavinur í viðskiptaneti
Símans hringdi yfir í viðskiptanet
Og Vodafone þyrftu þeir að borga
helmingi hærra verð heldur en þeg-
ar viðskiptavinur Og Vodafone
hringdi yfir í fjarskiptanet Símans.
Þetta ætti við um farsímakerfin og
þetta væri ekki hægt að skilja með
öðrum hætti en að fjarskiptanet Og
Vodafone varðandi farsímann væri
þetta miklu dýrara heldur en fjar-
skiptakerfi Símans og að viðskipta-
vinum Símans væri refsað fyrir að
hringja yfir í dýrt fjarskiptakerfi.
„Þetta hefur komið fram í þeirri
mynd að undanförnu að Og Voda-
fone hefur gert samninga við er-
lenda aðila eins og Telenor í Noregi
og TeleDanmark í Danmörku, þar
sem þeir hleypa þeim inn á sitt far-
símakerfi á lægra verði en við-
skiptavinir okkar þurfa að greiða.
Því hefur sú ein-
kennilega staða kom-
ið upp að við höfum
verið að senda símtöl,
t.a.m. úr Ármúlanum
og upp í Síðumúla,
með því að fara með
þau fyrst til Noregs
og síðan upp í Síðu-
múla, því það er ódýr-
ara að senda þau þá
leiðina en hérna yfir
götuna,“ sagði Brynj-
ólfur ennfremur.
Krefjast jafnræðis
Hann sagði að þeir
hefðu ekki krafist
neins annars af Póst-
og fjarskiptastofnun en að jafnræð-
is væri gætt, þannig að Símanum
stæði til boða sömu verð og sam-
keppnisaðilinn innheimti hér á landi
og erlendis þegar samið væri við er-
lenda aðila.
„Þetta mál er ekki útkljáð, en það
sýnir bara að það umkvörtunarefni
þeirra að við séum stórir og leggj-
um stein í götu þeirra er ekki á rök-
um reist,“ sagði Brynjólfur.
Hann sagði vegna umræðu um að
aðskilja ætti grunnnet fjarskipta í
landinu, sem að vísu væri óskil-
greint, frá annarri starfsemi Sím-
ans, að það lægi fyrir alveg skýrt af
hálfu einkavæðingarnefndar sem
hefði með höndum sölu hlutafjár
ríkisins í fyrirtækinu, að ekki stæði
til að aðskilja grunnnetið, enda
hefði það ekki verið gert í ná-
grannalöndunum við einkavæðingu
fjarskiptafyrirtækja. Það væri
heldur ekki á valdi stjórnenda Sím-
ans að taka ákvörðun um það hvort
tilteknar eigur fyrirtækisin
skildar frá við sölu ríkisins
sínum. Eigendurnir hlytu sjj
taka um það ákvörðun.
Hagnast fyrst og
fremst á þjónustu þar
samkeppni ríkir
„Hins vegar, ef litið er eing
þrönga eiginhagsmuni Síma
slíks, þá gæti verið betra fy
irtækið ef óskilgreint grunnn
skilið frá öðrum hlutum fy
isins fremur en að hann
grunnnetinu. Staðreyndin er
lega sú að Síminn er fyrst og
að hagnast á að veita þjónus
er í dag í fullri samkeppni,
vegna farsíma og gagnaflu
en hefur nær ekkert upp úr
fjarskiptanetsins sjálfs, þa
langstærsta fjárbinding fyri
ins liggur. Ástæðan er með
ars sú að fjarskiptanetið e
reglusett og reyndar verðs
Póst- og fjarskiptastofnun o
in sem þar gilda eru þannig
er nær ómögulegt að ná
ávöxtunarkröfu sem eðlileg
krefjast af svo mikilli fjárbin
sagði Brynjólfur.
Hann benti einnig á að Sím
væri gert samkvæmt lögum
fylla ákveðnn alþjónustukvö
fælist í því að tryggja tiltekn
breidd inn á hvert heimili í
og ekki væri spurt um kostn
sambandi. „Öll önnur fjarski
irtæki hafa jafngreiðan aðg
dreifikerfi Símans og fyr
Brynjólfur Bjarnason, forstjóri Símans, segir að grunnnet
Afkoma Símans
góð og umfram
áætlanir í fyrra
Orkuveita Reykjavíkur hefur notað tekjur af
einkaleyfisskyldri starfsemi til þess að
niðurgreiða fjarskiptarekstur sinn, segir
Brynjólfur Bjarnason, forstjóri Símans.
Brynjólfur Bjarnason
ALLS söfnuðust um 10 milljónir
danskra kr., að jafnvirði um 110
milljónir íslenskra kr., í lands-
söfnun í Fær-
eyjum vegna
hamfaranna í
Suðaustur-As-
íu.
Bernharður
Wilkinsson tón-
listarmaður,
sem er af fær-
eyskum og
breskum ætt-
um, átti þátt í
að skipuleggja landssöfnunina
sem að hans sögn gekk alveg
gríðarlega vel.
„Ég held að Færeyingar hafi
komið sjálfum sér rosalega mikið
á óvart,“ segir Bernharður vegna
þeirrar upphæðar sem náðist að
safna. Hann segir söfnun, m.a.
hjá Rauða krossinum, hafa hafist
fljótlega eftir hamfarirnar, en
ákveðið hafi verið að halda tón-
leika og vera með sérstaka lands-
söfnun sem sýnd yrði í beinni út-
sendingu. Ákveðið hafi verið að
halda söfnunina, sem hafi verið
með svipuðu sniði og Neyðarhjálp
úr norðri hér á Íslandi, þann 9.
janúar sl., en venja hefur verið
hjá færeysku sinfóníunni að halda
nýárstónleika aðra helgina í jan-
úar.
Bernharður, sem stýrði sinfón-
íuhljómsveitinni, segir að ákveðið
hafi verið að halda tónleikana, en
með stærra sniði vegna söfnunar-
innar.
Fólki gafst kostur á því að
hringja í símanúmer og ge
þeim hætti auk þess sem
aðrir listamenn hafi lagt
plóg, þ. á m. Eivör Pálsdót
er landsmönnum vel k
Dagskráin stóð frá kl. 19
gekk allt vonum framar a
Bernharðs, en einstaklinga
irtæki og ríkið styrktu m
með myndarlegum hætti. F
svo afhent Rauða krossi
Færeyjum. „Það hafa aldre
eins mikil viðbrögð vegna
leiks í Færeyjum,“ segir
harður, en hann bendir á a
viðbrögð hafi orðið fyrir 10
þegar snjóflóð féll á Súðav
hafi Færeyingar tekið h
saman og safnað fé vegna h
anna á Vestfjörðum.
Bernharður segir söf
ennþá vera í gangi, t.d. voru
tónleikar í Færeyjum í vik
styrktar hamförunum í Su
ur-Asíu.
Færeyingar komu
sjálfum sér á óvart
Söfnuðu um 110
milljónum vegna
hamfaranna í
Suðaustur-Asíu
Bernharður
Wilkinsson