Morgunblaðið - 20.03.2005, Blaðsíða 28

28 SUNNUDAGUR 20. MARS 2005 MORGUNBLAÐIÐ
Gísli Ólafsson, fyrrver-andi yfirlögregluþjónná Akureyri, hefur haftmikil áhrif á flugsögunaá Akureyri. Hann er
eini núlifandi stofnandi Flugfélags
Akureyrar en félagið var stofnað 3.
júní árið 1937. Nafni félagsins var
breytt í Flugfélag Íslands árið 1943
og varð númer þrjú í röðinni með því
nafni. Árið 1973 sameinuðust Flug-
félag Íslands og Loftleiðir undir nafni
Flugleiða. Gísli var annar stofnenda
Flugskóla Akureyrar og stóð að
rekstri hans á árunum 1945–1948,
hann starfaði með Rauða krossi Ís-
lands og stóð fyrir kaupum á tveimur
sjúkraflugvélum til Akureyrar, hann
fór fyrir söfnun svo hægt yrði að
kaupa flugvél af Waco-gerð til lands-
ins frá Bandaríkjunum og hann hafði
frumkvæði að því að byggður var
þyrlupallur við Fjórðungssjúkra-
húsið á Akureyri, svo eitthvað sé
nefnt. Flugsaga Akureyrar er mjög
merkileg og segja má að með stofnun
Flugfélags Akureyrar hafi verið lagð-
ur varanlegur grunnur að framtíð
áætlunarflugs á Íslandi. Fyrsta áætl-
unarflug milli staða hér á landi var
farið á vegum Flugfélags Íslands
númer 2, frá Vatnsmýrinni í Reykja-
vík til Akureyrar 4. júní 1928. Allt frá
þeim tíma að Akureyringar sáu Junk-
er-sjóflugvélina á Pollinum hefur
áhugi á flugi verið mikill í bænum. Á
Akureyri er rekið myndarlegt flug-
safn, sem m.a. er ætlað að varðveita
flugsögu Íslands en flugsaga Ak-
ureyrar er merkur þáttur í þeirri
sögu.
Gísli, sem orðinn er 94 ára, starfaði
í lögreglunni í 40 ár, á árunum 1940 til
1980 og þar af síðustu 20 árin sem yf-
irlögregluþjónn. Hann hafði á þeim
tíma frumkvæði að því að hafist var
handa við byggingu nýrrar lög-
reglustöðvar við Þórunnarstræti en
fram að því var lögreglustöðin í litlu
og lélegu húsnæði í Laxagötu, eins og
Gísli orðaði það. Hann var einnig yf-
irmaður Almannavarna á Akureyri
og í Eyjafirði og vann áfram fyrir Al-
mannavarnir eftir að hann hætti í lög-
reglunni. Gísli fæddist á Sandhólum í
Eyjafirði 23. júní árið 1910. Foreldrar
hans voru Sigríður Jónsdóttir hús-
freyja og Ólafur Gíslason bóndi og
eignuðust þau 8 börn. „Ég ólst upp í
fátækt eins og svo margir aðrir en
menn urðu bara að bjarga sér,“ sagði
Gísli um árin í sveitinni. Gísli hefur
verið heimilismaður í Kjarnalundi í
um eitt ár og hann unir hag sínum vel
þar, enda með útsýni til austurs, yfir
Eyjafjörð og það sem mestu skiptir,
hluta af flugbrautinni á Akureyr-
arflugvelli. Hann fylgist vel með öllu
flugi og þekkir vélarnar á hljóðinu.
Gísli er við ágæta heilsu, sjónin er þó
farin að daprast nokkuð en heyrnin
er góð og hann fylgist enn vel með
fréttum. Áður en Gísli flutti í Kjarna-
lund bjó hann hjá einkadóttur sinni,
Sigríði, manni hennar Einari Bjarna-
syni og dætrum þeirra Tinnu Rún og
Evu Hrund. Gísli sagðist gera lítið af
því að fara út úr húsi en þó færi hann
yfirleitt í kvöldmat til dóttur sinnar
og fjölskyldu á sunnudagskvöldum.
Eiginkona Gísla var Eva Hjálm-
arsdóttir, hjúkrunarkona á Akureyri,
en hún er látin.
Svipti mig sjálfur ökuréttindum
Gísli flutti úr foreldrahúsum og til
Akureyrar árið 1929 og vann ýmis
störf þar til hann gekk í lögregluna.
Hann vann lengi hjá BSA, m.a. sem
bílstjóri en bílar voru mjög að ryðja
sér til rúms á þessum tíma. Hann var
með mikla bíladellu ekki síður en
flugdellu, að eigin sögn og kenndi á
bíl í gamla daga, bæði á Akureyri og í
næsta nágrenni. Einnig var hann með
kennsluréttindi fyrir fyrstu tvö stigin
í svifflugi. Þá var hann mikill áhuga-
maður um ljósmyndir og tók mikinn
fjölda ljósmynda bæði hér heima og
erlendis. „Ég svipti mig sjálfur öku-
leyfinu fyrir nokkrum árum enda
kominn tími til að hætta. Sýslumað-
urinn notar þetta stundum á gamalt
fólk, sem hann vill að skili inn rétt-
indum sínum, að menn ættu að taka
yfirlögregluþjóninn fyrrverandi sér
til fyrirmyndar, þar sem hann hefði
svipt sig sjálfur réttindunum.“
Fyrstu kynni Gísla af fluginu urðu
þegar Svifflugfélag Akureyrar var
stofnað 1937, eða sama ár og Flug-
félag Akureyrar var stofnað. Hann
sagðist hafa verið mjög spenntur fyr-
ir því og fór á svifflugsnámskeið bæði
á Sandskeiði og á Melgerðismelum.
„Við vorum með þýskan flugkennara
og hann þótti harður í horn að taka og
vildi að menn hlýddu sér. Ég komst
að því síðar að þetta var háttsettur
foringi í þýska flughernum en hann
komst til síns heima með fiskiskipi frá
Akureyri um það leyti sem stríðið
hófst. Þjóðverjar sóttu það mjög stíft
á þessum tíma að koma sér upp bæki-
stöð á Íslandi en höfðu ekki erindi
sem erfiði.“
Gísli sagði að hann hefði tekið þátt í
stofnun Flugfélags Akureyrar fyrir
tilstuðlan Kristjáns Kristjánssonar,
vinnuveitanda síns á BSA. „Eftir að
Agnar Kofoed-Hansen kom heim frá
flugnámi í danska hernum var engin
flugvél til handa honum. Flugfélag Ís-
lands númer eitt og tvö höfðu hætt
rekstri og Reykvíkingar, sem höfðu
slæma reynslu af rekstri félaganna
tveggja, voru ekki tilbúnir að leggja
meiri peninga í kaup á flugvél. Þeir
bentu Agnari á að snúa sér norður og
tala við Akureyringa.
Lagði fram 300 krónur við stofnun
Flugfélags Akureyrar
Agnar hafði samband við Vilhjálm
Þór, sem þá var kaupfélagsstjóri
KEA, og það varð úr að Vilhjálmur
hóaði saman efnaðri borgurum bæj-
arins og Flugfélag Akureyrar var
stofnað. Stofnfundurinn var haldinn á
Hótel Gullfossi 3. júní 1937. „Ég hafði
verið í kringum svifflugið, var starfs-
maður Kristjáns á BSA og hann vildi
endilega hafa mig með í stofnun fé-
lagsins. Það varð úr og ég lagði fram
300 krónur í stofnfé en sú upphæð
nálgaðist að vera mánaðarlaun mín á
BSA. Og ég er víst eini núlifandi
stofnandi félagsins.“
Eftir stofnun félagsins var ráðist í
kaup á fjögurra sæta flugvél af Waco-
gerð og Agnar Kofoed-Hansen ráð-
inn flugmaður og framkvæmdastjóri
félagsins. Flugvélin fórst á Reykja-
víkurflugvelli og með henni tveir
menn, auk þess sem tveir aðrir slös-
uðust. Síðar var keypt önnur vél
sömu gerðar en hún brotlenti á
Hornafirði. Þar varð mannbjörg en
vélin eyðilagðist. „Það var því engin
vél þessarar gerðar til á Íslandi og
menn voru mjög aumir yfir því. Síðar
fréttist af slíkri vél vestur í Banda-
ríkjunum, sem þó var óflugfær og í
frekar lélegu ásigkomulagi. Það varð
þó úr að hafin var söfnun 1980 og
1981 til að kaupa þessa vél, því hér á
Akureyri var mikill áhugi á stofnun
flugsafns. Hér var Flugfélag Ak-
ureyrar stofnað, sem síðar varð Flug-
félag Íslands númer 3 og Flugleiðir,
sem starfar enn í dag. Ég tók að mér
að safna peningum til kaupa á þessari
vél í Bandaríkjunum en ekki man ég
hvað hún kostaði. Ég leitaði til fyr-
irtækja og einstaklinga hér á svæðinu
og tókst að safna nærri þremur millj-
ónum króna. Það dugði til að kaupa
vélina og einhvern veginn komst hún
til Íslands. Markmiðið var að vélin
yrði safngripur Flugfélags Akureyr-
ar og staðsett á Akureyri og það var
einmitt þess vegna sem söfnunin
gekk svona vel. Vélin er nú í geymslu
í flugskýli í Reykjavík en ég geri mér
enn vonir um að hún verði flutt norð-
ur og að hér verði framtíðarstaður
hennar.“
Stofnaði Flugskóla Akureyrar
Gísli stóð einnig að stofnun Flug-
skóla Akureyrar árið 1945, ásamt
Árna Bjarnarsyni bóksala og fljót-
lega bættist Steindór Hjaltalín í hóp-
inn. Saman ráku þeir skólann á ár-
unum 1945–1948. „Tilgangurinn með
stofnun skólans var að gefa ungum
mönnum tækifæri til að læra að
fljúga og um tíma vorum við með
fimm flugvélar. Sjálfur lærði ég að
fljúga í skólanum og man enn nokkuð
vel eftir prófdeginum. Sigurður Jóns-
son, sem var þekktur undir nafninu
Siggi flug, var prófdómari. Sigurður
var með flugskírteini númer 1 á Ís-
landi og ég fékk skírteini númer 59.“
Sigurður var við stjórnvölinn þegar
Waco-vélin brotlenti í flugtaki á
Reykjavíkurflugvelli og slasaðist
hann nokkuð. Gísli sagði að eftirlit
með vélum flugskólans hefði verið
nokkuð stopult og að til þeirra verka
hefðu komið menn úr Reykjavík. „Ég
hafði nokkra reynslu af skoðun flug-
véla og fékk síðar leyfi til að skoða
vélarnar.“
Gísli sagðist hafa reynt að komast í
öll flug sem mögulegt var og fór í
margar ferðir sem aðstoðarflug-
maður, bæði í farþegaflug og síld-
arleitarflug á árunum í kringum 1950.
Og aldrei lenti hann í óhappi í fluginu.
Hann var lengi í stjórn Rauða kross-
Gísli Ólafsson, fyrrverandi yfirlögregluþjónn, hefur haft mikil áhrif á flugsöguna á Akureyri
Er eini núlifandi
stofnandi Flug-
félags Akureyrar
Morgunblaðið/Kristján
Gísli Ólafsson, fyrrverandi yfirlögregluþjónn á Akureyri, á svölunum í Kjarnalundi.
Eftir að Gísli tók við sem yfirlögregluþjónn á Akureyri barðist hann fyrir því að
byggð yrði ný lögreglustöð. Ráðist var í byggingu nýrrar lögreglustöðvar við
Þórunnarstræti og tók Gísli fyrstu skóflustungu að húsinu árið 1963.
Gísli Ólafsson var virkur í starfi Oddfellow og helsti hvatamaðurinn að því að
þetta glæsilega félagsheimili reglunnar við Sjafnarstíg var byggt. Gísli tók
fyrstu skóflustunguna að húsinu árið 1988.