Morgunblaðið - 13.04.2005, Qupperneq 24

24 MIÐVIKUDAGUR 13. APRÍL 2005 MORGUNBLAÐIÐ
MENNING
Í
ónefndu alræðisríki er rithöfundur
færður til yfirheyrslu. Smásögur
hans hafa vakið athygli rannsóknar-
lögreglunnar, því hrottalegir glæpir
hafa verið framdir á sama hátt og
lýst er í nokkrum sögum hans. Sakamála-
leikritið Koddamaðurinn hverfist sem sagt
um sögur – grimmilegar smásögur sem rit-
höfundur að nafni Katúrían hefur skrifað.
Sögurnar mynda eins konar uppistöðu í verk-
inu og útgangspunkt; það eru þær sem
hrinda atburðarásinni af stað og halda henni
gangandi.
Rúnar Freyr Gíslason fer með hlutverk
rithöfundarins Katúríans í uppfærslu Þjóð-
leikhússins á verkinu. Hann segist telja að
boðskapur verksins sé fyrst og fremst að list-
in skipti öllu máli. „Sögurnar eru það sem
skiptir öllu máli fyrir Katúrían, og hann er
tilbúinn til að fórna lífi sínu og jafnvel öðrum
fyrir þær. Fyrir listina.“
Ábyrgð listamanna
Umfjöllunarefni leikritsins býður óneitan-
lega upp á hugrenningar um hlutverk listar
og listamanna í samfélaginu, þar sem sögur
Katúríans virðast hafa veitt einhverjum inn-
blástur til hrottalegra glæpa. Hversu mikil
áhrif hafa listamenn í raun, og hver er
ábyrgð þeirra þegar kemur að myndun skoð-
ana almennings og gjörða? Að mati Rúnars
Freys er þetta vissulega viðfangsefni í leik-
ritinu. „Þetta er einmitt dálítið aktúellt um-
ræðuefni í dag, þegar mikið er rætt til dæmis
um hvort tölvuleikir, sjónvarpsþættir og bíó-
myndir hafi áhrif á börn, og hver sé raun-
verulega sökudólgurinn. McDonagh er að
spyrja að þessu, en ég held að hann svari því
ekki. Þetta er svona hliðarspurning í verkinu
og það er mín persónulega skoðun að verkið
fjalli ekki um þetta, þó það fái okkur til að
hugsa um þessi mál. Að mínu viti fjallar þetta
fyrst og fremst um listina; að listin sigrar og
listin er allt. Fólk kemur og fer, lifir og deyr,
en listin er eilíf.“
Hann bætir því við að þó að rithöfundinum,
sem hann túlkar í leikritinu, virðist vissulega
brugðið að einhver hafi ákveðið að gera sög-
urnar hans að raunveruleika, sé niðurstaðan
sem hann kemst að sú að hann geti ekki látið
það hafa áhrif á sig. „Listin verður að verða
til eins og hún verður til, og ég er sammála
því. Ég veit kannski ekki með börn – auðvit-
að verður maður að vernda þau fyrir hinu og
þessu – en með aðra einstaklinga gildir, að
það er ekki hnífurinn sem drepur. Það er
fólkið sjálft.“
Margbrotið hlutverk
Koddamaðurinn er ein af smásögum
Katúríans og er sögð í leikritinu ásamt fjöl-
mörgum öðrum. Langflestar eiga þær það
sameiginlegt að vera óhugnanlegri en orð fá
lýst, og eru sumar þeirra sviðsettar í leikrit-
inu en aðrar eru einfaldlega sagðar. Í mörg-
um tilfellum kemur það í hlut Rúnars Freys
sem Katúríans að segja sögurnar. Það hlýtur
að hafa verið svolítið mál að læra þær, telur
blaðamaður, og hittir þar naglann á höfuðið.
„Já, þetta er eitt erfiðasta hlutverk sem ég
hef fengið. Ég þurfti að liggja talsvert yfir
þessu, enda mikill texti og ég er á sviðinu all-
an tímann,“ segir hann og tekur til við að
lýsa Katúrían. „Hann er fjölbreyttur karakt-
er; klár og ástríðufullur, ekki síst gagnvart
sögunum sínum. Það er nánast eins og hann
fái kikk út úr því að segja þær. Auðvitað eru
allar persónur fjölbreyttar í lífinu sjálfu og
hafa allan tilfinningaskalann, en það er sjald-
an sem maður fær tækifæri til að sjá hann
allan í leikriti, eins og í þessu tilfelli. Við
fáum að sjá Katúrían hræddan, ánægðan,
reiðan, sorgmæddan og allt þar á milli. Þetta
er án efa margbrotnasta hlutverk sem ég hef
fengist við.“
Brechtískur McDonagh
Höfundur Koddamannsins, Martin
McDonagh, á að baki þónokkur verk sem
vakið hafa mikla athygli og hefur hann eink-
um beint sjónum sínum að kynlegum kvistum
í afskekktum byggðarlögum heimalands síns,
Írlands. Má þar nefna Fegurðardrottninguna
frá Línakri og Halta Billa sem eru íslenskum
leikhúsgestum vel kunn. Í Koddamanninum
snýr hann sér frá Írlandi, að óskilgreindu al-
ræðisríki og skapar leikrit sem hlaðið er
spennu og hryllingi í bland við tilvistarlegar
og fagurfræðilegar pælingar.
Rúnar Freyr segist hafa verið að kynnast
McDonagh fyrst nú, en hann hafi strax látið
heillast af Koddamanninum. „Mér finnst
hann alveg meiriháttar. Þetta er með betri
verkum sem ég hef lesið,“ segir hann og bæt-
ir við að stíll McDonaghs minni hann dálítið á
Bertolt Brecht. „Brecht var alltaf að segja
sögur, stoppa síðan og segja við áhorfendur:
Þetta er bara leikrit! og halda síðan áfram
með söguna. Manni er kippt í og úr raun-
veruleikanum. McDonagh leikur sér svolítið
með þetta sama, að láta áhorfendur stoppa
og velta fyrir sér hvenær sé um sannleikann
að ræða, og hvenær sé verið að segja sögu. Á
vissan hátt má lesa leikritið sem eina stóra
sögu. Að það sé enginn rithöfundur til, nema
í sögunni. Það situr bara maður heima hjá
sér og hugsar upp allt leikritið, frá upphafi til
enda.“
Frábær leikstjóri
Það er Þórhallur Sigurðsson sem leikstýrir
verkinu, en hann leikstýrði einnig Halta Billa
í Þjóðleikhúsinu árið 2002. Rúnar Freyr seg-
ir það ómetanlegt að fá að starfa með öllu því
fagfólki sem að sýningunni vinnur. „Þórhall-
ur Sigurðsson er frábær leikstjóri og hefur
auðvitað leikstýrt mörgum af eftirminnileg-
ustu sýningum sem sést hafa í íslensku leik-
húsi. Að fá svona reyndan leikstjóra, fyrir
svona ungan leikara eins og mig, eru algjör
forréttindi,“ segir hann að síðustu.
Koddamaðurinn verður frumsýndur á Litla
sviði Þjóðleikhússins í kvöld kl. 20.
Madríd, AFP. | Tenórsöngvarann
góðkunna Placido Domingo langar
að syngja ljóð Jóhannesar Páls
páfa annars, sem
lést sem kunn-
ugt er í síðustu
viku. Domingo
sagði í viðtali við
spænska dag-
blaðið ABC að
bókmenntagildi
kveðskapar páfa
væri mikið. „Ég
er búinn að biðja
son minn, Plac-
ido yngri, sem er tónskáld, að
semja söngverk við ljóð páfa,“
sagði Domingo. „Ég vona bara að
ljóðin verði fljótt aðgengileg, svo
við getum farið að skoða þau.“
Mikill aðdáandi páfa
Í viðtalinu kveðst Domingo hafa
verið mikill aðdáandi páfa, sem
veitti honum áheyrn í þrígang, og
hlustaði jafnoft á söng hans.
„Hann var mikill páfi, og því kæmi
það mér ekki á óvart ef eftirmaður
hans kallaði sig Jóhannes Pál
þriðja,“ sagði Domingo og kvaðst
búast við því að Jóhannes Páll ann-
ar yrði fljótlega tekinn í dýrlinga-
tölu.
Domingo vill
syngja ljóð
eftir páfa
Placido Domingo
eftir Martin McDonagh.
Þýðing: Ingunn Ásdísardóttir.
Leikendur: Rúnar Freyr Gíslason,
Arnar Jónsson, Sigurður Sigurjónsson,
Þröstur Leó Gunnarsson, Randver Þor-
láksson, Helga E. Jónsdóttir og Birna
Sigurðardóttir.
Tónlist: Sigurður Bjóla.
Brúðugerð: Bernd Ogrodnik.
Lýsing: Björn Bergsteinn Guðmundsson
og Ásmundur Karlsson.
Leikmynd og búningar: Vytautas
Narbutas.
Aðstoðarmaður leikstjóra: Helga E.
Jónsdóttir.
Leikstjórn: Þórhallur Sigurðsson.
Koddamaðurinn
Sögur Koddamannsins
Í kvöld verður leikritið
Koddamaðurinn eftir írska
verðlaunaleikskáldið Martin
McDonagh frumsýnt á Litla
sviði Þjóðleikhússins. Inga
María Leifsdóttir hreifst af
spennunni og óhugnaðinum
og ræddi við aðalleikarann,
Rúnar Frey Gíslason, um
listina sem sigrar allt.
Katúrían færður til yfirheyrslu. Rúnar Freyr Gíslason, Sigurður Sigurjónsson og Arnar Jóns-
son í hlutverkum sínum í sýningu Þjóðleikhússins á Koddamanninum eftir Martin McDonagh.
ingamaria@mbl.is
Koddamaðurinn hverfist um grimmilegar
smásögur eftir rithöfundinn Katúrían.
ÓFRIÐNUM í
Scalaóperunni í
Mílanó ætlar
seint að linna,
en á mánudag-
inn hætti for-
stjóri fílharm-
óníusveitar
óperuhússins
án þess að gefa
nokkra nánari skýringu á starfs-
lokum sínum þar. Forstjórinn,
Fedele Confalonieri, er jafnframt
stjórnarformaður Mediaset, fjöl-
miðlafyrirtækis Berlusconis, for-
sætisráðherra Ítalíu, og á sæti í
stjórn fílharmóníusveitarinnar, en
hann gaf stjórnarsætið einnig upp
á bátinn.
Ekki er nema um vika frá því
að aðalhljóm-
sveitarstjóri
Scalaóper-
unnar og list-
rænn stjórn-
andi til nítján
ára, Riccardo
Muti, sagði
sínu starfi
lausu eftir hat-
rammar deilur við starfsmenn
hússins. Deilurnar í Scala hófust í
desember, skömmu eftir að Scala-
óperan var opnuð að nýju eftir
miklar endurbætur. Starfsmenn
sökuðu Muti um að reka óperu-
húsið eins og hann ætti það, en
Muti hunsaði gagnrýni starfs-
fólksins. Fella þurfti niður nokkr-
ar sýningar vegna deilnanna.
Enn fækkar yfir-
mönnum í Scala