Morgunblaðið - 14.06.2005, Síða 27

MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 14. JÚNÍ 2005 27
eg sama hvað sagt hefur verið að alltaf
verið fundið upp á einhverju nýju til að
þessu máli gangandi með einum eða öðr-
tti,“ sagði Halldór ennfremur.
a gert úr hlutnum en efni stóðu til
n sagðist aldrei hafa vitað af áformum
eyjar-Þinganess um að vera með í S-
m og hann tæki engan þátt í daglegum
m eða ákvörðunum í rekstri fyrirtæk-
Sér hefði ekki verið sérstaklega tilkynnt
up Skinneyjar í Hesteyri og hann hefði
af þeim kaupum „eins og hver annar
ri“. Ekkert óeðlilegt hefði verið að gerast
órnendum fyrirtækisins og sagðist Hall-
kert með það að hafa hvernig lögmenn
ækisins gæfu upplýsingar til einkavæð-
efndar. Vísaði hann þar til ónákvæmni í
ingagjöf til nefndarinnar um eignarhald
eyri, sem greint er frá í skýrslunni.
dór sagði að í umræðunni hefði oft verið
meira úr hlut sínum í Skinney-Þinganesi
stæðu til. Daginn sem hann hefði gerst
isráðherra hefði á einum stað birst að
hans í fyrirtækinu væri upp á einn millj-
óna. Stuttu síðar hefði hið rétta komið í
ljós, að hluturinn væri 200 milljóna króna virði.
Ekki hefði verið fjallað meira um nokkurn hlut
stjórnmálamanna í fleiri ár og áratugi.
„Virði vilja foreldra minna“
Halldór sagði það ekki standa til að hann
seldi hlut sinn í fyrirtækinu. Hann hefði fengið
hlutinn í arf frá foreldrum sínum. Það hefði
verið ósk foreldra sinna að fyrirtækið myndi
starfa áfram á Höfn og vera öflugt í byggð-
arlaginu.
„Það var ávallt þeirra ósk að fyrirtækið
myndi eflast og hefur ekkert staðið til af hálfu
okkar systkina að selja þessi hlutabréf. Ég
ætla að virða vilja foreldra minna í þeim efn-
um,“ sagði Halldór.
Hvort betur hefði mátt standa að sölu rík-
isbankanna sagði forsætisráðherra að ávallt
væri hægt að standa betur að málum. Því mið-
ur hefði lítill áhugi verið á sínum tíma um kaup
á bönkunum. Þrír aðilar hefðu verið metnir
hæfir og þar af hefðu tveir þeirra keypt. Nú
væri hins vegar mun meiri áhugi á að kaupa
Símann.
Morgunblaðið/ÞÖK
r ýmsu vanur í stjórnmálum en ég ætlast til þess að fjölskylda mín sé látin í friði,“ sagði
ór Ásgrímsson m.a. á fundi með fréttamönnum í gær, þungbúinn á svip.
ar um minnisblað Ríkisendurskoðunar
bjb@mbl.is
ÍNiðurstöðum minnisblaðs Rík-isendurskoðunar segir m.a. aðhagsmunir Halldórs Ásgríms-sonar forsætisráðherra og
venslafólks hans sem hluthafa
Skinneyjar-Þinganess á Höfn hafi
verið óverulegir miðað við umfang
viðskipta með óbeinum hlut þeirra í
hinum selda hlut ríkisins í Búnaðar-
bankanum til S-hópsins. Óþarft sé að
hugleiða sérstaklega hæfi Halldórs
til að fjalla um söluna til S-hópsins
þar sem hann hafi ekki tekið þátt í
þeim þætti hennar sem meginmáli
skipti. Þegar málið sé metið heild-
stætt hafi Halldór ekki verið van-
hæfur til að fjalla um sölu á bank-
anum.
Ríkisendurskoðun ákvað að fara í
þessa vinnu í kjölfar fundar með
fjárlaganefnd Alþingis í síðustu viku,
þar sem fram komu upplýsingar um
að Skinney-Þinganes hf., sem Hall-
dór átti 1,33% hlut í haustið 2002 og
fjölskylda hans samanlagt 25%, hafi
átt hlut í félaginu Hesteyri ásamt
Kaupfélagi Skagfirðinga. Hesteyri
var einn stærsti hluthafinn í félaginu
Keri, sem var meðal kaupenda á
Búnaðarbankanum. Segir Ríkisend-
urskoðun að í upplýsingagjöf S-
hópsins til einkavæðingarnefndar
hafi gætt ónákvæmni um eigendur
Hesteyrar. Vildi Ríkisendurskoðun
kanna nánar hvernig tengslum Hall-
dórs við Skinney-Þinganes var hátt-
að og hvort reynt hefði á hæfisreglur
stjórnsýslulaga nr. 37/1997 í því
sambandi.
Ríkisendurskoðun bendir á það í
minnisblaði sínu, sem er upp á tíu
síður, að svar við spurningum um
hæfi eða vanhæfi stjórnvaldshafa sé
lögfræðilegt álitaefni, sem löggjaf-
inn hafi alls ekki ætlað Ríkisendur-
skoðun að leysa úr. Þó beri á það að
líta að fyrri athugun Ríkisendur-
skoðunar á sölu ríkisbankanna árið
2002 hafi verið stjórnsýsluendur-
skoðun. Ítrekar Ríkisendurskoðun
að gögn málsins á sínum tíma hafi
ekki gefið tilefni til að kanna sérstak-
lega hæfi eða vanhæfi þeirra sem
komu að ákvörðunum af hálfu
stjórnvalda.
Ekki fjölskyldufyrirtæki
Hlutinn í Skinney-Þinganesi fékk
Halldór í arf eftir föður sinn, 1,33%.
Samkvæmt minnisblaði Ríkisendur-
skoðunar nam hlutafé í fyrirtækinu
650 milljónum króna í október 2002
og nafnvirði hlutar Halldórs því um
8,6 milljónir króna. Hluthafar í félag-
inu á þeim tíma voru tæplega 200.
Segir í skýrslunni að samanlagðir
eignarhlutir Halldórs og þeirra sem
voru skyldir honum í beinan legg eða
mægðir honum í beinan legg eða að
öðrum lið til hliðar á þessum tíma,
samanber ákvæði stjórnsýslulaga,
hafi verið um 27%. Af þessu ræður
Ríkisendurskoðun að umrætt hluta-
félag hafi ekki verið „fjölskyldufyr-
irtæki“ í hefðbundnum skilningi
þess orðs.
Skömmu áður en sala Búnaðar-
bankans gekk í gegn til S-hópsins
urðu eignarbreytingar í félögum
tengdum hópnum, m.a. í Hesteyri
þar sem Skinney-Þinganes seldi
Kaupfélagi Skagfirðinga sinn hlut,
auk þess sem skipti á hlutabréfum í
Keri og VÍS fóru fram. Vekur Rík-
isendurskoðun athygli á að engar
peningagreiðslur hafi farið fram á
milli aðila við þessi skipti og enginn
söluhagnaður verið hjá Hesteyri.
Í minnisblaðinu segir að sam-
kvæmt fyrirliggjandi upplýsingum
hafi ráðherranefnd um einkavæð-
inguna ekki sem slík tekið beinan
þátt í samningaviðræðum um sölu
Búnaðarbankans. Hún hafi á hinn
bóginn tekið stefnumarkandi
ákvarðanir í málinu, sem fyrst og
fremst hafi falist í að ákveða að aug-
lýsa bankana til sölu og fallast á til-
lögur framkvæmdanefndarinnar um
sölufyrirkomulag og þau skilyrði
sem hafi átt að gilda um söluna. Við-
skiptaráðherra, Valgerður Sverris-
dóttir, hafi eftir sem áður lögum
samkvæmt farið með eignarhlut rík-
isins í Búnaðarbankanum, hrint
söluferlinu af stað, verið í forsvari
fyrir það af hálfu stjórnvalda og
gengið að lokum frá sölunni með
dyggri aðstoð framkvæmdanefndar
um einkavæðingu, eins og reglur
hafi kveðið á um.
„Þegar leggja þarf mat á það
hvort Halldór Ásgrímsson hafi verið
vanhæfur til setu í ráðherranefnd-
inni, sem starfar samkvæmt verk-
lagsreglum um útboð og sölu ríkis-
fyrirtækja við sölu á hlut ríkisins í
Búnaðarbankanum, verður að líta
heildstætt á málið. Annars vegar er
til þess að taka að eignarhlutur Hall-
dórs í Skinney-Þinganesi hf. var að-
eins 1,33% og hlutur venslafólks
hans svaraði til u.þ.b. fjórðungs
hlutafjár í félaginu. Jafnframt voru
hagsmunir Halldórs og venslafólks
hans vegna óbeins hlutar í hinum
selda hlut ríkisins í Búnaðarbankan-
um til S-hópsins í gegnum eignarað-
ild þeirra í Skinney-Þinganesi hf.
óverulegir miðað við umfang við-
skiptanna. Hins vegar verður við
matið á hugsanlegu vanhæfi að horfa
til þess að lögformleg staða ráð-
herranefndarinnar er óljós svo og
eðli þeirra ákvarðana sem hún tek-
ur,“ segir í niðurstöðum Ríkisendur-
skoðunar. Segist stofnunin hafa áður
bent á óljósa lögformlega stöðu bæði
ráðherranefndar og framkvæmda-
nefndar um einkavæðingu. Hvatt
hafi verið til endurskoðunar á verk-
lagsreglum og þær lögfestar.
Ekki vanhæfur samkvæmt
stjórnsýslulögum
Ríkisendurskoðun segir hlutverk
ráðherranefndarinnar samkvæmt
verklagsreglum ekki felast í því að
taka ákvarðanir um afgreiðslu ein-
stakra mála sem telja megi ígildi
stjórnvaldsákvarðana. Staðfesting
hennar á tillögum framkvæmda-
nefndarinnar um sölu Búnaðarbank-
ans verði fremur að telja eðlisskylda
afgreiðslu mála í ríkisstjórn. Heim-
ildin til að selja hlutabréfin í ríkis-
bönkunum hafi óumdeilanlega verið
í höndum viðskiptaráðherra og hafi
hvorki verið af honum tekin né fram-
seld nema á grundvelli skýrra laga-
heimilda.
Telur Ríkisendurskoðun „í raun
óþarft“ að hugleiða sérstaklega hæfi
Halldórs til að fjalla um söluna til S-
hópsins þar sem hann hafi ekki tekið
þátt í þeim þætti hennar sem meg-
inmáli skipti. Jafnframt þessu telur
stofnunin að þegar litið sé til allra
þessara þátta og þeir metnir heild-
stætt, hafi Halldór ekki verið van-
hæfur til að fjalla um söluna á sínum
tíma á vettvangi ráðherranefndar-
innar.
Vísar Ríkisendurskoðun í þessu
efni til 6. töluliðar 1. málsgreinar 3.
gr. stjórnsýslulaga og 2. mgr. sömu
greinar. Samkvæmt fyrra ákvæðinu,
6. tölulið, telst starfsmaður eða
nefndarmaður vanhæfur til með-
ferðar máls ef fyrir hendi eru þær
aðstæður sem eru til þess fallnar að
draga óhlutdrægni hans í efa með
réttu. Í seinna ákvæðinu, 2. mgr.
3.gr, er mælt svo fyrir að ef hags-
munir viðkomandi máls eru svo smá-
vægilegir og eðli málsins með þeim
hætti eða þáttur starfsmanns eða
nefndarmanns í meðferð máls það
lítilfjörlegur að ekki er talin hætta á
að ómálefnaleg sjónarmið hafi áhrif
á ákvörðun þá er starfsmaður ekki
talinn vanhæfur.
Bendir Ríkisendurskoðun á að
þessum reglum hafi ekki eingöngu
verið ætlað að koma í veg fyrir að
ómálefnaleg sjónarmið hafi áhrif á
efni stjórnvaldsákvörðunar, heldur
sé þeim einnig ætlað að stuðla að því
að almenningur og þeir sem hlut eigi
að máli, geti treyst því að stjórnvöld
leysi úr málum á hlutlægan hátt.
Sem fyrr segir telur Ríkisendur-
skoðun að Halldór og fjölskylda hans
hafi haft óverulegra hagsmuna að
gæta við kaup S-hópsins á hlut í
Búnaðarbankanum, miðað við um-
fang viðskiptanna. Þannig metinn sé
hinn óbeini hlutur Halldórs af hinu
selda um 0,03% eða sem svari til um
3,5 milljóna króna. Óbeinn hlutur
venslafólks hans sé með sama hætti
metinn um 0,55% eða sem svari til
um 66,5 milljóna króna.
Veikindaleyfi Halldórs
Í minnisblaðinu er bent á að Hall-
dór hafi átt við veikindi að stríða árið
2002 og hafi m.a. verið frá störfum
vegna þeirra frá 14. október til 26.
nóvember það ár. Af þessum sökum
hafi hann hvorki tekið þátt í umfjöll-
un um bankasöluna né önnur mál í
ráðherranefndinni eða í ríkisstjórn,
ef frá er talinn fundur ríkisstjórnar
8. nóvember. Á þeim fundi var að
frumkvæði menntamálaráðherra
rætt um málverkaeign ríkisbank-
anna en önnur mál tengd einkavæð-
ingunni ekki rædd.
4. nóvember 2002 staðfesti ráð-
herranefnd um einkavæðingu tillögu
framkvæmdanefndar um að ganga
til viðræðna við S-hópinn. Á sama
hátt staðfesti nefndin tillögu fram-
kvæmdanefndar um að fá heimild til
að ganga frá samkomulagi um kaup-
in 15. nóvember sama ár. Ríkisend-
urskoðun segir að ef frá sé talinn
fundur ríkisstjórnar 8. nóvember
hafi Halldór verið í veikindaleyfi og
ekki komið til starfa fyrr en 26. nóv-
ember þegar salan var afstaðin.
„Þegar þessi atriði eru höfð í huga
þykir ljóst að hugleiðingar um hæfi
hans [Halldórs] til að fjalla um fram-
angreindar tillögur framkvæmda-
nefndarinnar séu í raun óþarfar, þar
sem hann tók hvorki þátt í umfjöll-
uninni um val á aðila til viðræðna um
kaupin né tillögu framkvæmda-
nefndarinnar um að fá heimild til að
skrifa undir samkomulag um söl-
una,“ segir Ríkisendurskoðun m.a.
Morgunblaðið/ÞÖK
Halldór Ásgrímsson kynnir minnisblaðið og á hann hlýða Björg Eva Er-
lendsdóttir fréttamaður og Björn Ingi Hrafnsson aðstoðarmaður.
Hagsmunir óveruleg-
ir miðað við umfang
bankasölunnar
 Meira á mbl.is/itarefni
MAGNÚS Stef-
ánsson, formað-
ur fjárlaga-
nefndar, gerir
ekki athuga-
semdir við það
að Halldór Ás-
grímsson hafi
kynnt minn-
isblað Ríkisend-
urskoðunar í
gær áður en
það hafi verið kynnt fjár-
laganefnd.
Ríkisendurskoðun sendi Magn-
úsi minnisblaðið í gær en fjár-
laganefnd hafði áður beðið stofn-
unina um að rannsaka betur ýmsa
þætti í tengslum við einkavæð-
ingu ríkisbankanna. Fram kemur
aftast í minnisblaðinu að afrit hafi
verið sent Halldóri Ásgrímssyni.
Að sögn Magnúsar var það alfarið
ákvörðun Halldórs að kynna efni
þess með þeim hætti sem gert
var.
Magnús segist hafa dreift
minnisblaðinu í gær til þing-
manna í fjárlaganefnd. Nefndin
hafi verið boðuð til fundar í dag
til að fjalla um framkvæmd fjár-
laga. Greinargerð Ríkisend-
urskoðunar sé ekki þar á dagskrá
og í gærkvöldi hafi engin beiðni
komið fram um það frá nefnd-
armönnum. Um niðurstöðu Rík-
isendurskoðunar segir Magnús
hana sýna og sanna að ásakanir
um vanhæfi Halldórs hafi ekki átt
við rök að styðjast. Stjórnarand-
staðan hafi að ástæðulausu farið
hamförum í málinu. Magnús telur
að með áliti ríkisendurskoðanda
sé málinu lokið og meirihluti fjár-
laganefndar muni ekki aðhafast
frekar.
Ákvörðun
Halldórs að
kynna efnið
Magnús
Stefánsson
ÓN Arnar
nsson,
ur
ynda
ns, hafði
n haft
ri til að
kýrslu
ndurskoð-
andlega.
agði þó
málið
i að fá álit
„Stjórnarandstaðan mun hittast,
væntanlega á morgun, og ræða
næstu skref,“ sagði Guðjón Arnar
og bætti við að þar sem skýrsla
Ríkisendurskoðunar væri stíluð á
formann fjárlaganefndar, gerði
hann ráð fyrir því að fjárlaganefnd
myndi hittast og ræða málið á
fundi. „Mér finnst nú samt hálf
furðulegt að þarna segi að hann
hefði ekki verið vanhæfur ef hann
hefði tekið meiri þátt í þessu ferli.
En það á alveg eftir að skoða það
með tilliti til stjórnsýslulaganna,“
sagði Guðjón Arnar og bætti við að
lokum að málinu væri hvergi nærri
lokið af hálfu Frjálslynda flokksins
eða stjórnarandstöðunnar.
ti
EINAR Oddur
Kristjánsson,
varaformaður
fjárlaganefndar
Alþingis, hafði
ekki kynnt sér
skýrslu Ríkis-
endurskoðunar í
gærkvöldi en
hann taldi það
ekki óeðlilegt að
forsætisráðherra
hefði kynnt niðurstöður skýrslunnar
áður en hún var kynnt fjárlaganefnd.
„Þessi athugun var ekki á okkar veg-
um. ríkisendurskoðandi tók það upp
hjá sjálfum sér að gaumgæfa þetta
atriði betur en hann hefur ekkert
rætt það við fjárlaganefnd.“
Einar segir að ríkisendurskoðandi
sé frjáls af því hvað hann taki til
skoðunar og hvernig hann birti það.
„Ég hef engar athugasemdir við
þetta. Við höfum lokið umfjöllun um
málið og ætlum ekki að skoða þetta
nánar vegna þess að umfjöllun
nefndarinnar um málið þjónaði ein-
göngu þeim tilgangi að nefndarmenn
væru vel upplýstir um málið.“
Athugun ekki
á okkar vegum
Einar Oddur
Kristjánsson
æfa þessa
Ríkisend-
málsins,“
r um þrjá
nu. „Í
a túlkun á
ðru lagi
ra sem
Og að lok-
erði. Eng-
ta leiddur.
n gert með
r í raun-
mun rík-
lfur í
ki á það
út laga-
ó var bú-
r fáeinum
aldrei líða
a mál með
undur.
ðun, þá
aðri þings-
nginu í að-
t fram-
eð
ins. Að
ráðherra
gn, kynna
legt að
“