Morgunblaðið - 14.06.2005, Qupperneq 32

32 ÞRIÐJUDAGUR 14. JÚNÍ 2005 MORGUNBLAÐIÐ
UMRÆÐAN
ÉG ER ein af þeim Íslendingum
er búa erlendis. Ein af þeim sem
dag einn ákvað að flytjast búferla-
flutningum með fjölskyldu mína frá
ættlandinu, og ein af þeim fjöl-
mörgu íslendingum
sem einungis koma til
Íslands í frí og fjöl-
skylduheimsóknir. Já,
ég er ein tala af um
það bil 4.500 Íslend-
ingum sem flytja utan
árlega, og ein af þeim
ca 60.000 Íslendingum
sem breyta um lög-
heimili hvert ár. Hluti
minnihlutahóps sem
sá fimmtungur þjóð-
arinnar telur er árlega
flytur búferlum.
Það verður ekki af
Íslendingum skafið að
þeir eru hreyfanlegir, og láta ekki
stöðva sig í að kanna ókunnug lönd
og heimsálfur, hvað þá að skjóta
rótum í fjarlægum löndum og setj-
ast þar að til frambúðar. Íslending-
urinn virðist eiga frekar auðvelt
með að aðlagast nýjum löndum og
nýjum siðum. Hvort sem sú aðlög-
un felst í því að skála reglulega í
rauðvín á spænskri grundu, eða
fara eftir reglum Þjóðverja um
bann við notkun þvottavéla á
sunnudögum, þá virðist landinn að-
lagast vel.
Sérvitur eigi, og þolinmóður, ja,
allavega fram til þess punkts sem
vegið er að sjálfstæði hans. Getur
það verið að ólátabelgirnir ósvífnu,
með víkingablóðið í beinan legg,
séu upp til hópa fyrirmyndarborg-
arar þegar út fyrir landsteinana er
komið?
Nú á ég að sjálf sögðu ekki við
innkaupa-hópferðir íslenskra
kvenna (sem verður að teljast ein-
kennileg ef ekki bara einstök teg-
und af múgsefjun) né „við-
skiptaferðir“ ungra sjálfstætt
starfandi karla á fertugsaldri á hin-
ar ýmsu kynningar í Amsterdam
og víðar.
Þessum stuttferðum má e.t.v.
frekar líkja við það þegar beljum
er sleppt út að vori eftir erfiðan
vetur. Og klárt mál að
þýskar hverfisreglur
ná aldrei að hemja
þessa hópa.
Þess frekar er ég að
tala um nýja kynslóð
Íslendinga sem í sí-
auknum mæli leggja
land undir fót, og setj-
ast að erlendis. Fólk á
fjölskyldualdri, er elur
börn sín upp erlendis
og óvíst er um hvort
nokkurn tímann flytji
aftur „heim“.
Vissulega er ekki
allsherjar rétt að vitna
til þessarar útþrár Íslendinga sem
einhvers nýs fyrirbæris, Íslend-
ingar hafa óneitanlega alltaf verið
með útþrá. Fremstur í flokki auð-
vitað Leifur okkar Eiríksson, að
ógleymdum öllum stórskáldunum
okkar er fluttu til Danaveldis á síð-
ustu öld og sömdu þar sum af fal-
legustu ástarljóðum móðurlandsins.
„Fjarlægðin gerir fjöllin blá“ var
setning sem ég lærði ung að árum.
Nýlega hef ég gert mér grein fyrir
sannindum hennar. Og feta þar
væntanlega í fótspor fyrrnefndra
skáldasnillinga okkar. Hins vegar
er það ólíkt með aðstöðu minni og
þeirra er lögðu land undir fót í
byrjun síðustu aldar að ferðalög
milli landa er hlutur sem tekur í
dag nokkra klukkutíma, í stað
nokkurra vikna ferðalags hér áður.
Í ofanálag hefur lækkun flugfar-
gjalda og aflagning einokunar á
millilandaflugi á síðustu árum gert
enn fleiri Íslendingum fært að
leggja land undir fót, hvort sem er
til lengri eða skemmri tíma. Sem
og þeim er búsettir eru erlendis
fært að heimsækja ættjörðina oftar
en áður var hægt. Staðreynd sem
ef til vill á eftir að hafa áhrif á töl-
ur útfluttra Íslendinga, og án efa
hafa áhrif á hærri tölur erlendra
jafnt sem íslenskra ferðamanna á
Íslandi.
Á síðasta ári fluttu 5.199 manns
til Íslands, þó fluttu 435 fleiri Ís-
lendingar frá landinu en til þess.
Útlendingar eru ef til vill farnir að
vera næmari fyrir bláu fjöllunum
en við bornir og barnfæddir Frón-
arar. Jafnframt má ekki gleyma
þeirri landkynningu sem brott-
fluttir Íslendingar eru erlendis, en
ekki er ólíklegt að gera megi ráð
fyrir að 5 til 10 erlendir ríkisborg-
arar sæki landið heim árlega fyrir
hverja íslenska fjölskyldu er býr
erlendis.
Þó svo að engin könnun hafi far-
ið fram á þessum þætti leyfir
greinarhöfundur sér að geta sér til
um þessa tölu af eigin reynslu og
reynslu annarra Íslendinga erlend-
is.
Ég var spurð að því fyrir ekki
svo löngu hvað það væri sem ég
væri þakklátust fyrir. Svar mitt var
(auðvitað fyrir utan að nefna börn
og maka); að hafa val – og fyrir að
velja.
Því sem íslenskur ríkisborgari
hef ég mannréttindi sem því miður
ekki öllum jarðarbúum eru gefin,
fæðingargjöfin mín frónska, var
frelsi. Og þó að tala sé í útreikn-
ingum Hagstofu, er enga tölu hægt
að setja á það frelsi sem okkur Ís-
lendingum er öllum gefið í vöggu-
gjöf.
Nefnilega frelsi til að velja.
Ég vel að horfa á fjöllin fagurblá.
Fjarlægðin gerir
fjöllin blá
Auður Hansen fjallar um
frelsið og fjöllin fagurblá
’Á síðasta ári fluttu 5.199 manns
til Íslands, þó
fluttu 435 fleiri
Íslendingar frá
landinu en til þess.‘
Auður
Hansen
Höfundur er búsettur á Spáni.
BRÉF TIL BLAÐSINS
Morgunblaðið Kringlunni 1 103 Reykjavík  Bréf til blaðsins | mbl.is
HAUSTIÐ 2003 skipaði ríkisstjórnin
sem þá var starfshóp til að vinna að
kjarabótum til aldraðra, en í þessum
hópi mátti ekki
tala um skatta.
Hópur þessi var
skipaður nokkr-
um mánuðum fyr-
ir alþingiskosn-
ingar eftir að
félög aldraðra
fóru að ræða um
sérframboð.
Þarna var gert
samkomulag, sem
ekki er allt komið
til framkvæmda, en greiðslur Trygg-
ingastofnunar hækkuðu smávegis til
hluta aldraðra. Þeir sem mest fengu
hækkuðu um nálægt 140 kr. á dag,
aðrir minna og sumir ekkert.
Núna 11. mars boðaði ríkisstjórnin
samráðshóp, sem skipaður var árið
1999, til fundar eftir nokkurra miss-
era hlé, og var þar ákveðið að skipa
mjög fljótlega nýjan starfshóp til að
vinna að hagsmunamálum aldraðra.
Í dag, 17. apríl, er ríkisstjórnin
ekki enn búin að tilnefna sína menn
og ekki búin að óska eftir tilnefn-
ingum frá Landssambandi aldraðra.
Þetta virðist sýna okkur öldruðum
hvernig ráðamenn þjóðarinnar líta til
okkar, nú er langt í kosningar og
ekkert liggur á, við erum afgangs-
stærð og ekki þess virði að tekið sé
tillit til okkar.
Þetta kemur upp í hugann þegar
farið er að hugsa um hvernig stjórn-
völd koma fram við okkur. Auk þess
sem sagt er hér að framan lofuðu
stjórnvöld skattalækkunum sem
kæmu sér vel fyrir aldraða, en hvað
hefur lækkað? Erfðafjárskattur var
felldur niður, en það kemur öldr-
uðum lítið til góða, því litlar líkur eru
á að aldraðir sem komnir eru á eft-
irlaun eigi von á arfi. Eignaskattur á
að lækka á næsta ári eða falla niður
og kemur því ekki að notum í ár en
staðgreiðsluskattur var lækkaður
um tæpt prósent og þýðir það að eft-
irlaunaþegi með um eitt hundrað
þúsund krónur á mánuði, en það er
um þriðjungur aldraðra, greiðir
nokkrum krónum minna í stað-
greiðslu en áður.
Við þessi öldruðu, sem verðum að
treysta á greiðslur frá Trygg-
ingastofnun, erum ákaflega þakklát
stjórnvöldum fyrir þessar rausn-
arlegu skattalækkanir því við getum
keypt okkur einn eða tvo kaffipakka
fyrir lækkunina.
Þá megum við ekki gleyma hver
áhrif hækkun á fasteignamati hefur á
okkur, en fasteignamat hefur stór-
hækkað undanfarin ár, sem þýðir að
aldraður maður þarf nú að borga
þúsundir króna í eignaskatt af sömu
eign og þurfti ekki að greiða neitt af
áður.
Fasteignagjöld hafa líka hækkað
um tugi þúsunda króna milli ára und-
anfarið.
Margir aldraðir búa í eigin íbúð-
um, skuldlitlum eða skuldlausum, en
hafa ekki annað til framfæris en
greiðslur Tryggingastofnunar og
smálífeyrissjóð og hefur þessi hækk-
un á fasteignamati því mjög mikil
áhrif á þá, þar sem þessar hækkanir
eru miklu meiri en lofaðar skatta-
lækkanir.
Er ekki full ástæða fyrir okkur að
spyrja: Erum við aldraðir einsk-
isvirði?
KARL GÚSTAF ÁSGRÍMSSON,
eftirlaunaþegi.
Erum við aldraðir
einskisvirði?
Frá Karli Gústafi Ásgrímssyni:
Karl Gústaf
Ásgrímsson
ER NEFIÐ STÍFLAÐ?
Fæst í apótekum
og lyfjaverslunum
STERIMAR
Skemmir ekki slímhimnu
er náttúrulegur
nefúði sem losar stíflur
og léttir öndun.
Fyrir 0-99 ára.
VEGNA yfirlýsingar frá Alcoa sem
birtist í Morgunblaðinu laugardaginn
11. júní 2005 og sögð er
tilkomin vegna ummæla
minna í blaðinu daginn
áður, óska ég eftir að
Morgunblaðið birti eft-
irfarandi:
Alcoa Fjarðarál sf.
kýs að bera saman heild-
arlosun frá áformaðri
verksmiðju Norsk
Hydro annars vegar og
Alcoa-verksmiðjunni
hins vegar án tillits til
skaðlegrar mengunar
frá álverunum. Í töflu
sem fylgir staðhæfing-
unni um minni heild-
arlosun Alcoa er m.a.
sýnt að Norsk Hydro
hefði losað 9.500 tonn af
brennisteinstvíoxíði í
frárennsli til sjávar. Það
gerist með vothreinsun
sem Alcoa hefur hingað
til hafnað að bæta við
þurrhreinsun frá verk-
smiðju sinni. Losun
brennisteinstvíoxíðs í sjó
veldur ekki skaðlegri
mengun, ekki frekar en
ef sett væri matarsalt í hafið. Þess
vegna er vothreinsun góð og gild
lausn, jafnhliða því sem bæta má inn
hreinsunarþrepi til að ná mengandi
efnum úr frárennsli (PAH, þung-
málmar ofl.). Öðru máli gegnir þegar
brennisteinssambönd eru losuð út í
andrúmsloftið eins og Alcoa hyggst
gera, reyndar ferfalt meira að heild-
armagni en Norsk Hydro og 26-falt
meira á hvert framleitt tonn af áli.
Heildarlosun á loftbornu flúoríði er
jafnframt um 50%
meiri hjá Alcoa og nær
helmingi meiri miðað
við hvert framleitt ál-
tonn.
Samanburður á los-
un mengandi efna frá
verksmiðjunum kemur
fram í eftirfarandi
töflu, sem undirritaður
lagði fyrir héraðsdóm
og Hæstarétt.
Hæstiréttur um
tækni og losun
Í forsendum dóms
Hæstiréttar segir m.a.
eftirfarandi:
„Þá var því lýst hér
að framan að nota átti
að einhverju leyti aðra
tækni við framleiðslu í
álveri Alcoa á Íslandi
ehf. og taka átti með
allt öðrum hætti á
mengandi útblæstri frá
verksmiðjunni, sem að
auki var verulega ólík
að útliti. Var því ekki
unnt að líta á þetta sem
sömu framkvæmd og umhverfismat
hafði áður verið fengið um.“
Um losun flúoríðs frá Alcoa-
verksmiðjunni segir Hæstiréttur
m.a.:
Í gögnum málsins kemur fram að
eftir að endanlegir loftdreifing-
arútreikningar lágu fyrir treysti
framkvæmdaraðili sér ekki til að ná
auglýstum umhverfismörkum fyrir
flúoríð og í starfsleyfi Umhverf-
isstofnunar voru þau hækkuð veru-
lega með samþykki Skipulagsstofn-
unar, en án þess að það væri
sérstaklega auglýst eða vakin á því
athygli þeirra sem athugasemdir
höfðu gert við fyrirhugaðar fram-
kvæmdir.“
Hér eru á ferðinni gallhörð efnis-
atriði en ekki formið eitt eins og ráð-
herra og Alcoa reyna að halda fram.
Veðurskilyrðin í Reyðarfirði
Á báðum dómsstigum var vakin at-
hygli á niðurstöðum í skýrslu Veð-
urstofu Íslands (útgefin í september
2003) um athuganir í Reyðarfirði
fram til maí 2003, þar sem m.a. kem-
ur fram eftirfarandi:
„Í þessu sambandi er þess að geta
að hringrás haf- og landgolu á sér
greinilega stað innanfjarðar á Reyð-
arfirði. Sama loftið gæti því borist
tvisvar eða jafnvel þrisvar yfir álverið
og Búðareyri á sama degi. Gæti það
valdið aukinni skammtíma mengun á
Búðareyri, þótt veruleg þynning
verði á mengunarefnum á hinni löngu
hringrás loftsins innan fjarðarins.
Einnig er bent á að hægir vestlæg-
ir vindar munu oft blása yfir álbræðsl-
una síðla nætur að sumarlagi, en snú-
ast í austlæga innlögn snemma
morguns. Getur mengað loft þá borist
aftur yfir verksmiðjuna og síðar yfir
Búðareyri. Með hækkandi sól hitnar
loftið næst jörðu og verður óstöðugt.
Getur þá stöku sinnum orðið svæling
(fumigation) þegar hluti mengaðs lofts
berst niður til jarðar.
Hættulegri varðandi skammtíma
mengun eru þó sennilega miklir hæg-
viðriskaflar með breytilegri vindátt.
Sama loftið gæti þá stöku sinnum bor-
ist margsinnis yfir álverið og svo yfir
Búðareyri.“
Í kjölfar umrædds tímabils fylgdi
staðviðrasumarið 2003, en mæl-
ingagildi á þeim tíma voru ekki tekin
með í niðurstöður. Haustið 2003 voru
svo athugunarstöðvar teknar niður!
Umrædd yfirlýsing Alcoa ber vott
um að einhver hafi sagt fyrirtækinu
að betra sé að veifa röngu tré en engu.
Væri ekki nær að taka til við að und-
irbúa aðgerðir sem til þess séu fallnar
að draga úr heilsuspillandi mengun og
skaðlegum áhrifum frá Alcoa-
verksmiðjunni á náttúru Reyð-
arfjarðar?
Alcoa veifar
röngu tré
Hjörleifur Guttormsson skrifar
í tilefni yfirlýsingar Alcoa
’Umrædd yfirlýsing Alcoa
ber vott um að
einhver hafi
sagt fyrirtæk-
inu að betra sé
að veifa röngu
tré en engu.‘
Hjörleifur Guttormsson
Höfundur er fv. alþingismaður +
og ráðherra.
Samanburður á útblæstri frá álveri Norsk Hydro (420 þús. árstonn) með og án
rafskautaverksmiðju og álveri Alcoa (322 þús. árstonn)
Losun í tonnum á ári
HF Rykb.flúor SO2 PAH Svifryk
C02-
x1000
PFC sem CO2
ígildi - x1000 NOx
Álver Norsk Hydro 54,6 50,4 190 0,022 25,6 626,1 58 13
Rafskaut N. Hydro
0,4 0,43 638 1,95 3,7 84 - 120
Samtals N.Hydro 55 50,83 828 1,972 29,3 710,1 58 133
Álver Alcoa 78,8 27,5 3864 0,167 38,4 530,5 34,42 27
Losun álveranna pr. framleitt tonn af áli
HF Rykb.flúor SO2 PAH Svifryk C02
PFC - CO2
ígildi NOx
g g kg g g tonn kg g
Álver Norsk Hydro 130 120 0,45 0,05 61 1,49 138 31
Álver Alcoa 245 85 12 0,52 119 1,65 107 84
Heimildir: Fyrir álver Norsk Hydro (420 þús. árstonn + rafskautaverk-
smiðja): Úrskurður Skipulagsstofnunar 31. ág. 2001, tafla 9, bls. 89. Fyrir
álver Alcoa (322 þús. árstonn): Ákvörðun Skipulagsstofnunar 20. des. 2002,
tafla 2, bls. 4. Losun Alcoa á SO2 er miðuð við útgefið starfsleyfi.
AUGLÝSINGADEILD
netfang: augl@mbl.is eða sími 569 1111