Morgunblaðið - 20.06.2005, Blaðsíða 20

20 MÁNUDAGUR 20. JÚNÍ 2005 MORGUNBLAÐIÐ
Hallgrímur B. Geirsson.
Styrmir Gunnarsson.
Framkvæmdastjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjórar:
Karl Blöndal, Ólafur Þ. Stephensen.
Fréttaritstjóri:
Björn Vignir Sigurpálsson.
U
m fimmtán hundruð til tvö
þúsund manns, aðallega
konur, tóku þátt í bar-
áttuhátíð á Þingvöllum í
gær, í tilefni þess að níutíu
ár voru þá liðin frá því konur hlutu kosn-
ingarétt og kjörgengi til Alþingis. Vigdís
Finnbogadóttir, fyrrverandi forseti Ís-
lands, sagði m.a. í hátíðarávarpi sínu, að
auðvitað hefði margt áunnist í sögu
kvenna síðastliðin níutíu ár. „En okkur
sem hér erum staddar,“ sagði hún,
„finnst þó minna hafa miðað en vænt-
ingar stóðu til, líkt og saga kvenna gangi
hægar fram en saga karla. Á síðustu ár-
um hefur enn verið talað um bakslag í
segl kvennabaráttunnar, enda er það
hreint með ólíkindum að framlag kvenna
til þjóðfélagsins sé ekki enn metið til
jafns við karla.“
Vigdís sagði að heillavænlegast væri
fyrir samfélagið að viðhafa samráð
kynjanna í öllum þýðingarmiklum
ákvörðunum. „Við viljum að samráð
kynjanna verði regla í þessu lýðræð-
isríki, því aðeins þannig er lýðræði í
heiðri haft.“ Hún sagði að það vildi hins
vegar brenna við að körlum fyndist, og
jafnvel stundum konum, að jafnréttismál
væru kvennamál og að körlum kæmu þau
ekki við. „Til að breyta þessu viðhorfi
þeirra þurfum við konur að taka karlana
með á alla fundi þar sem jafnrétti kemur
við sögu. Aðeins með vináttu vinnum við
þá á okkar band og gerum um leið jafn-
Á barmi Almannagjár stóðu valkyrjur vörð en álfameyjar dönsuðu niðri á völlunum undir stjórn Auðar
Á annað þúsund manns tók þátt í baráttuhátíð kvenna á
Minna hefur
miðað en væ
ingar stóðu t
Svo virðist sem gangan niður Almannagjá hafi gengið helst
ungu stúlkunnar og hún því ákveðið að herða róðurinn.
Fjöldi kvenna og fáein-
ir karlar lögðu leið sína
á Þingvöll í gær til að
fagna níutíu ára kosn-
ingarétti kvenna. Arna
Schram lét ekki rign-
inguna á sig fá fremur
en aðrir hátíðargestir.
Eftir Örnu Schram
arna@mbl.is
MÁL ÞJÓÐARINNAR ALLRAR
Þess var minnst á baráttufundi áÞingvöllum í gær að þá voru 90 ár
liðin frá því að konur hlutu kosninga-
rétt og kjörgengi til Alþingis. Á milli
1.500 og 2.000 manns sóttu fundinn og
voru konur í miklum meirihluta við-
staddra. Vigdís Finnbogadóttir, fyrr-
verandi forseti Íslands, flutti hátíðar-
ávarp á fundinum þar sem hún leit
yfir það, sem áunnist hefur á undan-
förnum 90 árum.
„En okkur sem hér erum staddar,“
sagði hún í ávarpinu, „finnst þó minna
hafa miðað en væntingar stóðu til, líkt
og saga kvenna gangi hægar fram en
saga karla. Á síðustu árum hefur enn
verið talað um bakslag í segl kvenna-
baráttunnar, enda er það hreint með
ólíkindum að framlag kvenna til þjóð-
félagsins sé ekki enn metið til jafns
við karla.“
Kristín Ástgeirsdóttir sagnfræðing-
ur ávarpaði einnig fundinn. Hún sagði
að staða kvenna í dag væri gjörólík
stöðu kvennanna sem fögnuðu kosn-
ingaréttinum árið 1915, en þó langt í
frá viðunandi. „Reyndar höfum við séð
bakslag á ýmsum sviðum,“ bætti hún
við. „Launamisréttið er enn til staðar.
Hlutur kvenna í valdastofnunum þjóð-
félagsins er ekki nema um 30% og
hlutur kvenna í fjölmiðlum er líka um
30%.“ Hún sagði einnig að konur væru
enn mikill meirihluti þeirra sem ynnu
þjónustu- og láglaunastörf, nú síðast
erlendar konur, og að konum fjölgaði
ört í röðum öryrkja. Það væri mikið
áhyggjuefni.
Það er vissulega áhyggjuefni
hversu hægt sækist í jafnréttismálum
kynjanna og er nánast sama hvert lit-
ið er, hvort sem það er í stjórnmálum
eða atvinnulífi. Þá má ekki gleyma því
að konur eru fórnarlömb ofbeldis,
jafnt inni á heimilum sem utan þeirra,
og virðist oft sem réttarkerfið geri sér
ekki grein fyrir alvöru slíkra ofbeldis-
mála, hvort sem um er að ræða nauðg-
anir eða barsmíðar. Þessi mál eru
ekki síður hluti af jafnréttisbarátt-
unni.
Vigdís Finnbogadóttir sagði í ræðu
sinni að brenna vildi við að litið væri
svo á að jafnréttismál væru kvenna-
mál og kæmu körlum ekki við. Þessu
viðhorfi þyrfti að breyta og gera
„jafnréttismál að máli þjóðarinnar
allrar“. Það eru orð að sönnu.
HIN ÍSLENSKA KARLAORÐA
Karlar eru yfirleitt í meirihlutaþeirra, sem hljóta Fálkaorðuna
hverju sinni. Þannig hefur það verið frá
því að hún var fyrst veitt og þannig var
það einnig 17. júní á Bessastöðum. Af
þeim tólf Íslendingum sem sæmdir
voru riddarakrossi hinnar íslensku
Fálkaorðu voru aðeins tvær konur.
Allajafna hefði þetta ekki vakið at-
hygli, en svo vill til að í gær voru 90 ár
liðin frá því að konur á Íslandi fengu
kosningarétt og kjörgengi og mitt í
jafnréttisumræðunni skýtur þetta
hlutfall því skökku við.
Orðunefnd og stórmeistara orðunn-
ar, forseta Íslands, hefði verið í lófa
lagið að setja fordæmi að þessu sinni og
nota tækifærið til að heiðra þær konur,
sem hafa staðið í fremstu víglínu í jafn-
réttisbaráttunni eða hafa skarað fram
úr með einum eða öðrum hætti. Þess í
stað er hin leiðin farin og færri konur
hljóta orðuna en í undanfarin skipti,
sem hún hefur verið veitt. Mitt í allri
umræðunni um jöfnuð kynjanna og
jafnréttismarkmið er eins og Fálkaorð-
an hafi setið eftir og það hefur aldrei
blasað jafn vandræðalega við og nú.
SAMFÉLAGSLEG ÁBYRGÐ
ATVINNULÍFSINS
Í ræðu sinni á þjóðhátíðardaginn sl.föstudag sagði Halldór Ásgríms-son, forsætisráðherra m.a.:
„Við lifum vitanlega ekki við full-
komna þjóðfélagsskipan frekar en
nokkur önnur þjóð. Viðfangsefnin eru
mörg og sum hver knýjandi. Mikill
gróði og umsvif hafa orðið til breytinga í
þjóðfélaginu, ekki sízt á fjármálamark-
aði. Þorri landsmanna hefur notið góðs
af þeim breytingum, en ekki allir.
Frelsinu fylgir ábyrgð og skyldur og í
litlu þjóðfélagi er sérstaklega mikil-
vægt að hinir stærri axli samfélagslega
ábyrgð sína, svo hinir minni fái notið sín
í ríkara mæli. Ríkisvaldið ber þar vit-
anlega mesta ábyrgð, en ekki alla. Fyr-
irtæki bera samfélagslega ábyrgð, sér-
staklega gagnvart starfsmönnum. Þeim
ber að nýta hagnað til að byggja upp.
Það er eðlilegt að þau taki þátt í mik-
ilvægum málum á sviði menningar og
velferðar. Þeim ber ekki sízt að leggja
fram fjármuni til að efla nýsköpun og
fjölbreytni í atvinnulífi. Þar geta þau
lagt meira af mörkum, ekki sízt stærstu
fjármálafyrirtæki landsins. Ríkis-
stjórnin vill samstarf um það og skapa
til þess nauðsynlegan farveg í formi öfl-
ugra sjóða, sem við eigum ekki í dag.“
Þetta er rétt hjá forsætisráðherra.
Fyrirtæki bera samfélagslega ábyrgð
og mörg þeirra hafa nú þegar axlað
hana með myndarlegum hætti. Það er
t.d. alveg ljóst, að atvinnulífið er að
verða einn helzti máttarstólpi menning-
arlífsins í landinu, sem væri ekki jafn
grózkumikið og raun ber vitni um, ef
ekki kæmi til öflugur fjárhagslegur
stuðningur fyrirtækja.
Þess sjást líka merki, að fyrirtækin
eru farin að styðja við heilbrigðiskerfið
með ýmsum hætti.
Mest er þó ábyrgð fyrirtækjanna
gagnvart landsmönnum öllum. Sú
ábyrgð felst í því að fara að lögum í einu
og öllu en reyna ekki að fara í kringum
lögin. Sú samfélagslega ábyrgð felst í
því að leitast ekki við að skapa sér ein-
okunarstöðu, sem er þekkt fyrirbrigði í
íslenzku viðskiptalífi en líta í þess stað
svo á, að það sé eftirsóknarvert að
keppa á jafnréttisgrundvelli við önnur
fyrirtæki.
Á þeim tímum frelsis til athafna, sem
við nú lifum, er frelsið í hættu vegna
þess, að sumir forystumenn í viðskipta-
lífinu sjást ekki fyrir. Það skiptir ekki
sízt máli að þeir axli þá samfélagslegu
ábyrgð, sem byggist á því að standast
þá freistingu að skapa sér einokunar-
stöðu. Það er nóg komið af því að ís-
lenzku þjóðinni sé haldið í greipum ein-
okunarafla, sem af einhverjum
ástæðum þola ekki frjálsa samkeppni.
Vonandi verða orð forsætisráðherra
á 17. júní um samfélagslega ábyrgð við-
skiptalífinu til umhugsunar.