Morgunblaðið - 21.07.2005, Síða 20

20 FIMMTUDAGUR 21. JÚLÍ 2005 MORGUNBLAÐIÐ
DAGLEGT LÍF
HVORT er glasið þitt hálftómt eða hálffullt? Svar
þitt við þessari spurningu gæti endurspeglað við-
horf þitt til lífsins og skorið úr um það hvort þú ert
gjarn á að tileinka þér jákvæð eða neikvæð viðhorf í
lífinu almennt. Rannsóknir hafa nefnilega sýnt að
þessir persónuleikaþættir, jákvæðni og neikvæðni,
hafa talsverð áhrif á heilsuna, lífsgæði og lífslíkur.
Þeim, sem hættir til að ástunda neikvæðar hugs-
anir og kalla eftir viðhorfsbreytingu, er bent á að
draga sem mest úr streitu til að halda aftur af nei-
kvæðninni og iðka þess í stað jákvæðar hugsanir.
Sumar hugsanir eiga rætur að rekja til rök-
semda- og skynsemisástæðna, en aðrar hugsanir
skjóta upp kollinum vegna ranghugmynda og upp-
lýsingaskorts. Veljir þú hinsvegar þá leið að útiloka
ranghugmyndir og óraunhæfar hugsanir úr hug-
anum til að hleypa að skynsamlegri jákvæðni, fara
hugsanirnar smám saman að breytast til hins
betra. Auðveldlega má læra að breyta neikvæðum
hugsunum í jákvæðar, en það þarfnast þó þjálf-
unar.
Best er að staldra við nokkrum sinnum á dag til
að hugleiða hvaða hugsanir eru á sveimi í huganum.
Séu þær neikvæðar þarf að finna leiðir til að spinna
jákvæðnina upp. Regla númer eitt er hinsvegar
þessi: Segðu aldrei neitt við sjálfa þig sem þú
myndir ekki segja við aðra.
Ef þú hefur neikvæð viðhorf, skaltu ekki búast
við því að hægt sé að snúa þróuninni við á einni
nóttu. Allt hefur sinn tíma og æfingin skapar meist-
arann. Þegar fram líða stundir koma hugsanirnar
til með að innihalda minni sjálfsgagnrýni og meiri
sjálfsviðurkenningu.
Þó sérfræðingum sé það enn ekki fullljóst hvers
vegna jákvæðnin eflir endilega heilsufarið, telja
þeir að hún geri mönnum auðveldara fyrir að tak-
ast á við spennuvaldandi daglegar aðstæður á raun-
hæfan og uppbyggilegan hátt og dragi þar af leið-
andi úr streitu í líkamanum. Engum blöðum sé um
það að fletta að jákvæðnin hafi góð áhrif á lífssýn
og lífsgæði almennt.
Jákvæðni mun betri en neikvæðni
Morgunblaðið/Sverrir
Viðhorf til lífsins getur haft áhrif á heilsuna.
 VIÐHORF
S
igríður Hulda Jónsdóttir
náms- og starfsráðgjafi er
nýkomin úr tveggja vikna
ferð um Suður-Afríku, þar
sem hún sótti alþjóðlega
ráðstefnu skólastjórnenda í Höfða-
borg, ásamt manni sínum Þorsteini
Þorsteinssyni, skólameistara Fjöl-
brautaskólans í Garðabæ, og fleiri
skólastjórnendum frá Íslandi.
„Þetta var einstaklega góður hópur
og ferðin gekk mjög vel. Við heimsótt-
um Jóhannesarborg, fórum í eins
dags safarí í Zimbabwe og skoðuðum
Viktoríufossana. En hjá mér stendur
heimsóknin til Soweto upp úr, þar
sem við skoðuðum meðal annars fyrr-
um heimili Nelson Mandela, þar sem
hann bjó með eiginkonu sinni Winnie
áður en hann var fangelsaður. Hann
bjó líka í þessu húsi fyrstu tvö árin
eftir að hann kom úr fangelsinu, sem
var tuttugu og sjö árum síðar. Nú er
þetta heimili þeirra í raun orðið að
safni og stendur í hjarta Soweto.“
Sigríður Hulda hefur mikinn áhuga
á að skoða kirkjur á ferðalögum sín-
um bæði hér heima og erlendis, hún
er alin upp á kirkjustað, á Draflastöð-
um og Hjarðarholti í Fnjóskadal í
Þingeyjarsýslu. „Og þegar ég sá litla
bleika kirkju þarna í Soweto þegar við
vorum að skoða minnismerki á gömlu
átakasvæði, þá vildi ég endilega fara
inn í hana. Það var eitthvað sem kall-
aði á mig. Þorsteinn var tregur í
taumi, því hann sá að lífverðir voru ut-
an við kirkjuna og eitthvað var þar
um að vera, en við fengum vandræða-
laust að fara inn.“
Upplifði töfra í söngnum
Sigríður Hulda segir kirkjuna hafa
verið fulla af fólki sem langflest var
svart á hörund og allir sungu hástöf-
um afríska trúarsöngva af mikilli inn-
lifun. „Ég fann strax að það var mikill
kraftur þarna inni. Gleðin í tónlistinni
var svo mikil að ég fann fyrir sterkum
straumum trúar og samkenndar,
þetta var töfrum líkast. Þarna var
kona að stjórna upptökuvélum og ég
spurði hana hvort Nelson Mandela
væri þarna, því ég hafði sterkt hug-
boð um það. Hún horfði lengi á mig
áður en hún svaraði játandi.“
Þegar fólk gekk til altaris gerðu
Sigríður Hulda og Þorsteinn það líka
og þegar þau komu að fremsta bekkn-
um þá sat Nelson Mandela þar við
hlið þeirra. „Ég leit til hans og hann
horfði brosandi í augun á mér, svo
ótrúlega hlýr, hann tók þétt í höndina
á mér og um öxlina á mér. Þetta var
eitthvað svo eðlilegt – eins og ég
þekkti hann vel, það er ekki spurning
að maður finnur sérstæðan kraft í
nærveru hans. Að lokinni altarisgöng-
unni langaði mig að tala við hann og
gerði það nokkru seinna. Mandela tók
mér afar vel, ég sagði honum að við
værum frá Íslandi og hann kannaðist
við landið. Það er eftirtektarvert hvað
hann er góðlegur og hógvær, maður
skynjar viskuna í augnaráði hans og
yfirbragði öllu. Ég sagði honum hvað
við dáðumst að honum og verkum
hans en hann brosti og svaraði: „It is
not about me, the spirit is inside all of
us,“ [þetta snýst ekki um mig, andinn
býr innra með okkur öllum]. Þetta var
ótrúleg stund, þó stutt væri, því hann
er svo sterkur persónuleiki og nær-
vera hans og útgeislun er einstök.“
Að sigra sjálfan sig
Þau komust að því eftir á að athöfn-
in í kirkjunni var í tilefni fimmtíu ára
brúðkaupsafmælis Desmond Tutu,
sem er mikill vinur Nelson Mandela
og var staddur þarna líka.
Þessi óvænti fundur varð til þess að
Sigríður Hulda og Þorsteinn kynntu
sér líf Nelson Mandela, keyptu sér
bækur og lásu sér til. „Mér finnst
stórkostlegt að hann hafi komist
svona heill frá þessu öllu saman. Að
standa í áratuga baráttu og lenda fyr-
ir vikið í fangelsi um fjörutíu og fimm
ára aldurinn og koma þaðan út þegar
hann er kominn yfir sjötugt. Hann
segir í bók sinni Long Walk To Free-
dom, að mesta verkefnið í fangelsinu
hafi verið að takast á við sjálfan sig;
hugann og eigin hugsanir. Að geta
stjórnað hugsunum sínum í stað þess
að láta þær stjórna sér útheimtir aga
og þroska, sérstaklega við erfiðar að-
stæður. Mandela tókst að horfa ekki
á rimlana heldur hugsa út fyrir þá og
hugur hans var frjáls. Hann gat hafið
sig upp yfir allt. Hann leit ekki á hvítu
fangaverðina sem óvini, þrátt fyrir að
þeirra starf fælist meðal annars í því
að niðurlægja fanga. Hann leit á þá
sem fórnarlömb aðskilnaðarstefn-
unnar og að þeim hafi verið innrætt
röng skilaboð. Hann varð vinur
þeirra og þeir leituðu til hans með
lögfræðileg mál á meðan hann var í
fangelsinu af því hann er menntaður
lögfræðingur. Og sumir þeirra eru
enn í dag miklir vinir hans.“
Nöturlegt fangelsi og þrældómur
Þau heimsóttum líka Robben Isl-
and þar sem Nelson Mandela var í
fangelsi. „Við sáum steinagryfjuna
þar sem hann var látinn höggva kalk-
stein fyrstu þrettán árin í fangavist-
inni. Þetta var algjör þrælavinna. Við
skoðuðum líka fangelsið og klefann
hans og þetta er allt mjög nöturlegt.
Pólitískir fangar fengu verstu með-
ferðina. Þeir voru meira og minna
einangraðir frá öðrum föngum því
þeir þóttu hættulegastir af öllum fyr-
ir samfélagið vegna hugmynda sinna
um jafnræði milli svartra og hvítra.“
Sigríður Hulda fór ásamt tveimur
vinkonum sínum, Sigrúnu Harð-
ardóttur náms- og starfsráðgjafa við
ME og Maríu Sverrisdóttur lækni í
Hafnafirði, í fátækrahverfi í útjaðri
Höfðaborgar, þar sem eingöngu búa
svartir. „Í þessu hverfi er fátæktin
samt ekki eins sár og þegar enn
lengra er farið í úthverfin, en þar býr
fólk í litlum og hrörlegum skúrum en
ekki húsum og langflestir eru at-
vinnulausir. Mér fannst sláandi að sjá
og finna hve tvískipt þjóðfélagið.
Annars vegar er mjög mikið ríki-
dæmi sem er mest megnis í kringum
hvíta manninn og hins vegar sár fá-
tækt hjá svörtum, þó auðvitað séu
undantekningar frá því. Auk þess er
alnæmi útbreitt og vaxandi vandamál
meðal þeirra fátæku. Við fundum
nokkrum sinnum að það er grunnt á
togstreitunni á milli hvítra og svartra
og við veltum fyrir okkur hvað gerist í
Suður-Afríku þegar Nelson Mandela
fellur frá, hann sem hefur verið frið-
ar- og sameiningartákn svo lengi.
Mér finnst Nelson Mandela hafa
tekist á undraverðan hátt að snúa til
baka út í samfélagið sem maður sátta
eftir hrikalega lífsreynslu í fangels-
inu. Hann upplifði á eigin skinni mik-
ið óréttlæti en boðar sjálfur ætíð rétt-
læti, ekki hefnd heldur fyrirgefningu
og sátt, ég held að við getum öll lært
af þessu. Hann lifir samkvæmt
grundvallarreglum siðfræðinnar
bæði sem einstaklingur og stjórn-
málamaður; að setja sig í spor ann-
arra og hafa kærleikann ætíð að leið-
arljósi í stefnumótun. Hann setur
ekki sjálfan sig í forgang heldur sína
hugsjón, velferð samfélagsins og
fólksins sem það byggir. Ég tel að
hann hafi náð því í verki að lifa og
vinna samkvæmt Gullnu reglunni
sem er góður útgangspunktur fyrir
okkur öll í starfi og einkalífi: ,,Allt
sem þér viljið að aðrir menn gjöri yð-
ur, það skuluð þér og þeim gjöra.“
Hitti óvænt Nelson Mandela
 FERÐALÖG
Þeir sem fara til Suður-
Afríku eiga kannski
ekki von á að hitta Nel-
son Mandela á förnum
vegi, þó svo hann búi í
landinu. Kristín Heiða
Kristinsdóttir hafði
uppi á íslenskri konu
sem fékk óvænt faðmlag
frá þessum mannrétt-
indafrömuði og Nób-
elsverðlaunahafa þegar
hún var á ferð í Soweto.
Í hópi afrískra dansara sem léðu henni höfuðskraut. Sigríður Hulda með börnum í Township í Soveto.
Ljósmynd/Sigríður Hulda
Stóra stundin þegar Sigríður Hulda heilsaði upp á Nelson Mandela. Hjá honum situr kona hans.
khk@mbl.is