Morgunblaðið - 18.08.2005, Page 6

6 FIMMTUDAGUR 18. ÁGÚST 2005 MORGUNBLAÐIÐ
FRÉTTIR
LÖG sem taka mið af tilskipun
Evrópusambandsins (ESB) um
bann við mismunun á grundvelli
kynþáttar eða þjóðernisuppruna
hafa verið sett á öllum Norð-
urlöndunum nema Íslandi. Ríkjum
ESB var gert að lögleiða tilskip-
unina sem tekur jafnt til einka-
geirans sem hins opinbera. Nor-
egur og Ísland eru einu
Norðurlöndin sem standa utan
ESB en Margrét Steinarsdóttir,
lögfræðingur Alþjóðahúss, segir
að innan EFTA hafi verið rætt
hvort EFTA-ríkjunum bæri að
fara að tilskipuninni vegna EES-
samningsins. Norðmenn ákváðu að
taka lögin upp en ekki Íslend-
ingar.
Tilskipun ESB (2000/43/EB) er
frá árinu 2000 og bannar alla mis-
munun á grundvelli kynþáttar eða
þjóðernis. Margrét segir hana
merkilega fyrir þær sakir að hún
bannar ekki aðeins beina mis-
munun heldur einnig óbeina mis-
munun og jafnvel hvatningu til
mismununar.
„Óbein mis-
munun getur t.d.
verið ef ein-
hverjar reglur
eru settar sem
virðast í fljótu
bragði ekki hafa
meiri áhrif á
einn einstakling
en annan. Síðan
kemur í ljós að í
raun var regl-
unum beint gegn ákveðnum ein-
staklingum,“ bendir Margrét á og
tekur sem dæmi að stundum hafi
verið teknar upp reglur um klæða-
burð á vinnustöðum sem geti t.d.
komið niður á múslimum.
Margrét segir það mikilvægasta
við tilskipunina að hún tekur til
einkageirans jafnt sem hins op-
inbera. „Það er í raun gert refsi-
vert með öllu að mismuna á
grundvelli kynþáttar eða þjóð-
ernis, t.d. á atvinnumarkaði, hús-
næðismarkaði eða hvað varðar fé-
lagslega þátttöku.“
Verða að tryggja kæruleiðir
Margrét segir að á Norð-
urlöndum komi reglulega fyrir að
fólki af erlendum uppruna sé
meinaður aðgangur að veitinga-
húsum eða skemmtistöðum að
ástæðulausu. „Svo var t.d. dansk-
ur blaðamaður sem hafði samband
við leigumiðlun og spurðist fyrir
um hversu löng bið væri eftir
íbúð. Annars vegar gaf hann upp
danskt nafn og hins vegar nafn
sem var greinilega frá öðru landi.
Biðin var miklu lengri þegar er-
lenda nafnið átti í hlut,“ tekur
Margrét sem dæmi.
Margrét segir að með því að
lögleiða tilskipunina beri ríkjum
skylda til að tryggja kæruleiðir
fyrir fólk sem verður fyrir mis-
munun. Þá eigi þolendur mismun-
unar rétt á miskabótum.
Skipt sönnunarbyrði
Samkvæmt tilskipuninni er
sönnunarbyrðinni skipt þannig að
sá sem kærir mismunun þarf að
sanna að á honum hafi verið brot-
ið og sá kærði þarf að sanna að
mismunun hafi ekki átt sér stað.
Margrét segir að helsta gagnrýnin
á lögin hafi komið frá vinnuveit-
endum. Þeim þyki þetta hefta
frelsi sitt og að starfsfólk geti bor-
ið við mismunun þegar allt aðrar
ástæður búi að baki. Auk þess geti
verið erfitt að sækja fólk til saka
vegna brota á lögunum. „En þá
verður að hafa í huga að með
þessum lögum er verið að tryggja
einstaklingum réttindi sem eru
talin til grundvallarmannréttinda.
Við erum að segja að okkar þjóð-
félag vilji ekki mismunun,“ segir
Margrét.
Tilskipun ESB gegn mismunun á grundvelli kynþáttar eða þjóðernisuppruna
Lögfest á öllum Norður-
löndunum nema Íslandi
Morgunblaðið/Jim Smart
ESB-tilskipun um bann við mismunun vegna kynþáttar eða uppruna hefur verið leidd í lög á öllum Norðurlöndunum nema Íslandi.
Eftir Höllu Gunnarsdóttur
halla@mbl.is
Margrét
Steinarsdóttir
SAMNINGAR um sálfræðiþjónustu
í heilsugæslunni voru undirritaðir á
Ísafirði í gær. Landspítali – há-
skólasjúkrahús (LSH) gerir samn-
ingana við Heilbrigðisstofnun Ísa-
fjarðarbæjar, Heilbrigðisstofnun
Austurlands og Heilsugæsluna í
Reykjavík.
Jón Kristjánsson heilbrigðis- og
tryggingamálaráðherra var við-
staddur undirritunina og staðfesti
samninginn, en hann er liður í og í
samræmi við þá stefnu ráðherra að
efla sálfræðiþjónustu í grunnþjón-
ustu heilsugæslunnar.
Samningurinn er gerður í til-
raunaskyni og gildir hann í tvö ár
og styrkir heilbrigðis- og trygg-
ingamálaráðuneytið verkefnið með
24 milljóna króna framlagi á samn-
ingstímanum sem er tvö ár.
Markmið samningsins er að efla
sérhæfða sálfræðiþjónustu innan
heilsugæslunnar og fjölga úrræðum
fyrir sjúklinga með geðraskanir. Þá
er markmið samningsins að auka
þekkingu heilbrigðisstarfsfólks
heilsugæslunnar á heilbrigðisvanda
af geðrænum toga annars vegar og
hugrænni atferlismeðferð hins veg-
ar, með fræðslufundum. Með samn-
ingnum er einnig ætlunin að
styrkja samstarf á milli viðkomandi
heilsugæslustöðva og geðsviðs LSH
með það í huga að bæta þjónustu
við geðsjúka og fyrirbyggja afleið-
ingar geðsjúkdóma, s.s. skerðingu á
lífsgæðum og vinnugetu, einangrun,
sjálfsvígstilraunir og sjálfsvíg.
Samið um sálfræðiþjón-
ustu í heilsugæslunni
Morgunblaðið/Halldór Sveinbjörnsson
Samningurinn undirritaður. Markmiðið er að efla sérhæfða sálfræðiþjón-
ustu í heilsugæslunni og fjölga úrræðum fyrir sjúklinga með geðraskanir.
LÖGLEIÐING tilskipunar Evrópu-
sambandsins um bann við mis-
munun á grundvelli kynþáttar eða
þjóðernisuppruna er þýðing-
armikið skref í að tryggja rétt-
arstöðu fólks af
erlendum upp-
runa. Þetta er
mat Ellu Gosh
en hún starfar
fyrir Senter mot
etnisk diskrim-
inering (SMED) í
Noregi. Gosh er
stödd hér á landi
í tengslum við
fund Norræns
tengslanets málsvara innflytjenda.
Gosh segir að áður hafi norsk
lög um jafnrétti á vinnumarkaði
aðeins náð til ráðninga. Með lög-
leiðingu tilskipunar EES hafi lögin
hins vegar orðið víðtækari og nái
því t.d. til þess ef fólki er sagt upp
eða því mismunað á vinnustað.
„30% mála sem við fáum inn á
borð til okkar tengjast vinnumark-
aðinum en það er stærsti flokk-
urinn,“ bendir Gosh á og bætir við
að yfirleitt sé kvartað vegna ráðn-
inga, uppsagna eða eineltis á
vinnustað. Gosh segir að oft hafi
fólk gögn sem styðji mál þess og
því búi annað og meira en tilfinn-
ing að baki mörgum málanna.
„Áður en tilskipunin var lögleidd
var erfitt fyrir okkur að fá upplýs-
ingar frá vinnuveitendum. Við
höfðum t.d. ekki rétt til að fá upp-
lýsingar um hver var ráðinn í
ákveðna stöðu og hverjir sóttu
um. Við gátum fengið það frá op-
inberum stofnunum en ekki úr
einkageiranum en nú ber einka-
fyrirtækjum skylda til að láta okk-
ur upplýsingar í té.“
Rökstuðningur beggja aðila
Gosh segir að skipt sönnunar-
byrði þýði ekki að hægt sé að
ásaka hvern sem er fyrir að beita
mismunun. Ásökunum þurfi að
fylgja rökstuðningur. „Vinnuveit-
andinn eða hver sem á í hlut getur
hins vegar ekki bara sagt: „Þetta
er bara ímyndun í henni.“ Hann
verður t.d. að rökstyðja val sitt á
umsækjanda eða gefa ástæður fyr-
ir uppsögn. Þetta er kerfi sem
gerir báðum aðilum skylt að rök-
styðja mál sitt,“ segir Gosh og
bætir við að frá og með næstu
áramótum verði komið á laggirnar
embætti umboðsmanns sem tekur
við kvörtunum vegna mismununar
á grundvelli kyns, kynþáttar eða
uppruna.
Þýðingarmikið
skref í Noregi
Ella Ghosh