Morgunblaðið - 20.08.2005, Page 40

Morgunblaðið - 20.08.2005, Page 40
40 LAUGARDAGUR 20. ÁGÚST 2005 MORGUNBLAÐIÐ MINNINGAR Kveðja frá Kennaraháskóla Íslands Andri Ísaksson fyrrverandi deildar- stjóri skólarannsóknadeildar menntamálaráðuneytisins er fallinn frá fyrir aldur fram. Í Kennaraháskóla Íslands minn- umst við Andra Ísakssonar fyrst og fremst sem brautryðjanda á sviði skólarannsókna. Þegar hann hafði nýlokið námi í sálfræði við Sor- bonne-háskóla fór þáverandi menntamálaráðherra, Gylfi Þ. Gísla- son, þess á leit við hann að annast fræðilega rannsókn á íslenska skóla- kerfinu. Rannsókn þessi átti að verða undirstaða tillögugerðar um nauðsynlegar breytingar til að sam- ræma það breyttum þjóðfélagshátt- um og nýjum sjónarmiðum í skóla- og uppeldismálum. Þessar rann- sóknir lögðu síðar grunn bæði að því almenna skólakerfi sem við búum við enn í dag og kennaramenntuninni í landinu. Í kjölfar þeirra var Andri skipaður fulltrúi bæði í nefndinni sem lagði drög að fyrstu grunnskóla- lögunum og þeirri sem undirbjó lagasetningu um Kennaraháskóla Íslands og færði menntun íslenskra kennara á háskólastig. Andri Ísaksson var víðsýnn skóla- maður sem ruddi braut fjölmörgum hugmyndum um breytta kennslu- hætti og skipulag náms. Með rann- sóknum sínum rökstuddi hann mik- ilvægi þess að hefðbundinn rammi skólastarfs yrði víkkaður og tekið til- lit til þeirra breytinga sem orðið höfðu á samfélagsmyndinni á árun- um frá lokum síðari heimsstyrjald- arinnar fram til sjötta áratugarins. Hann hafði sérstakan áhuga á þróun námsefnis og kennsluaðferða og lagði áherslu á að hver nemandi ætti að njóta hæfileika sinna og getu á eigin forsendum. Hann var þannig með fyrstu talsmönnum þess hér á ANDRI ÍSAKSSON ✝ Andri Ísakssonfæddist í Reykja- vík 14. nóvember 1939. Hann lést á heimili sínu í Kópa- vogi 6. ágúst síðast- liðinn og fór útför hans fram frá Kópa- vogskirkju 18. ágúst. landi að nemendum væri ekki raðað í bekki í ljósi fyrra námsár- angurs heldur væru bekkjardeildir skipað- ar fjölbreyttum hópi nemenda sem nytu stuðnings við hæfi í námi sínu. Þetta var honum fyrst og fremst siðferðilegt og sam- félagslegt áhugamál sem hann vann fylgi m.a. með ötulli kynn- ingu á starfsemi hinn- ar fyrstu skólarann- sóknardeildar. En breytingar frá fyrri skipan gerðu einnig kröfu um fjölbreyttara námsefni og kennslu- aðferðir. Þróunarstarf á þeim vett- vangi var ekki síst í höndum Andra sem stjórnanda skólarannsókna- deildar. Þannig leiddi hann víðtæka endurskoðun námsefnis þar sem áhersla var lögð á sjálfstæða hugsun og frumkvæði nemenda ekki síður en kennslu í þeirri námsgrein sem um var að ræða hverju sinni. Auk starfa sinna við Háskóla Íslands var Andri um árabil stundakennari við Kenn- araskólann og tók þá þátt í frum- kvöðlastarfi Brodda Jóhannessonar þáverandi skólastjóra við skipulagn- ingu fyrsta framhaldsnáms sem Kennaraskólinn bauð upp á. Eftir að Andri kom heim frá störfum sínum að skólamálum erlendis naut Kenn- araháskólinn einnig starfskrafta hans við mikilvæg verkefni en þá tók hann sæti í dómnefnd um hæfi um- sækjenda um kennarastöður við skólann. Kennaraháskóli Íslands minnist Andra Ísakssonar með virðingu og þakklæti fyrir þau áhrif sem hann hafði bæði á skólastarfið í landinu og menntun þeirra kennara sem þar starfa. Fyrir hönd skólans sendi ég kveðj- ur til eftirlifandi konu Andra, Svövu Sigurjónsdóttur, barna þeirra og fjölskyldna. Ólafur Proppé, rektor. Andri Ísaksson, sálfræðingur og fyrrverandi prófessor, er látinn. Baráttumaður er fallinn. Sálfræð- ingar hafa misst traustan félaga úr sínum röðum. Segja má að Andri hafi verið af annarri kynslóð sálfræðinga á Ís- landi á eftir frumherjunum sem stofnuðu Sálfræðingafélagið en Andri lauk sálfræðiprófi frá Sor- bonne háskóla 1965. Andri var strax virkur félagi í Sálfræðingafélaginu og hafði starfað í stjórn þess áður en hann tók við formennsku félagsins 1972 og var formaður til 1976. Naut félagið þess að Andri var mikill hug- sjóna- og baráttumaður. Það var í lok formennskutíðar Andra að félag- ið náði sigri í einu stærsta hags- munamáli sínu frá upphafi þegar lög um sálfræðinga voru sett. Lögin kveða á um skilyrði fyrir menntun, um kröfur til starfsleyfis og um lög- verndun starfsheitis. Var Ísland á meðal fyrstu landa í Evrópu að setja lagaramma um menntun, störf og starfssvið sálfræðinga. Þessum ár- angri var ekki minnst að þakka elju og dugnaði Andra. Andri var heiðursfélagi Sálfræð- ingafélags Íslands. Það var sérstak- lega ánægjulegt að Andri skyldi á síðasta ári taka virkan þátt í hátíð- arhöldum vegna 50 ára afmælis Sál- fræðingafélagsins. Andri stýrði há- tíðarfundi félagsins af festu og röggsemi þrátt fyrir að hann væri ekki heill heilsu. Ég votta eiginkonu Andra og fjöl- skyldu hans hluttekningu mína. Halldór Kr. Júlíusson, formaður Sálfræðingafélags Íslands. Mér var brugðið þegar ég fékk fregnina um andlát Andra Ísaksson- ar. Kunningsskapur okkar hófst þegar í menntaskóla og síðar á æv- inni áttum við um skeið talsverð samskipti og samstarf, einkum á sviði skólamála og í pólitík. Þegar Andri kom heim að loknu námi í Frakklandi árið 1965 starfaði hann fyrst sem skólasálfræðingur í Reykjavík, en var ári síðar ráðinn til menntamálaráðuneytisins sem sér- fræðingur þess í skólarannsóknum. Utan um það starf var fljótlega búin til sérstök skólarannsóknadeild í ráðuneytinu og veitti Andri henni forstöðu þar til hann var skipaður prófessor í uppeldisfræðum við Há- skóla Íslands árið 1973. Á þessum árum var mikil gerjun í skólamálum á Íslandi. Skólakerfið sem hafði staðið lítið breytt frá 1946 var staðnað á margan hátt og hafði Gylfi Þ. Gíslason menntamálaráð- herra frumkvæði að því að koma málum þar á hreyfingu. Ráðning Andra og stofnun skólarannsókna- deildarinnar var liður í því endur- bótastarfi. Skólarannsóknadeildin varð ekki aðeins „rannsóknadeild“ í þröngum skilningi heldur jafnframt – og raunar fyrst og fremst – „Þró- unar og umbótadeild“. Undirbúning- ur var hafinn að setningu nýrrar lög- gjafar um barnafræðslu, framhalds- skólanám opnað fyrir fleirum en áður og hugað að nýsköpun á sviði verk- og tæknimenntunar. Að þess- um verkefnum öllum kom Andri af fullum krafti, oftast sem formaður eða ritari þeirra nefnda sem um mál- ið fjölluðu hverju sinni. Það yrði allt- of langt mál að rekja þessi verkefni öll í einstökum atriðum á þessum vettvangi, en mörg þeirra komust til framkvæmda og ollu umbyltingu á ýmsum þáttum fræðslukerfisins. Nægir þar að nefna samþykkt grunnskólalaganna 1974, en undir- búningur að þeim hófst strax árið 1969. Eftir að ég tók við stjórn Flens- borgarskólans 1972 urðu samskipti okkar Andra talsvert mikil. Ég leit- aði oft ráða til hans um ýmis mál og iðulega kallaði hann mig á sinn fund til skrafs og ráðagerða um einstök viðfangsefni. Andra var vel ljóst að stjórnvaldsákvarðanir einar og sér dygðu skammt til þess að koma end- urbótum í framkvæmd, mestu máli skipti að það fólk sem ætti að fram- kvæma þær hefði skilning á því hvað í þeim fælist og væri tilbúið til að leggja sig fram af sannfæringu til að koma þeim á. Hann lagði því mikla áherslu á sem víðtækast samstarf og samráð við sem flesta. Þetta sjónarmið kom sérstaklega fram í vinnu hans við endurskoðun á námsskrám, en til þeirrar vinnu skipaði hann fjölmarga starfshópa skólafólks í einstökum námsgrein- um, og til þess að hindra að þessir starfshópar einangruðust um of hver frá öðrum, stóð hann nokkrum sinn- um fyrir námskeiðum þar sem allir hóparnir og margir aðrir komu sam- an í nokkra daga til að bera saman bækur sínar og hlýða á fyrirlestra um námsskrárgerð. Ég sótti tvö slík námskeið, annað á Laugarvatni en hitt á Hrafnagili. Þessum námskeið- um stjórnaði ásamt Andra dr. Wolf- gang Edelstein, sem var mikill áhrifamaður í skólaþróun þessara ára á Íslandi. Í upphafi starfsferils síns í menntamálaráðuneytinu var Andri skipaður ritari íslensku UNESCO- nefndarinnar. Með því hófust tengsl hans við þessa merku alþjóðastofn- un, en þau urðu bæði mikil og lang- varandi. Síðustu áratugina gegndi hann margvíslegum störfum á veg- um UNESCO og dvaldist þá lang- dvölum erlendis. Síðast var hann yf- irdeildarstjóri framhaldsskóla- og verkmenntadeildar UNESCO í Par- ís. Af framansögðu má sjá að ævi- starf Andra var að mestu helgað menntamálum, fyrst hér heima við störf í ráðuneyti og háskóla, og síðan á alþjóðavettvangi við rannsóknir og stjórnunarstörf á sviði menntamála. En hann kom víðar við á lífsleiðinni. Meðal annars tók hann um skeið virkan þátt í stjórnmálum, og á þeim vettvangi lágu leiðir okkar líka sam- an. Finnst mér rétt að víkja örlítið að þeirri hlið í þessum kveðjuorðum. Vorið 1974 urðu mikil umbrot í ís- lenskri pólitík. Ríkisstjórn Ólafs Jó- hannessonar, sem studdist við Al- þýðubandalagið og Samtök frjálslyndra og vinstri manna auk Framsóknarflokksins, missti þing- meirihluta sinn af því að tveir þing- menn og ráðherrar Samtakanna létu af stuðningi við hana. Í stað þess að biðjast lausnar þegar svo var komið tók Ólafur Jóhannesson þann kost að rjúfa þing og efna til nýrra kosninga. Um þá ákvörðun varð talsverður pólitískur hvellur. Magnús Torfi Ólafsson var eini ráðherra Samtak- anna sem vildi halda ríkisstjórninni áfram, en hinir tveir, Hannibal Valdimarsson og Björn Jónsson, vildu ganga til samninga við Alþýðu- flokkinn og Sjálfstæðisflokkinn um stjórnarmyndun án kosninga. Það var því Magnús Torfi einn sem kom í veg fyrir myndun nýrrar „viðreisn- arstjórnar“ þessa vordaga 1974. Fyrir þá afstöðu hlaut hann þökk og samúð margra vinstrimanna, sem vildu ekki að Sjálfstæðisflokknum yrðu færðir valdataumarnir í landinu áreynslulaust. Fljótlega eftir þingrofið ákvað uppreisnarhópur í Framsóknar- flokknum, svokölluð Möðruvalla- hreyfing, undir forystu Ólafs Ragn- ars Grímssonar að ganga til liðs við Magnús Torfa og það sem eftir kynni að vera af Samtökum frjálslyndra og vinstri manna. Skömmu eftir það hó- aði hópur manna sem hafði staðið nærri Alþýðuflokknum sig saman undir nafninu Samtök jafnaðar- manna, og bauð líka fram liðsinni sitt til stuðnings Magnúsi Torfa. Hvata- menn að þessu munu einkum hafa verið Njörður P. Njarðvík og Andri Ísaksson, en fleiri bættust fljótlega í þann hóp, þar á meðal ég. Þessi þrenning, Samtökin, Möðruvalla- hreyfingin og Samtök jafnaðar- manna, gekk saman til kosninga um vorið, full bjartsýni. En árangurinn varð minni en vonir okkar höfðu staðið til. Samtökin höfðu átt 5 þing- menn og í ljósi aðstæðnanna mátti gera ráð fyrir að þeim kynni að fækka eitthvað, en við vonuðum að þeir yrðu að minnsta kosti þrír, jafn- vel fjórir. En þeir urðu aðeins tveir. Karvel Pálmason náði kjöri á Vest- fjörðum og honum fylgdi Magnús Torfi sem uppbótarmaður. Vara- menn þeirra voru Jón Baldvin Hannibalsson og Ólafur Ragnar Grímsson. Í flokksstjórn Samtakanna áttu sæti auk þingmanna og varaþing- manna nokkur hópur manna og vor- um við Andri báðir þar á meðal. Í byrjun ríkti þar einhugur um að standa sem fastast að baki þing- mannanna en með tímanum fór and- rúmsloftið í flokksstjórninni að verða lævi blandið og samheldnin fór minnkandi með hverjum mánuðinum sem leið. Það varð æ ljósara að sumir forystumannanna voru farnir að leita leiða til að losna út úr þessum félagsskap og fá frjálsar hendur til þess að hasla sér nýjan leikvöll í póli- tíkinni. Við þessar aðstæður varð viðleitni Magnúsar Torfa til að halda liðinu saman sífellt erfiðari, en í þeirri viðleitni reyndist Andri hon- um ætíð traustur og óbilandi stuðn- ingsmaður. Andri var ekki þeirrar gerðar að vilja hlaupa frá því sem honum var trúað fyrir, og þegar aft- ur kom til kosninga vorið 1978 voru Karvel og Jón Baldvin komnir í raðir Alþýðuflokksins, Ólafur Ragnar í Al- þýðubandalagið, en Andri var hins- vegar í framboði fyrir Samtökin í efsta sæti í Austurlandskjördæmi. Við þessar kosningar hurfu Samtök- in endanlega af þingi, og með þeim lauk líka beinum afskiptum Andra af íslenskri flokkapólitík. Með Andra Ísakssyni er horfinn af sjónarsviðinu dugmikill drengskap- armaður sem hafði mikil áhrif á sam- tíð sína. Ég færi Sigrúnu og börnum þeirra hjóna mínar einlægustu sam- úðarkveðjur. Kristján Bersi Ólafsson. Fyrir um aldarfjórðungi þegar við bjuggum í París fréttum við af ís- lenskri fjölskyldu nýfluttri í næsta nágrenni. Nafn Andra var kunnugt en ekki þekktum við hann og fjöl- skylduna að öðru en þjóðerni. Var þá tilvalið að bjóða þeim að heimsækja okkur sem þau gerðu strax. Dreng- irnir okkar voru á svipuðum aldri og náðu strax vel saman. Þetta varð ánægjuleg stund og upphafið að langri og djúpri vináttu og tengslum ekki bara milli okkar foreldranna heldur allrar fjölskyldunnar. Kom- um við oft saman Frakklandsfararn- ir eins og við kölluðum okkur Andra og Svövu sem og tvær aðrar fjöl- skyldur sem komu til Parísar á svip- uðum tíma. Var þá glatt á góðri stund og Andri lék við hvern sinn fingur. Fjölfróður og stálminnugur á fólk og fyrirbæri og kunni mikið af kveðskap og sögum. Margs er að minnast frá liðnum Parísardögum, sælkeramáltíða og menningarviðburða, óperu og tón- leika. Eða þegar Andri leiddi okkur um sali UNESCO og síðar Samein- uðu þjóðanna í New York. Minning- arnar munu ylja okkur um ókomna tíð. Andri var einn af frumkvöðlum nýrrar stefnu í menntamálum þar sem allir skyldu hafa jafnan rétt til náms og mennta. Menntun eigin barna var honum hjartans mál og ekkert var til sparað að aðstoða þau við nám sitt. Enda sýndi sig að fram- andi málið varð þeim engin hindrun. Þau luku náminu í Frakklandi með einstökum glæsibrag og hafa síðan öll lokið háskólanámi með láði í Bandaríkjunum þar sem þrjú þeirra starfa. Mjög var af Andra dregið þegar hann heimsótti okkur í sumarbústað- inn með allri fjölskyldunni í sumar. Okkur grunaði að þetta gæti orðið í síðasta sinn sem Andri nyti þess að hafa alla fjölskylduna í kringum sig áður en börnin þrjú í Bandaríkjun- um og barnabörnin efnilegu héldu aftur heim. En hann virtist þrátt fyr- ir allt á bataleið svo að fregnin um skyndilegt andlát var óvænt og sár. Við sendum fjölskyldunni hug- heilar samúðarkveðjur, þökkum þeim alla vináttuna við okkur og biðjum almættið að styrkja þau í sorg sinni. Einar, Valfríður og fjölskylda. Andri Ísaksson var að eðlisfari eldhugi og svipaði þannig mjög til föður síns, Ísaks Jónssonar skóla- stjóra, heilhuga hugsjónamenn og framkvæmdamenn í senn þeir feðg- ar og fáum líkir um atorku og ákafa til góðra verka í þágu uppeldis- og skólamála. Ég kynntist Andra fyrir hálfum þriðja áratug er ég réðst til starfa við skólarannsóknadeild menntamálaráðuneytisins þar sem hann var deildarstjóri. Andri ríkir sterkt í minningunni frá þessum ár- um, röggsamlegt fas, myndugleg rödd, yljuð af óþreyju hugsjóna- mannsins sem vill ótafinn framgang nýrra hugmynda. Skólarannsókna- Ástkær faðir okkar, sambýlismaður minn, tengda- faðir, afi og langafi, SIGURJÓN JÓHANNSSON, Kaplaskjólsvegi 65, Reykjavík, andaðist á Landspítalanum fimmtudaginn 18. ágúst. Útförin verður auglýst síðar. Jóhann Sigurjónsson, Þórgunnur Sigurjónsdóttir, Marvin E. Wallace, Katrín Sigurjónsdóttir, Anna Guðrún Sigurjónsdóttir, Ingibjörg Þórarinsdóttir, barnabörn og barnabarnabarn. Okkar ástkæra móðir, tengdamóðir og amma, ALDA SIGURVINSDÓTTIR, Barðastöðum 11, Reykjavík, lést á heimili sínu miðvikudaginn 17. ágúst. Kristín S. Vilhelmsdóttir, Atli Edgarsson, Guðmundur J. Vilhelmsson, Jóndís Einarsdóttir, Ragna G. Vilhelmsdóttir, Rudolf K. Rúnarsson, Linda B. Vilhelmsdóttir, Óskar G. Óskarsson, Halldór G. Vilhelmsson, Íris Ólafsdóttir, Alda Guðlaug, Bryndís Ósk, Ragnar Björn, Hanna Lív, Guðný Ása og Vilhelm Frank.

x

Morgunblaðið

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.