Morgunblaðið - 17.09.2005, Blaðsíða 43

MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 17. SEPTEMBER 2005 43
UMRÆÐAN
Kosningaskrifstofan
opnar í dag kl. 14
gamla moggahúsinu - aðalstræti 6
www.gislimarteinn.is
Það verður skemmtileg dagskrá fyrir
alla fjölskylduna í Aðalstrætinu í dag.
Stefán Hilmarsson og Eyjólfur
Kristjánsson taka meðal annars góða
syrpu, Lilli klifurmús og Mikki refur
skemmta börnunum. Boðið verður upp
á kaffi og með því. Allir velkomnir.
HÖFUNDUR Staksteina veltir í
blaðinu fimmtudaginn 15. sept. upp
ýmsum spurningum í tilefni af ræðu
minni á morgunverðarfundi Við-
skiptaráðs hinn 13.
sept. Fagna ég þeim
áhuga sem höfund-
urinn sýnir á viðfangs-
efninu og þessari
ræðu.
Meginvandinn sem
við er að glíma nú í
hagstjórninni er að
væntingar fyrirtækja
og almennings eru
komnar úr takt við
raunveruleikann og
þau takmörk sem efna-
hagslífið býr við. Al-
menningur og fyr-
irtæki eru tilbúin til þess að fjárfesta
og eyða og taka á sig skuldir langt
umfram framleiðslugetu hagkerf-
isins. Fyrir nokkrum mánuðum
horfði þetta ekki svona við. Þá virtist
svo sem að hagstjórnaraðgerðir rík-
isins og Seðlabankans myndu duga
til þess að fleyta efnahagslífinu í
gegnum þetta ár og það næsta.
Sjálfvirkir sveiflujafnarar í ríkis-
búskapnum hafa virkað á fullu á
þessu ári. Skatttekjur ríkissjóðs
hafa aukist á fyrstu sjö mánuðum
ársins um 18,7% milli ára og Seðla-
bankinn hefur með vaxtahækkunum
haldið gengi krónunnar mjög háu og
þar með verðlaginu niðri. Hag-
stjórnin hefur því verið í eðlilegum
og fyrirsjáanlegum farvegi og vissu-
lega hafa fyrirtæki í útflutnings- og
samkeppnisgreinum þurft að búa við
erfið rekstrarskilyrði.
Hækkun neysluverðsvísitölunnar
í byrjun september og vísbendingar
um miklar hækkanir á launa-
greiðslum og tekjum (12% hækkun á
tekjum af tryggingagjaldi á fyrstu
sjö mánuðunum) ásamt samfelldum
fréttum af nýjum metum í neyslu og
fjárfestingum benda
hins vegar til hins
sama. Væntingarnar
eru úr takt við raun-
veruleikann.
Fyrstu viðbrögð við
þessu ástandi hljóta að
vera að skynja rétt
hvað er raunverulega
að gerast og hvernig
mál þróast ef svo held-
ur áfram sem horfir.
Að mínu áliti er enginn
kostur að neyslan og
fjárfestingin haldi
áfram með þessum
hætti og verðbólgan fari á nýtt stig.
Það setur alla afturábak ef verðbólg-
an festist í hærri tölu en nemur 2,5%
markmiði Seðlabankans. Á und-
anförnum árum hafa verið gerðar
miklar breytingar á skattkerfinu og
fjármagnskerfinu sem einmitt
byggjast á lágri verðbólgu sem for-
sendu og hærri verðbólga yrði því
mjög dýr og skemmandi fyrir það
uppbyggingarstarf sem unnið hefur
verið.
Seðlabankinn neyðist því til þess
að hækka vexti enn frekar og ljúka
veislunni í efnahagslífinu með látum
ef væntingarnar breytast ekki. Og
veislunni lýkur þegar gengið hækk-
ar enn frekar í kjölfar vaxtahækk-
ana. Ég sé atvinnulífið ekki ganga á
til lengdar á gengisvísitölu 100. Á
ákveðnum tímapunkti hætta bank-
arnir að lána til fyrirtækja í útflutn-
ings- og samkeppnisgreinum vegna
þess að rekstur þeirra er kominn í
tap og þá brestur gengið og hríð-
lækkar. Eftir það tekur nokkurn
tíma að ná nýju jafnvægi með lágri
verðbólgu en það sem ruglar þá
mynd er að á næsta ári verður enn
umtalsvert innstreymi af fjármagni
inn í landið vegna stóriðjufram-
kvæmda.
Ég tel að með því að skynja rétt
stöðuna og koma henni rækilega á
framfæri sé hægt að hafa áhrif á
væntingarnar og stilla þær betur af.
Ef almenningur og fyrirtæki vita
hvað í vændum er með óbreyttri
neyslu og fjárfestingum getur hver
og einn reiknað út sinn eigin skell
sem kemur ef ákvarðanir byggjast á
vitlausum forsendum um framtíðina.
Það eitt og sér getur haft mikil áhrif
á ákvarðanir um fjárfestingar og
neyslu og hefur t.d. komið fram í
þróun hlutabréfaverðs síðustu daga.
Ef væntingarnar breytast hins veg-
ar ekki og allir halda áfram neyslu
og fjárfestingum eins og ekkert sé
er næsta víst að skellurinn og
timburmennirnir eru ekki langt und-
an.
Veislulok og viðbrögð
Vilhjálmur Egilsson svarar
Staksteinum Morgunblaðsins ’Ég tel að með því aðskynja rétt stöðuna og
koma henni rækilega á
framfæri sé hægt að
hafa áhrif á vænting-
arnar og stilla þær bet-
ur af.‘
Vilhjálmur Egilsson
Höfundur er ráðuneytisstjóri.