Morgunblaðið - 17.09.2005, Blaðsíða 34

34 LAUGARDAGUR 17. SEPTEMBER 2005 MORGUNBLAÐIÐ
MENNING
ÍS
LE
N
SK
A
A
U
G
LÝ
SI
N
G
A
ST
O
FA
N
/S
IA
.I
S
LB
I
28
24
9
0
9/
20
05
HALDIN var hér á landi fyrir skemmstu ráð-
stefna á vegum Félags bókasafns- og upplýs-
ingafræða. Meginmarkmið ráðstefnunnar var
að ræða málefni eins og mannréttindi og mik-
ilvægi lestrarkunnáttu.
Sérstakur gestur var dr. Alex Byrne frá
Ástralíu en hann er nýkjörinn formaður
IFLA, Alþjóðlegra samtaka bókavarðafélaga
og stofnana.
Byrne fjallaði um störf IFLA á ráðstefn-
unni auk þess sem hann kynnti þau verkefni
sem samtökin vinna að víða um heiminn.
„IFLA er miðja bókasafna og upplýs-
ingaþjónustu í heiminum og eru meðlimir í
fleiri en 150 löndum,“ útskýrði hann í samtali
við Morgunblaðið nýlega. „Samtökin starfa á
alþjóðavettvangi á meðan félög bókasafns- og
upplýsingafræða í hverju landi einbeita sér að
þeim innlenda,“ en IFLA tekur meðal annars
á málefnum sem varða alheimslæsi, ritskoð-
anir, heftan aðgang að veraldarvefnum og
varðveislu menningararfs.
En hvað gera bókasafns- og upplýsinga-
fræðingar?
„Fólk vill hafa greiðan aðgang að bókasöfn-
um og geta fundið bækur og rit án fyr-
irhafnar. Okkar starf gengur því vel ef al-
menningur tekur ekki eftir okkur, við erum
ósýnilegt vinnuafl sem lætur þetta ferli ganga
snurðulaust fyrir sig,“ segir Byrne.
„Ein nýjasta upplýsingaveitan er verald-
arvefurinn og fólk á oft í vandræðum með að
gera greinarmun á því sem þar finnst, hvaða
upplýsingar eru gagnlegar. Við hjálpum fólki
að gera þennan greinarmun og að finna það
sem leitað er að. Okkar markmið er að upp-
lýsingar séu aðgengilegar öllum og ekki rit-
skoðaðar.“
Síðustu átta ár hefur IFLA unnið mark-
visst að verkefnum tengdum mannréttindum
og rétti fólks til að nálgast upplýsingar en
Það eru engin merki þess að bókin sé að
deyja út. Heimsmarkaður bóka og tímarita er
stór og til dæmis er mér sagt að á Íslandi séu
gefnar út 1.400 bækur árlega.
Tæknin hefur fundið sér hentugan vett-
vang fyrir upplýsingar sem er ekki ógn held-
ur nauðsynleg viðbót við ýmis form upplýs-
inga.“
Árið 2003 gaf IFLA út stefnuyfirlýsingu
um óhindraðan aðgang að veraldarvefnum
sem hefur verið viðurkennd af UNESCO en
með þeirri stofnun vinna samtökin að verk-
efni sem felst í að veita fólki aðgang að bún-
aði sem þarf til að nálgast upplýsingar.
Þá á IFLA í samstarfi við Amnesty
International og fleiri alþjóðasamtök til að
efla þekkingu og brýna á nauðsyn mannrétt-
inda.
Eitt af stærstu verkefnum sem IFLA hefur
tekið þátt í er Alþjóðaráðstefna um upplýs-
ingasamfélagið sem haldin var fyrst árið 2003
en þar hittust stærstu ríki heims í Sviss og
ræddu málefni því tengd. Þá var samþykkt
yfirlýsing þess efnis að koma á jöfnum rétti
fólks að upplýsingum alls staðar í heiminum.
Síðustu tvö árin hefur verið unnið að þess-
um markmiðum og hvernig hægt sé að koma
þeim í framkvæmd. Í nóvember næstkomandi
verður ráðstefnan haldin á ný í Túnis þar sem
IFLA mun taka virkan þátt.
Sést árangur þessa markmiðs nú þegar?
„Já, árangur hefur náðst víða og til eru
margar sögur af því hversu vel hefur til tek-
ist,“ segir Byrne. „Uppáhaldssagan mín kem-
ur frá Úganda þar sem Félag bókasafns- og
upplýsingafræða starfrækir verkefni til að
efla læsi í landinu. Þar keyrir bókabíll á milli
lítilla þorpa með tölvu og prentara. Börnum
er gefinn kostur á að velja sér sögu í tölvunni
og fá hana útprentaða í formi bókar merkta
sínu nafni.
Þau eignast þannig sína eigin bók og þessi
leið er mjög áhrifamikil í því stóra verkefni
sem unnið er að víða í heiminum.“
um ýmis málefni IFLA en hann segir stöðu
Íslands vera góða á þessum vettvangi og önn-
ur lönd geti lært mikið af þessari litlu þjóð.
Einnig telur hann starf Félags bókasafns- og
upplýsingafræða hér vera mjög ötult.
„Tækifæri minni þjóðanna eru mörg. Í
stærri ríkjunum er fjarlægðin á milli stjórn-
valda og bókasafna mjög mikil ólíkt minni
þjóðum líkt og á Íslandi,“ segir Byrne. „Nú
er IFLA að koma í framkvæmd verkefni þar
sem minni ríki kynna þekkingu sína á þessu
sviði fyrir öðrum og stærri löndum og mun
Ísland vera ein af forystuþjóðunum.“
Er hægt að líta á veraldarvefinn sem
ákveðna ógn við bækur og rit?
„Nei það tel ég ekki. Í fjölmörgum tilfellum
eru upplýsingar á vefnum betri en í ritum því
þar er auðveldara að uppfæra þær reglu-
lega,“ segir Byrne. „Sumar upplýsingar úr-
eldast strax og búið er að prenta þær og því
hentugra að hafa þær í tölvutæku formi.
Byrne segir bestu leiðina til þess vera að
auka vitund í starfsgreininni, á meðal al-
mennings og hjá stjórnvöldum.
Hver er staðan í heiminum varðandi þessi
málefni?
„Í þróaðri löndum heimsins líkt og Banda-
ríkjunum, Bretlandi og Danmörku eru við
lýði lög sem hefta aðgang almennings að upp-
lýsingum vegna hræðslu við hryðjuverk,“ lýs-
ir hann. „Auðvitað er IFLA á móti hryðju-
verkum en við teljum heftunarvald
stjórnvalda ekki vera rétta svarið heldur
samskipti á milli ólíkra menningarheima.
Í heiminum er stórt bil á milli ríkra og fá-
tækra. Það ásamt ágreiningi um landsvæði og
ólík menning geta verið ástæður hryðjuverka
og við þurfum að vinna að þessum vanda-
málum með frekari upplýsingu.“
Byrne hitti Þorgerði Katrínu Gunn-
arsdóttur menntamálaráðherra að máli, á
meðan heimsókn hans stóð, og ræddi við hana
Bækur | Dr. Alex Byrne, formaður alþjóðlegra samtaka bókavarðafélaga og stofnana
Engin merki þess að bókin sé að deyja út
Eftir Völu Ósk Bergsveinsdóttur
valaosk@mbl.is
Morgunblaðið/Jim Smart
„Fólk vill hafa greiðan aðgang að bókasöfnum og geta fundið bækur og rit án fyrirhafnar.
Okkar starf gengur því vel ef almenningur tekur ekki eftir okkur, við erum ósýnilegt vinnuafl
sem lætur þetta ferli ganga snurðulaust fyrir sig,“ segir dr. Alex Byrne.