Morgunblaðið - 24.09.2005, Blaðsíða 32

32 LAUGARDAGUR 24. SEPTEMBER 2005 MORGUNBLAÐIÐ
MENNING
EINHVERNTÍMANN var því hald-
ið fram að La Traviata eftir Verdi
væri í raun grínópera. Aðalsöguper-
sónan, vændiskonan Víóletta, er hald-
in berklum en syngur samt fullum
hálsi fram í andlátið … er ekki eitt-
hvað undarlegt við það? Frumflutn-
ingur þessarar ástsælu óperu var líka
hálfgerður brandari; risavaxin fitu-
bolla var í hlutverki Víólettu og að sjá
hana leika fagra gleðikonu sem deyr
úr tæringu þótti beinlínis fyndið.
Ef marka má undirtektir áheyr-
enda á tónleikum Sinfóníuhljóm-
sveitar Íslands í Háskólabíói á
fimmtudagskvöldið var frammistaða
Sigrúnar Hjálmtýsdóttur talsvert
meira sannfærandi. Þar söng hún É
strano úr La Traviata og gerði það
með svo mögnuðum tilþrifum að tón-
leikagestir bókstaflega æptu af hrifn-
ingu. Skammarlegur hljómburðurinn
í Háskólabíói náði ekki að eyðileggja
rödd söngkonunnar eins og svo oft
vill verða og var útkoman verulega
skemmtileg.
Svipaða sögu er að segja um margt
annað á efnisskránni; arían Glitter
and be gay úr óperunni Birtingi eftir
Bernstein, þar sem gert er stólpagrín
að ýmsum helstu óperuaríum tónbók-
menntanna, var kostuleg í meðförum
Diddúar og skondin svipbrigði henn-
ar á meðan hún söng verða lengi í
minnum höfð. Les oiseaux dans la
charmille úr Ævintýrum Hoffmanns
eftir Offenbach var líka prýðilega
flutt; Diddú var
þar í hlutverki
syngjandi brúðu
sem Martial
Nardeau flautu-
leikari og síðar
Kurt Kopecky
hljómsveitarstjóri
þurftu að trekkja
upp og uppskar
það verðskulduð
hlátrasköll
áheyrenda.
Því miður var sumt annað ekki eins
gott; aría næturdrottningarinnar úr
Töfraflautu Mozarts var að vísu flutt
af viðeigandi krafti en efstu tónarnir
voru ekki alveg hreinir. Og talandi
um Mozart þá var hljómsveitarstjórn
Kopeckys í forleiknum að óperunni
Don Giovanni einkennilega flat-
neskjuleg; dramað í upphafi kom
máttleysislega út og húmorinn sem
síðar tekur völdin missti marks. And-
stæður í túlkuninni voru takmark-
aðar, ef nokkrar. Hin ægifagra aría
Dvoráks, Söngur til mánans úr óp-
erunni Rúsölku, hljómaði sömuleiðis
eins og í sápuóperu; vissulega var
söngurinn hrífandi en stuðningurinn
sem Diddú fékk frá hljómsveitinni
var enginn, a.m.k. virtist innlifun
hljómsveitarstjórans vera af skorn-
um skammti. Kopecky má þó eiga
það að forleikurinn að Birtingi Bern-
steins var glæsilegur; þar voru öll lit-
brigði á sínum stað og krafturinn
fékk að njóta sín til fulls.
Tæknilega séð var hljómsveit-
arleikurinn yfirleitt nokkuð góður;
helst mátti finna að ósamtaka fiðlu-
spili í forleiknum að La Traviata og í
Slavneskum dansi eftir Dvorák, en
það var dálítið pínlegt, enda staðirnir
í tónlistinni fremur viðkvæmir. Ann-
að kom betur út; forleikurinn eftir
Bernstein var t.d. nákvæmur og for-
leikurinn að Don Giovanni var ágæt-
lega spilaður í sjálfu sér þó hann væri
leiðinlega túlkaður.
Eins og fram er komið voru tón-
leikarnir kryddaðir með ýmsum
uppákomum á borð við upptrekkta
brúðu og grínaríu en mest kom á
óvart að tenórarnir Jóhann Friðgeir
Valdimarsson og Gunnar Guðbjörns-
son skyldu dúkka upp með sína rauða
rósina hvor og syngja saman í lokin í
É strano úr La Traviata. Þeir færðu
svo Diddú rósirnar á eftir og miðað
við fagnaðarlætin er ég viss um að
margir tónleikagestir hefðu viljað
gera slíkt hið sama.
TÓNLIST
Háskólabíó
Tónlist eftir Verdi, Bernstein, Offenbach
og fleiri. Einsöngur: Sigrún Hjálmtýsdótt-
ir (Diddú). Hljómsveitarstjóri: Kurt Ko-
pecky. Fimmtudagur 22. september.
Sinfóníutónleikar
Æptu af hrifningu
Sigrún
Hjálmtýsdóttir
Jónas Sen
F
erillinn er orðinn lengri en ég hefði
haldið og spannar fleiri ár en mér
finnst hann hafa gert,“ segir Þór-
dís Zoëga og bætir hálfhissa við
að árin séu orðin hvorki fleiri né
færri en 25. Hún kom heim frá námi í Kaup-
mannahöfn árið 1981 og hefur hannað fjölda
gripa og innréttinga, allt frá sófanum Mosa
fyrir heimssýninguna í Hannover, til húsgagna
í Höfða og vinnuaðstöðu í Íslenskri erfðagrein-
ingu og í höfuðstöðvum Olís.
Hlýleg móttaka mosaþembu
Á yfirlitssýningunni í Gerðubergi verða
bæði húsgögn eftir Þórdísi og ljósmyndir af
verkum hennar. „Þarna verða líka ljósmyndir
sem ég hef sjálf tekið úti í náttúrunni. Ég hef
alltaf haft mikinn ljósmyndaáhuga. Á sýning-
unni kemur því fram hvaðan ég fæ hug-
myndir,“ segir hún.
– Þú sækir þínar hugmyndir sem sé í náttúr-
una?
„Greinilega meira en ég gerði mér grein fyr-
ir. Ég hef mikla ánægju af því að vera í nátt-
úrunni og horfa á formin og litina. Mér hefur
alltaf þótt gott að vera úti og horfa á himininn
og fjöllin. Ég hef reyndar líka gaman að því að
vera í stórborgum og held að óbeint sé ég alltaf
að leita að formum,“ segir hún og bætir einlæg
við eftir stutta stund: „Veistu, ég sé form út úr
öllu.“
– Húsgögnin þín hafa athyglisverð nöfn,
Uggi, Kría, Spói, Tjaldur, Stelkur og svo fram-
vegis. Mjög náttúrulegt.
„Já, áhuginn á náttúrunni sést í nafnavalinu.
Þegar ég hannaði sófann Mosa vildi ég vinna
sófa sem væri þægilegt að setjast í og var í
mun að hann tæki hlýlega á móti fólki. Og hvað
er betra en að setjast í mosaþembu? Sófinn
varð hreinlega að heita Mosi,“ segir Þórdís
glettin. Hún bætir við að fuglanöfnin komi oft
til vegna þess að hún vinni gripina á veturna
og klári þá á vorin. Þá séu fuglarnir farnir á
stjá og fljúgi frá henni, rétt eins og tilbúin verk
hennar sem fái nöfn þeirra.
Steinbítur frá stríðsárunum
– En hvað fer um huga Þórdísar þegar hún
lítur yfir ferilinn?
„Kannski fyrst og fremst það að ég hef feng-
ist við margt mjög skemmtilegt í gegnum tíð-
ina. Þetta hefur verið góður ferill en ekki alltaf
auðveldur. Erfiðleikarnir gleymast þó fljótt.
Af einstökum viðburðum gæti ég nefnt sam-
keppni Reykjavíkurborgar árið 1997 um hönn-
un nýrra húsgagna fyrir móttökusal Höfða.
Tillögur mínar hlutu aðalverðlaun og voru not-
aðar. Borgin á heiður skilinn fyrir framtakið.
Það er sjaldan sem húsgagnahönnuðir fá tæki-
færi til að vinna með byggingum á þennan
hátt.
Af einstökum eftirminnilegum verkum gæti
ég nefnt stólana Sess og Ugga, sem ég klæddi
með steinbítsroði og vöktu töluverða athygli.
Ég lenti í mesta basli með að finna steinbítsroð
sem ég gat notað því verkun þess hafði lagst
af. Ég gróf hins vegar upp lager af steinbíts-
roði frá stríðsárunum. Stóllinn Uggi var með
langt og mikið bak og nafnið vísaði í langa
ugga steinbítsins.“
– Hvað finnst þér annars skemmtilegast að
hanna?
„Ég hef gaman af því að vinna með efni sem
eru nýstárleg. Ég vil láta efnið ráða ferðinni –
tala svolítið við það og ná fram það besta í því.
Ég vinn í raun fyrst með efnið og síðan sjálft
viðfangsefnið. Mér finnst til dæmis gaman að
vinna með gler. Það er ögrandi efni, getur
brotnað og getur heldur ekki verið hvað sem
er. Hins vegar er hægt að nýta það út í ystu
æsar.“
– Hvað með muninn á því að hanna einstaka
gripi eða til dæmis heilu innréttingarnar?
„Ég hef meira gaman af því að hanna ein-
staka hluti. Vinni ég einn ákveðinn hlut er
hann kominn frá mér sjálfri en í innréttingum
eru margir hagsmunir sem taka þarf tillit til.
Hönnuðurinn er þá nokkurs konar verkstjóri
og tínir til hugmyndir, væntingar og þarfir
margra hópa.“
Breytt viðhorf til hönnunar
Þórdís bendir á að það fari eftir stöðunni í
þjóðfélaginu hversu mikið sé að gera í hönnun.
„Í niðursveiflu er lítið að gera hjá hönn-
uðum. Fyrirtæki breyta þá ekki hjá sér og allt
liggur niðri. Lítið er um nýbyggingar og sér-
hannaðar innréttingar. Við sáum slíka nið-
ursveiflu til dæmis hefjast í kringum 1992 og
standa í fjögur til fimm ár. Niðursveiflan
breyttist í uppsveiflu og í dag er góður gangur
í hönnun á Íslandi, þótt baráttan við ódýr, inn-
flutt húsgögn sé reyndar hörð. Mikið hefur
verið um nýbyggingar og eftirspurn eftir inn-
réttingum,“ segir hún.
– Hvað með viðhorf til hönnunar, hafa þau
breyst?
„Já, þau hafa breyst mjög mikið. Orðið
hönnun hefur í gegnum tíðina ekki verið alveg
rétt notað í íslensku máli. Við höfum notað
hönnun um allt annað en það sem það átti að
standa fyrir og sagt að hlutir séu hannaðir,
sem lítið liggur í raun á bak við. Umræðan um
hönnun hefur því farið dálítið út af sporinu. Nú
þegar 50 ár eru síðan orðið hönnun var skráð
sem nýyrði, er þetta hins vegar að breytast.
Það er mun auðveldara að koma fram með
ákveðnar vörur og hugmyndir í dag. Áður var
ég hugsanlega spurð „hvort ég gæti ekki
skroppið í kommóðuskúffuna og séð hvort ég
ætti ekki eitthvað þar, svona því ég væri nú
alltaf að búa eitthvað til“. Engum framleið-
anda dytti í hug að segja slíkt í dag. Hönnun er
langt og flókið ferli og menn hafa áttað sig á
því. Hönnun er agað listform og ein af list-
greinunum, þótt hún sé miklu yngri en til
dæmis leiklist eða myndlist.“
Íslensk hönnun mjög flott
– Hefur hönnun fallið í skuggann af öðrum
listgreinum og gerir hugsanlega enn?
„Staðan hér á landi er náttúrlega dálítið sér-
stök. Hönnun hefur haft miklu hærri sess er-
lendis en hér á landi. Hér fóru menn skilj-
anlega ekki að óska eftir fallegra útliti
húsgagna og heimila, þegar þeir voru enn að
brauðfæða sjálfa sig og fjölskylduna. Evrópa
var á sama tíma búin að fara í gegnum mörg
skeið hönnunar. Hönnun hér á landi fær æ
meiri athygli en við verðum að hafa í huga að
saga hennar er ekki nema rétt um 50 ára.
Íslensk hönnun sker sig að mörgu leyti úr
og er mjög flott, hvort sem um er að ræða fata-
hönnun eða til dæmis hönnun húsgagna og
skartgripa. Íslenskir hönnuðir þora að gera
það sem þeim dettur í hug. Engin landamæri
virðast vera í hönnuninni,“ segir Þórdís.
Sjálf virðist hún óhrædd við að gera hrein-
lega það sem henni dettur í hug. Í vetur ákvað
hún að taka sér frí frá hefðbundinni hönn-
unarvinnu og kennir nú hönnunarsögu við Iðn-
skólann í Reykjavík. Hún segir gaman að vera
innan um ungt fólk sem sé að hugsa um hönn-
un. En hvað tekur síðan við?
„Það er alltaf eitthvað í farvatninu en ég tek
hverju tímabili eins og það kemur,“ svarar hún
brosandi og bætir síðan við: „Hvað sem ég geri
verður það hins vegar alltaf tengt hönnun.“
Þórdís Zoëga á að baki langan feril sem hönnuður og í dag verður opnuð yfirlitssýning á verkum hennar í Gerðubergi að
undangengnu Sjónþingi þar sem ferill hennar verður í brennidepli. Sigríður Víðis Jónsdóttir ræddi við Þórdísi um ís-
lenska hönnun og heyrði af sófanum Mosa, náttúruáhuga og því hvernig Þórdís sér veröldina í formum.
Talar við efnin og sér form úr öllu
Sjónþing Gerðubergs með Þórdísi Zoëga er
frá 13.30–16.00 í dag. Stjórnandi verður
Tinna Gunnarsdóttir hönnuður og spyrlar
þau Ólafur Óskar Axelsson arkitekt og Ólöf
Erla Bjarnadóttir hönnuður. Í dag verður
einnig opnuð í Gerðubergi yfirlitssýning á
verkum Þórdísar. Hún er haldin í tilefni af 50
ára afmælisári Félags húsgagna- og innan-
hússhönnuða og stendur til 13. nóvember.
sigridurv@mbl.is
Morgunblaðið/Sverrir
Þórdís Zoëga ásamt stólnum Hnokka sem fékk aðalverðlaun Hönnunardags árið 1997.
’Áður var ég hugsanlegaspurð „hvort ég gæti ekki
skroppið í kommóðuskúffuna
og séð hvort ég ætti ekki eitt-
hvað þar, svona því ég væri nú
alltaf að búa eitthvað til“. Eng-
um framleiðanda dytti í hug að
segja slíkt í dag. ‘