Morgunblaðið - 24.09.2005, Blaðsíða 38

38 LAUGARDAGUR 24. SEPTEMBER 2005 MORGUNBLAÐIÐ
Hallgrímur B. Geirsson.
Styrmir Gunnarsson.
Framkvæmdastjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjórar:
Karl Blöndal, Ólafur Þ. Stephensen.
Fréttaritstjóri:
Björn Vignir Sigurpálsson.
R
eiði. Ég upplifði mikla
reiði.“ Þannig lýsir kona,
sem á fimmtudag var
dæmd 1,1 milljón króna í
miskabætur í Hæstarétti
úr hendi þriggja karlmanna sem
nauðguðu henni í ágúst árið 2002, til-
finningum sínum fyrst eftir að ofbeld-
isverkið átti sér stað. Er hún kom á
bráðamóttökuna á Landspítalanum í
Fossvogi um nóttina var hún sam-
kvæmt skýrslu læknis mjög óttaslegin,
fékk grátköst og var eirðarlaus. Lík-
amleg viðbrögð voru m.a. ör hjart-
sláttur og niðurgangur sem eru al-
geng viðbrögð við ofsahræðslu og hjá
þeim sem upplifað hafa mikið áfall.
Síðar fóru langtímaafleiðingar nauðg-
unarinnar að koma í ljós.
„Ég þorði ekki að vera heima fyrstu
dagana á eftir. Þegar ég fór loks heim
var ég með hnífa úti um allt og dregið
fyrir alla glugga. Ég hafði ekki kveikt
á neinum ljósum nema einum lampa
inni í stofu. Mér fannst óþægilegt að
vera ein og svaraði ekki dyrabjöllunni
á kvöldin. Ég treysti mér ekki til
þess.“
Á kvöldin fór hún ekki einu sinni út
í búð af hræðslu við að rekast á of-
beldismennina. „Ég fór ekkert út úr
sveitarfélaginu. Ég þorði ekki að fara
í bæinn eða upp í Breiðholt að heim-
sækja mömmu mína,“ en í þeim bæj-
arhluta átti nauðgunin sér stað. „Ég
þori ekki ennþá til hennar.“
Í marga mánuði þorði hún ekki að
fara í bæinn. Sálfræðingur sem hún
var og er í meðferð hjá fylgdi henni
þangað síðar og gekk það ágætlega.
Er hún átti síðan að fara ein kom
hræðslan aftur fram. „Ég var alltaf að
finna einhverja afsökun fyrir að fara
ekki en svo lét ég vaða. Það var
ákveðinn léttir.“
Konan segist alltaf hafa verið
hrædd um að mæta ofbeldismönn-
unum óvænt og því hélt hún sig til
hlés.
Þorir ekki í sund
Afleiðingar nauðgunarinnar hafa birst
á margskonar hátt og atburðurinn
haft gríðarleg áhrif á daglegt líf kon-
unnar. Lýsandi dæmi um þann ótta
sem hún bar í brjósti er sundferð sem
mun seint líða henni úr minni.
„Ég fór reglulega í sund en eftir
[nauðgunina] þorði ég því ekki. Nema
einu sinni, þá fóru kunningjahjón mín
með mér í sund. Og þá komu þrír
menn, bara einhverjir þrír menn, það
var alveg nóg. Ég hef ekki farið í sund
síðan.“
Konan segist því hafa verið mikið
ein heima fyrst í stað ásamt dóttur
sinni sem í dag er sextán ára gömul.
„Maður verndar hana náttúrlega,“
svarar konan aðspurð um hvaða áhrif
nauðgunin hafi haft á samband hennar
við dóttur sína. „En síðan var það hún
sem passaði mig.“
Fréttir af öðrum nauðgunum vöktu
einnig miklar tilfinningar í brjósti
konunnar og hún treysti sér ekki til
að fylgjast með fréttatímum í sjón-
varpi. Sá ótti er þó horfinn að mestu.
Þá hefur hún ekki getað stundað fulla
vinnu undanfarin ár.
Þórunn Finnsdóttir sálfræðingur,
sem tók á móti henni við komuna á
bráðamóttökuna nóttina er nauðgunin
átti sér stað, fylgdi henni eftir með
sálfræðiviðtölum sem í dag eru orðin
yfir fjörutíu talsins.
Konan segir meðferðina hafa borið
vissan árangur og að hún telji sig vera
hafnaði mér e
Hún segir a
ar dyr væru l
issaksóknari á
beldismennina
fund dómsmá
hafa verið ára
„En svo hey
[Gíslason lögm
hringdi í hann
Hulda Rós Rú
tíma lögmenn
ítrekað eftir þ
upp að nýju e
Var þá tekin á
einkamál gegn
vannst í hérað
fyrra og staðf
nú í vikunni.
Ætlaði ekki
„Ég ætlaði ek
ætlaði ekki að
Þeir eiga að v
ég,“ segir hún
sem eiga að þ
eiga að loka s
allan tímann s
upp.“
Konan segi
vongóð um að
ofbeldismönnu
að einhver my
um þá ákvörð
Konan stefn
og byggði krö
sókn lögreglu
ábótavant. He
ekki var ákær
hefði orðið fyr
þeim sökum. V
unni í héraðsd
Í yfirheyrslu
Í því baráttuf
gengið í gegn
ýmis atriði ko
líðan hennar e
Fyrst ber að
verið var að t
lögreglu dagin
verið að yfirh
inn í næsta he
ekki hafa vita
skýrslutöku þ
henni fylgt út
forsendu að m
herbergi. „Þe
skrítið. Það h
segja mér frá
Bara tilhugsu
inum hugsanl
En það eru
sem konan ge
riði sem að m
vægileg en ge
þá sem í hlut
er milliþingha
aðsdómi. Þá þ
mæta sjálf en
hússins var lis
var konan þar
beldismennirn
fór konan þen
ásamt sálfræð
augun í nafnið
Kom þá ákveð
að hennar sög
Hún segir þ
málaferlunum
fyrir héraðsdó
ur árum eftir
erfitt að rifja
það hafi þó ek
Litlu hefði má
beldismennina
Ef ekki hefði
á batavegi þó enn sé langt í land. Og
þó hún segi dóm Hæstaréttar ákveð-
inn sigur ýfði hann einnig upp sárin.
„Núna er ég ofsalega hrædd um að
þeir hafi samband.“ Nú hafi því
hræðslan, sem hún hefur verið að
vinna sig frá undanfarin þrjú ár,
blossað upp aftur. „Þegar síminn
hringdi [eftir dóminn] og ég sá að það
var leyninúmer, þorði ég ekki að
svara.“ Hún segir því ákveðna afturför
hafa orðið á batanum eftir að dóm-
urinn féll. „Hræðslan er ennþá til
staðar.“
Þrír á móti einum
Nauðgunin átti sér stað í kjallaraíbúð
í Breiðholti. Konan var gestkomandi í
íbúðinni og í skýrslu sem tekin var af
henni og mönnunum þremur kemur
fram að þeir hafi allir tekið þátt í
verknaðinum. Óttaslegin konan
hreyfði ekki mótbárum og notuðu
mennirnir þrír það m.a. sér til varnar
fyrir dómstólum síðar. Sú staðreynd
að hún hafi ekki brotist um eða mót-
mælt með orðum þegar þeir nauðguðu
henni töldu þeir til marks um sam-
þykki hennar. Í dómi héraðsdóms frá
því í nóvember á síðasta ári sem
Hæstiréttur hefur nú staðfest, kemur
hins vegar fram að miðað við lýsingu
konunnar sem og ofbeldismannanna
sjálfra af atburðinum sé ljóst að þeir
hafi framið ólögmæta meingerð gegn
henni og æru hennar.
Klúður lögreglunnar
Mennirnir þrír voru ekki yfirheyrðir á
sama tíma og ekki strax eftir að
nauðgunin átti sér stað en konan
kærði nauðgunina um leið og hún
slapp frá gerendunum. Nokkrir dagar
liðu frá nauðguninni þar til tveir
þeirra voru yfirheyrðir og var þá sá
þriðji, sem færður var til yfirheyrslu
daginn eftir atburðinn, laus úr haldi.
Höfðu ofbeldismennirnir því langan
tíma til að bera saman bækur sínar.
„Honum var einfaldlega sleppt en það
hefði átt að setja hann í gæslu-
varðhald svo þeir gætu ekki borið sig
saman,“ segir konan. Hinir tveir voru
ekki yfirheyrðir fyrr en eftir átta daga
„og þeir fengu bara boðskort,“ segir
konan og á þar við að mennirnir hafi
verið boðaðir til yfirheyrslu en ekki
handteknir. Þetta þykja henni al-
gjörlega óásættanleg vinnubrögð.
„Þeir klúðruðu málinu,“ segir hún um
rannsókn lögreglunnar. Lögreglan
hafi einbeitt sér að verknaðarlýsing-
unni en ekki afleiðingum nauðgunar-
innar á sálarlíf hennar. Ekki sást lík-
amlega á henni eftir árásina og það
virðist hafa haft mikið að segja við
rannsókn málsins. „En ég er ekki
manneskja til að ráða við þrjá menn,“
segir konan. Hugsunin hjá sér hefði
verið sú að streitast ekki á móti og
fyrir dómi sagðist hún hafa verið
nýbúin að sjá þátt þar sem það hefði
komið fram. Hún hafi verið dofin og
hrædd og hugsað um það eitt að halda
lífi og að komast aftur til dóttur sinn-
ar.
Ekki ákært
Ríkissaksóknari ákvað í janúar 2003
að fella niður saksókn vegna málsins
þar sem rannsókn lögreglu hafi verið
ábótavant og sönnunarbyrði ekki næg.
„Ég upplifði þá mikla höfnun og var
reið út í réttarkerfið,“ segir konan og
getur þess að ákvörðun saksóknarans
hafi komið sér mjög á óvart. Leið hún
miklar sálarkvalir í kjölfarið. „Kerfið
„Hræðslan e
Hetjulegri baráttu konu sem nauðgað var af þremur mönnum
unni þegar þeir voru í Hæstarétti dæmdir til að greiða henni
en ríkissaksóknari ákvað á sínum tíma að ákæra ekki í málin
var sú að rannsókn lögreglu væri ábótavant. Konan höfðaði þ
og segir í viðtali við Sunnu Ósk Logadóttur að með hæstarét
hafi brot mannanna verið viðurkennt. „Ég hef fengið uppreis
kafli í lífinu er að hefjast,“ segir konan. En hræðslan er enn t
Kona sem fór í einkamál við ofbeldismenn eftir
„KERFIÐ HAFNAÐI MÉR
EN HÉLT MEÐ ÞEIM“
Staðfesting Hæstaréttar á dómiHéraðsdóms Reykjavíkur umað þrír karlmenn skuli greiða
konu 1,1 milljón króna í miskabætur
fyrir að hafa nauðgað henni vekur
margar spurningar og athyglisvert
er að dómurinn féll í einkamáli eftir
að saksóknari hafi fellt málið niður.
Konan hafði einnig krafist bóta frá
ríkinu vegna þess að rannsókn lög-
reglu á ofbeldinu gegn henni hefði
verið ábótavant, sem hefði leitt til
þess að ekki hefði verið kært í mál-
inu, en þeirri kröfu var hafnað. Bent
hefur verið á fordæmisgildi þessa
máls, en ljóst er að það yrði mjög
undarleg staða í íslensku réttarkerfi
ef nauðgunarmál yrðu í auknum
mæli útkljáð sem einkamál í stað
þess að vera til lykta leidd sem op-
inber mál.
Konan lýsir reynslu sinni í viðtali
við Sunnu Ósk Logadóttur í Morg-
unblaðinu í dag. Augljóst er af frá-
sögn hennar að hún ber mikil ör á
sál sinni eftir nauðgunina. Það sem
áður var sjálfsagt verður óbærilegt,
jafnvel einfaldir hlutir eins og að
fara í sund. „Ég fór reglulega í sund
en eftir [nauðgunina] þorði ég það
ekki. Nema einu sinni þá fóru kunn-
ingjahjón mín með mér í sund. Og þá
komu þrír menn, bara einhverjir
þrír menn, það var alveg nóg. Ég hef
ekki farið í sund síðan,“ segir konan.
Í viðtalinu við konuna kemur fram
hörð gagnrýni á vinnubrögð lögregl-
unnar. Til dæmis hafi mennirnir
þrír ekki verið yfirheyrðir á sama
tíma og ekki strax eftir nauðgunina,
sem konan kærði um leið og hún
slapp frá gerendunum. Nokkrir
dagar liðu þar til tveir þeirra voru
yfirheyrðir og sá þriðji, sem hafði
verið færður til yfirheyrslu daginn
eftir atburðinn, hafði verið látinn
laus þannig að mennirnir þrír höfðu
haft mikinn tíma til að bera saman
bækur sínar.
Hún lýsir því að eitt sinn er hún
var í yfirheyrslu hafi henni verið
sagt að verið væri að yfirheyra einn
nauðgaranna í næsta herbergi og
skilur ekki hvers vegna var ástæða
til að segja henni frá því. Í annað
skipti mætti hún til milliþinghalds í
héraðsdómi og var þá nafn hennar
og ofbeldismannanna á töflu með
lista yfir mál dagsins í anddyri
dómshússins.
Tveimur árum eftir að konunni
var nauðgað þurfti hún að bera vitni
í skýrslutöku fyrir héraðsdómi og
munaði þá minnstu að hún hitti
mennina. „Þetta var aftur nauðgun,
að þeir væru þarna frammi,“ segir
konan.
Þessi atvik í málinu bera vitni
miklu tillitsleysi og má kannski í
þeim finna rótina að því hversu fá
nauðgunarmál fara alla leið í ís-
lensku dómskerfi.
Atli Gíslason, lögmaður konunn-
ar, segir í viðtali við Morgunblaðið í
dag að hann telji að ofuráhersla
nauðgunarrannsókna á líkamlega
áverka í stað þeirra sálrænu sé al-
varlegt mál sem þurfi að lagfæra.
„Afleiðingarnar eru jafn augljósar
þó að þær komi ekki fram í mar-
blettum,“ segir Atli. Hann kveðst
mótfallinn slagorðinu „nei þýðir
nei“ og bendir á að ein helsta vörn
mannanna hafi verið að konan hafi
ekki sagt „nei“ þegar þeir nauðguðu
henni og það hafi falið í sér sam-
þykki hennar. Allt annað kemur í
ljós í frásögn konunnar eins og kem-
ur fram í viðtalinu: „Lögreglan hafi
einbeitt sér að verknaðarlýsingunni
en ekki afleiðingum nauðgunarinnar
á sálarlíf sitt. Ekki sást líkamlega á
henni eftir árásina og það virðist
hafa haft mikið að segja við rann-
sókn málsins. „En ég er ekki mann-
eskja til að ráða við þrjá menn,“ seg-
ir hún. Hugsunin hjá sér hefði verið
sú að streitast ekki á móti og fyrir
dómi sagðist hún hafa verið nýbúin
að sjá þátt þar sem það hefði komið
fram. Hún hafi verið dofin og hrædd
og hugsað um það eitt að halda lífi
og að komast aftur til dóttur sinn-
ar.“
Ofbeldi gegn konum er meinsemd
í íslensku þjóðfélagi. Saga konunn-
ar, sem sýnir mikið hugrekki að
greina frá sinni skelfilegu reynslu í
viðtali við Morgunblaðið, á að vera
tilefni til að endurskoða stöðu þess-
ara mála. Í upphafi þessa árs skrif-
aði Halla Gunnarsdóttir blaðamaður
grein í Morgunblaðið þar sem hún
komst að þeirri niðurstöðu að var-
lega áætlað hefðu 400–500 manns,
fullorðnir og börn, greint frá kyn-
ferðislegu ofbeldi á árinu 2003 hvort
sem það voru brot sem áttu sér stað
á því ári eða áður. Þá er annars veg-
ar átt við þau brot sem í daglegu tali
eru kölluð nauðgun og hins vegar
kynferðisofbeldi gagnvart börnum.
Ofbeldistilvikin sem þetta fólk
greindi frá eru þó öllu fleiri þar sem
ein manneskja segir oft frá fleiri en
einu broti. Að hámarki tuttugu mál
af þeim 125 sem bárust ríkissak-
sóknara á þessu sama ári leiddu til
dóms yfir sakborningi. Vitaskuld er
ekki hægt að fullyrða að í öllum
þessum málum hafi í raun verið um
nauðgun að ræða og vissulega getur
verið erfitt að sanna að nauðgun
hafi átt sér stað. Engu að síður er
full ástæða til að spyrja hvernig
standi á því að fæstir kynferðisof-
beldismenn þurfi að gjalda fyrir
brot sín.
Konan, sem lýsir reynslu sinni í
Morgunblaðinu í dag, þurfti ekki að-
eins að þola nauðgun. Hún þurfti í
málarekstri sínum hvað eftir annað
að ganga í gegnum erfiða reynslu,
sem hægt hefði verið að létta henni.
Það er óþolandi að kerfið vinni gegn
því að nauðgunarmál verði leidd til
lykta fyrir dómstólum. Hér verður
að taka rækilega til hendinni. En
baráttan gegn ofbeldi á hendur kon-
um fer ekki bara fram hjá löggæsl-
unni og í dómssölum. Hún fer fram í
þjóðfélaginu öllu og snýst um að
hafna því hugarfari, sem gerir að
verkum að einstaklingar stíga út
fyrir öll siðferðismörk og fremja
glæp, sem setur mark sitt á fórn-
arlambið fyrir lífstíð. „Kerfið hafn-
aði mér en hélt með þeim,“ segir
konan í viðtalinu. Það er alvarlegur
áfellisdómur í réttarríki.