Morgunblaðið - 08.12.2005, Qupperneq 36

36 FIMMTUDAGUR 8. DESEMBER 2005 MORGUNBLAÐIÐ
UMRÆÐAN
Í BARÁTTUNNI gegn útbreiðslu
alnæmis er fátt mikilvægara en að
huga sérstaklega að
stöðu kvenna. Ungum
konum í sunnanverðri
Afríku stafar meiri
hætta af alnæmisfar-
aldrinum en ungum
körlum. Þar eru ungar
konur á aldrinum 15 til
24 ára í þrisvar sinnum
meiri hættu á því að
smitast af HIV-veir-
unni en jafnaldrar
þeirra karlkyns. Hvers
vegna? Vegna þess að
staða þeirra í samfélag-
inu er veik. Þær njóta
hvorki jafnréttis né
frelsis til þess að ráða
lífi sínu og líkama.
Helsta vörn kvenna
gegn HIV-smiti er að
neita kynlífi eða fá
karlinn til þess að nota
verju. Hvort tveggja er
erfitt í samfélagi þar
sem staða konunnar
mótast af því viðhorfi
að hún eigi að verða við
óskum karla um hvaðeina – líka kyn-
líf. Það segir sig sjálft að í slíku um-
hverfi er samningsstaða kvenna veik
og beinlínis lífshættuleg þegar kemur
að HIV/alnæmi.
Það er brýnt að allir þeir sem láta
sig baráttuna gegn útbreiðslu alnæm-
is varða hafi skilning á þeirri stað-
reynd að staða kvenna og karla and-
spænis sjúkdómnum er ólík. Það er
ekki nóg að dæla fjármunum í barátt-
una ef verkefnin taka ekki mið af blá-
köldum veruleika þeirra kvenna sem
veikastar eru fyrir og því í mestri
hættu. Noleen Heyzer, fram-
kvæmdastýra Unifem, hefur bent á
þá sorglegu staðreynd að kynferð-
isbeldi gegn konum sé hvort tveggja í
senn, orsök og afleiðing aukinnar
tíðni HIV-smits meðal kvenna.
Nauðgun setur konu í stórkostlega
hættu og HIV-smitaðar konur verða
frekar fyrir kynferðisof-
beldi en ósmitaðar kon-
ur.
Í þessu ljósi er mik-
ilvægt að allir sem láta
sig baráttuna gegn út-
breiðslu alnæmis varða
hafi það hugfast að hún
snýst um fleira en leitina
að lyfi til að lækna sjúk-
dóminn eða fræðslu um
öruggt kynlíf. Hún snýst
líka um að bæta stöðu
kvenna í þeim löndum
þar sem faraldurinn
geisar harðast. Að gera
konum kleift að hafa
sjálfræði yfir eigin lífi og
líkama. Baráttan er þess
vegna ekki síður barátta
fyrir kvenfrelsi.
Í dag ætla samtökin
Alnæmisbörn að halda
fræðslufund um hlut-
skipti og aðstæður afr-
ískra kvenna andspænis
alnæmisfaraldrinum.
Þar munu fulltrúar
Rauða kross Íslands og Þróunarsam-
vinnustofnunar segja frá því hvaða
áhrif alnæmisfaraldurinn hefur á líf
kvennanna sem taka þátt í verk-
efnum þeirra í Afríku. Fundurinn
verður haldinn í Alþjóðahúsinu við
Hverfisgötu og hefst kl. 17:30. Að-
gangur er ókeypis og allt áhugafólk
um baráttuna gegn útbreiðslu al-
næmis er hjartanlega velkomið.
Líf með alnæmi –
hlutskipti
kvenna í Afríku
Eftir Þórunni
Sveinbjarnardóttur
Þórunn
Sveinbjarnardóttir
’Baráttan snýstlíka um að bæta
stöðu kvenna
þar sem farald-
urinn geisar
harðast.‘
Höfundur er formaður
stjórnar Alnæmisbarna.
16 daga átak
LAGNING stofnbrauta í og við
þéttbýli er oftast mun vandasamari
vegalagning en í dreifbýli eða um
óbyggð svæði. Taka þarf tillit til
nærliggjandi byggðar,
gæta að hávaðameng-
un, loftmengun og öðr-
um samfélagslegum
áhrifum. Nú skömmu
eftir að bæjarstjórn
Garðabæjar veitti með
hálfum huga fram-
kvæmdaleyfi til tvö-
földunar Reykjanes-
brautar frá
Arnarnesvegi að
Kaplakrika var einkar
fróðlegt að lesa grein
Ólafs Hjálmarssonar
verkfræðings í Morg-
unblaðinu 5. des. sl. Ólafur, sem hef-
ur sérþekkingu á sviði hljóðvistar
við vegi, gerir því skóna að ný þekk-
ing í þágu almannaheilla og aukinna
lífsgæða verði oftar en ekki að koma
beint frá almenningi frekar en
kjörnum fulltrúum. Þessi tilgáta
Ólafs er afar athyglisverð og hefur
hann nokkuð til síns máls.
Þegar Vegagerðin sótti um fram-
kvæmdaleyfi til breikkunar Reykja-
nesbrautarinnar mótmæltu íbúar
nærliggjandi hverfa kröftuglega.
Stundum er látið að því liggja m.a. af
þingmönnum kjördæmisins að mót-
mælin hafi eingöngu verið frá örfá-
um sérhagsmunaseggjum eins og
það var kallað. Hið rétta var að mót-
mælin voru frá íbúum á stóru áhrifa-
svæði beggja vegna brautarinnar.
Stofnuðu íbúarnir hagsmunafélag
sem vann mjög ötullega að því að
afla fylgis við aðra útfærslu braut-
arinnar sem hefði haft í för með sér
minni röskun lífsgæða á áhrifasvæði
hennar. Bæjarstjórnin var sameinuð
í því að neita Vegagerðinni um fram-
kvæmdaleyfi sumarið 2004 á þeim
forsendum að framkvæmdin færi
ekki fyllilega eftir úrskurði um-
hverfisráðherra m.a. um hljóðvist.
Krafa íbúanna og bæjarstjórn-
arinnar var sú að vegurinn yrði
lækkaður í umhverfinu til að draga
úr neikvæðum áhrifum aukinnar
umferðar. Samgöngu-
ráðherra féllst eftir
mikinn þrýsting íbú-
anna á það að láta
reikna út kostnað við
lækkun vegarins. Þar
með var ekki öll sagan
sögð því endanleg
ákvörðun lá hjá sam-
gönguráðherra og
þingmönnum kjör-
dæmisins. Á fundi
þingmanna með Vega-
gerðinni í júlí sl. urðu
vonir íbúanna og bæj-
arstjórnarinnar um
breytta hæðarlegu Reykjanesbraut-
arinnar endanlega að engu um leið
og ákveðið var að fara út í annars
konar og lítið eitt dýrari hljóðvist-
araðgerðir í óbreyttri hæðarlegu
brautarinnar. Þegar þarna var kom-
ið var nær ómögulegt af bæjar-
stjórninni að hafna framkvæmda-
leyfi til handa Vegagerðinni. Þau
voru vissulega mikil, vonbrigði okk-
ar bæjarfulltrúanna þegar í ljós kom
að allir ellefu þingmenn kjördæm-
isins voru ekki reiðubúnir að standa
með bæjarstjórninni og þá ekki um-
bjóðendum sínum, þ.e. íbúum Garða-
bæjar.
Hugmyndin að annars konar
hljóðvist kom einmitt frá hagsmuna-
félaginu sem lagði mikla vinnu í að
útfæra hana. Sú tillaga féll ekki í
frjóan jarðveg ráðamanna til að
byrja með, en með þrautseigju tókst
hagsmunafélaginu að sannfæra m.a.
Vegagerðina, sem umhugað var í
þessu ferli um að veginum skyldi líða
vel eins og Skúli Eggert Þórðarson,
einn talsmanna félagsins, orðaði það
svo skemmtilega á einum af mörgum
fundum sem efnt var til vegna þessa
máls.
En hver er síðan lærdómurinn af
þessari reynslu? Það er rétt hjá
Ólafi Hjálmarssyni að nokkuð vant-
ar upp á framsýni og þekkingu á
nýjum aðferðum hjá kjörnum
fulltrúum. Þeir eru um of bundnir á
klafa fjárlagaársins og kjörtímabils-
ins í stað þess að horfa til lengri
framtíðar. Bæjarstjórn Garðabæjar
var eftir á að hyggja ekki nægjan-
lega einarðleg í hagsmunagæslu
sinni fyrir byggðarlagið og lét á end-
anum þingmenn kjördæmisins valta
yfir sig ef svo má segja. Þá er sá
málflutningur með öllu ólíðandi sem
þingmenn og ráðherrar hafa haft
uppi að sé það vilji sveitarfélags að
fá aðra útfærslu stofnbrautar en þá
ódýrustu verði þau sjálf að greiða
mismuninn af tekjum sem í raun eru
ætlaðar í annað. Þingmenn höfuð-
borgarsvæðisins verða að taka upp
önnur vinnubrögð og hugarfar ef
þeir ætla ekki að missa tengsl sín við
kjósendur.
Ódýrasta leiðin á nefnilega sjaldn-
ast við í þéttbýlinu og útfærsla sam-
göngumannvirkja verður að taka
mið af þróun skipulags og byggðar
til lengri framtíðar, eigi skemur en
til 30–50 ára.
Stofnbrautir í þéttbýli – er
ódýrasta lausnin sú besta?
Einar Sveinbjörnsson fjallar
um skipulagsmál og gatnagerð
í Garðabæ ’Þingmenn höf-uðborgarsvæðisins
verða að taka upp
önnur vinnubrögð og
hugarfar ef þeir ætla
ekki að missa tengsl
sín við kjósendur.‘
Einar Sveinbjörnsson
Höfundur er bæjarfulltrúi
af B-lista í Garðabæ.
NÚ ER kominn desember og
styttist í jólin. Jólaundirbúningurinn
er hafinn hjá flestum en verslanir
landsins hófu jólaauglýsingar sínar
snemma í nóvember.
Fólk keppist nú við að
skreyta híbýli sín að
innan sem utan en sem
betur fer er gengið
mislangt í þeim efnum.
Sumir hafa þó lítið
betra við sína peninga
að gera en að fjárfesta
í upplýstri eftirlíkingu
af jötu Jesú eða vitr-
ingunum þremur og
prýða þær styttur bak-
garðinn, umvafðar
jólaseríum í hundraða
metra tali.
Börnin gera langa óskalista og
eru þar hlutir á borð við rándýrar
leikjatölvur, iPod-tónlistarspilara,
snjóbretti til að renna sér í grjótinu
í Bláfjöllum, föt, sem oftast eru rán-
dýrar merkjavörur og fleira í þeim
dúr. Fullorðna fólkið tekur þátt í
þessum skrípaleik til að gleðja börn-
in sín og þeysist frá miðbænum upp
í Kringlu og þaðan í Smáralindina.
Sitjandi í umferðarteppu áttar það
sig á því að þegar heim er komið á
eftir að þrífa, elda og koma börn-
unum í háttinn. Ofan á þetta bætist
svo skammdegisþunglyndi Íslend-
inga en þegar fólk lifir í myrkri átta
mánuði ársins og birtu allan sólar-
hringinn hina fjóra, er ekki skrítið
að geðheilsan verði tæp.
Jólasveinalæti
Á elleftu nóttu desembermánaðar
og fram til jóla þarf að setja í skóinn
hjá börnunum en það er gjarnan
sælgæti eða eitthvert smádrasl.
Krakkarnir byrja dagana fyrir jól á
að borða súkkulaðið úr súkku-
laðidagatalinu sínu og éta síðan það
sem meintur jólasveinn setti í skó-
inn um nóttina, ef það
er þá ætt. Þegar fjölskyldan sam-
einast síðan við mat-
arborðið um kvöldið,
foreldrarnir óðir af
álagi og börnin í syk-
urmóki af sælgæt-
isneyslu, er lítið um
hlýju á milli fjölskyldu-
meðlima. Ef hins vegar
börnin verða of óþæg
er alltaf þægilegt að
hóta þeim með jóla-
sveininum eða hræða
þau með Grýlu en
henni er sjálfri farið að
leiðast jólin.
Loks þegar að-
fangadagur er runninn upp og mest-
allt stress liðið hjá taka við jólaboð
og endurfundir ættmenna. Strax
þar á eftir tekur við enn eitt brjál-
æðið þegar nágrannarnir keppast
við að sprengja frá sér vitið til að
fagna nýju ári. Á þessum tíma er
ómótstæðilegt að gera heima-
tilbúnar
sprengjur úr flugeldum og jafnvel
sprengja eins og einn póstkassa eða
svo, enda nokkur slys vegna flug-
elda ár hvert.
Er aðra brauðið vantar
Undirritaður stendur sjálfan sig
að því að taka þátt í jólaæðinu ár
hvert, sérstaklega þegar kemur að
flugeldamörkuðunum. Hins vegar er
það öllum hollt að staldra aðeins við
og líta í kringum sig. Í Reykjavík
eru tæplega hundrað manns heim-
ilislaus og aldrei hefur verið jafn-
mikið að gera hjá mæðrastyrks-
nefnd og öðrum hjálparstofnunum.
Tugir fjölskyldna eiga ekki pening
fyrir sæmilegum jólum og þurfa því
að leita sér aðstoðar í þeim efnum.
Enn fremur eru fjölskyldur í fjar-
lægum löndum sem lifa við hung-
ursneyð og lepja dauðann úr skel.
Til þess að almennileg samstaða ná-
ist um að hjálpa því fólki þarf yf-
irleitt flóð, jarðskjálfta eða aðrar
hörmungar. Þá fyrst fer almenn-
ingur á Vesturlöndum að opna aug-
un og átta sig á því að iPod, snjó-
bretti og Diesel gallabuxur er ekki
það sem gefur lífinu raunverulegt
gildi. Það er þó ekki algilt, því fáir
skeyta um þær fjölskyldur sem nú
hírast allslausar í vetrarhörkunni í
Pakistan.
Um leið og ndirritaður óskar öll-
um gleðilegra jóla og farsæls kom-
andi árs vonast ég til þess að fólk
staldri við í jólaundirbúningnum,
slaki á, njóti fjölskyldunnar og baki
jólakökurnar í sameiningu með
börnunum sínum. En fyrst og
fremst að það hjálpist að við að gera
þeim lífið bærilegra sem minna
mega sín.
Fátækt á jólum
Dagur Snær Sævarsson fjallar
um jólaundirbúning og fátækt á
Íslandi ’ Í Reykjavík eru tæp-lega hundrað manns
heimilislaus og aldrei
hefur verið jafnmikið að
gera hjá mæðrastyrks-
nefnd og öðrum hjálp-
arstofnunum.‘
Dagur Snær Sævarsson
Höfundur er formaður
Ungra vinstri grænna í Reykjavík.AUGLÝSINGADEILD
netfang: augl@mbl.is eða sími 569 1111