Fréttablaðið - 11.01.2003, Qupperneq 21

21LAUGARDAGUR 11. janúar 2003
Biðin eftir vorinu
Veðurfar hefur verið harlaóvenjulegt síðustu mánuðina.
Stóra spurningin er hvort ástæð-
una megi rekja til almennra breyt-
inga í lofthjúpi jarðar vegna meng-
unar af mannavöldum. Það er stað-
reynd að koltvíildi hefur aukist
mikið síðustu aldirnar. Efnið held-
ur útgeislun frá jörðinni, sem ger-
ir það að verkum að jörðin nær
ekki að kólna eðlilega og veldur
það gróðurhúsaáhrifum.“ Þór seg-
ir koltvíildi hafa aukist um 30% í
lofthjúpunum frá því fyrstu mæl-
ingar voru gerðar árið 1750. Þá sé
búið að reikna út að koltvíildi hafi
ekki verið svona mikið í 420 þús-
und ár og sennilegast ekki síðustu
tuttugu milljón árin. Menn séu
uggandi og leiti nú leiða til að
sporna við þessari þróun.
Hlýjustu ár aldarinnar
Þór segir mælingar hafa sýnt að
hlýjustu ár síðustu aldar hafi verið
á árunum 1990 til 2000. „Það er
eitthvað sérkennilegt að gerast í
veðurfarinu. Síðasti áratugur var
hlýr og virðist ætla að vera áfram-
hald þar á.“ Þór er verkefnisstjóri
hafíssrannsókna á Veðurstofu Ís-
lands. Eftir að hafa skoðað veður-
tunglamynd sem send var að utan
tóku Þór og félagar hans eftir því
að hafís hefur farið minnkandi.
„Hafís við Grænland hefur ekki
verið jafn lítill síðan byrjað var að
fylgjast með hafísnum fyrir 100
árum eða svo. Á þeim tíma var
hann tiltölulega mikill við Ísland.
Má því álykta að hafísinn við Aust-
ur Grænland hafi ekki verið minni
síðan á þjóðveldisöld, þegar hlý-
indaskeið ríkti.“ En hvað með
bráðnun jökla? „Með auknum hlý-
indum eykst hættan á því að jöklar
bráðni, ekki síst jöklarnir á Suður-
skautinu. Því er haldið fram að
gerist það hækki yfirborð sjávar
um nokkra metra. Í kjölfarið færi
þurrlendi á Kyrrahafinu undir yf-
irborð sjávar og ágangur sjávar
yrði meiri við strendur. Það yrði
jafnvel spurning um framtíð mið-
bæjar Reykjavíkur.“
Minnkun hafíss - jákvæð áhrif
fyrir Íslendinga
Þór segir þverrandi hafís geta
haft jákvæðar afleiðingar fyrir
Ísland. Mælingar á hafís í Norð-
ur-Íshafi sýni að hann hafi
minnkað síðustu 50 árin. „Þessi
þróun leiðir til aukins gróðurfars
á Íslandi og hlýnandi veðurfars.
Það er ekki víst að sólardagar
yrðu fleiri heldur gæti rigningar-
dögum fjölgað.“ Þór segir minni
hafís auka líkur á tíðari sigling-
um meðfram norðurströnd Asíu
milli Atlantshafs og Kyrrahafs.
„Ef ísinn minnkar enn frekar
verður jafnvel hægt að sigla
þessa leið án aðstoðar ísbrjóta.
Ég hef lengi bent á möguleikana
á auknum hagnaði til handa Ís-
lendingum ef reist yrði umskip-
unarhöfn, til dæmis í Reykjavík
eða á Reyðarfirði.“ Þór segist
hafa reifað þessa hugmynd fyrst
fyrir fimmtán árum. Frá þeim
tíma hafi skilyrði enn batnað,
ekki síst við hrun Sovétríkjanna.
Það hafi leitt til þess að siglinga-
leiðin varð enn opnari.
Veður fer kólnandi
Það hefur ekki farið framhjá
neinum að loftslagið hefur verið
mun hlýrra á Íslandi en hjá frænd-
þjóðum okkar í Skandinavíu og
jafnvel víðar í Evrópu. Þór fer ekki
í grafgötur með að veðurblíðan sem
af er sé búin að vera sérstök. „Alla
jafna kemur veðrið að vestan. Loft-
ið streymir þá frá vestri til austurs
eftir breiddarbaugum. Í kjölfarið
koma síðan lægðirnar með ylinn og
rigningu. Nú hefur svo brugðið við
að lofthringrásin hefur verið
sveiflukenndari en venjulega, sem
hefur gert það að verkum að meiri
hreyfing er til okkar frá suðri og
áfram norður. Um leið njótum við
þess að fá hlýja loftið að sunnan.
Yfir Skandinavíu liggur áttin frá
norðri til suðurs í eins konar bylgju-
hreyfingu. Svipað hefur verið að
gerast yfir Norður-Ameríku.“
En hvað með veðrið á næstunni?
Þór segir líklega lát á þessu góða
veðri, áttirnar séu að breytast.
„Spár fyrir næstu daga segja okkur
að suðlægar áttir verði ríkjandi
fram yfir helgi. Á þriðjudag eða
miðvikudag koma norðlægar áttir
með snjókomu eða slyddu og frosti
víðast hvar. Ég ráðlegg fólki að fara
að líta eftir húfunni og dusta af
henni rykið.“ Blaðamaður stynur
lítillega við þessar fregnir en getur
ekki annað en tekið undir með Þór
að biðin eftir vorinu hafi styst til
muna í veðurblíðunni sem nú virðist
vera að renna sitt skeið á enda.
kolbrun@frettabladid.is
ÞÓR JAKOBSSON
Hann segir minnkandi hafís geta haft jákvæðar afleiðingar fyrir Ísland. Mælingar á hafís í Norður-Íshafi sýni að hann hafi minnkað síð-
ustu 50 árin. „Þessi þróun leiðir til aukins gróðurfars á Íslandi og hlýnandi veðurs. Það er ekki víst að sólardagar yrðu fleiri heldur þvert á
móti gæti rigningadögum fjölgað.“
Tíðarfarið að undanförnu hefur verið með miklum ágætum og hitatölur farið vel upp fyrir frostmark. Hvað veldur þessari
veðurblíðu og hvað er að gerast í veðurfari almennt? Þór Jakobsson, veðurfræðingur hjá Veðurstofu Íslands, svarar knýjandi spurningum.
FR
ÉT
TA
B
LA
Ð
IÐ
/R
Ó
B
ER
T