Fréttablaðið - 23.01.2004, Blaðsíða 20

Ein spurning vaknar vegna yfirvof-andi uppsagna á Landspítalanum:
Hvaða eigandi fyrirtækis annar en
ríkisvaldið myndi standa að jafn við-
kvæmum málum með þessum hætti?
Fyrst er yfirlýsingum um yfirvofandi
uppsagnir varpað á starfsmenn. Ekk-
ert er gert til að draga úr ótta fólks
við atvinnumissi heldur þvert á móti
getur það fylgst með því frá degi til
dags hvernig umræðan um uppsagnir
flyst á milli deilda. Einn daginn er
rætt um uppsagnir á geðdeildunum,
þann næsta á neyðarmóttöku fyrir
fórnarlömb nauðgana og þann þriðja
er spáð og spekúlerað í áhrifum upp-
sagna á einhverri allt annari deild. Og
línur eru síður en svo að skýrast. Lík-
lega mun það ekki koma í ljós fyrr en
um mánaðamótin hvaða starfsmenn
Landspítalans missa vinnuna. Undan-
farnar vikur og fram að mánaðamót-
um hafa hins vegar allir starfsmenn
spítalans verið skildir eftir í óvissu
um atvinnu sína.
Auðvitað eru eigendur fyrirtækja
misjafnir og þess þekkjast dæmi að
þeir hafi verið einkar tillitslausir
gagnvart starfsfólki sínu. En ég efast
um að nokkrum fyrirtækjaeiganda
dytti í hug að standa eins illa að mál-
um og ríkisvaldinu í þessu tilfelli.
Hver sá sem hefur mætt í einn tíma í
stjórnunarfræðum eða lesið aftan á
eina bók í þeim fræðum gæti leiðbeint
eiganda Landspítalans og bent honum
á að svona gera menn ekki. Eigendur
fyrirtækja efna ekki til ófriðar við
starfsfólk sitt og reyna að láta sárs-
aukafullar ráðstafanir ganga fljótt
yfir. Það er aðeins skaðvænlegt að
láta slíkar aðgerðir hanga yfir hausa-
mótum starfsmannanna vikum sam-
an.
Það má líka velta fyrir sér afstöðu
yfirmanna Landspítalans og sam-
vinnu þeirra við eiganda fyrirtækis-
ins og starfsmenn. Mér virðist sem
yfirmennirnir líti á það sem sitt meg-
inhlutverk að vernda starfsemina fyr-
ir eigandanum. Eigandinn vill knýja
fram hagræðingu og sparnað en yfir-
mennirnir reyna að grafa undan
þeirri ákvörðun með því að ýkja af-
leiðingar hennar sem mest. Nú má
það vel vera að ákvörðun eigandans
sé röng og yfirmennirnir hafi rétt
fyrir sér. En ef það er raunveruleg
togstreita á milli yfirmanna og eig-
andans ber þeim að leysa úr henni
áður en aðgerðir eru boðaðar. Það
kann ekki góðri lukku að stýra að ætla
að leysa úr ágreiningi sínum með yfir-
lýsingum í fjölmiðlum. Það þjónar
hvorki eigandanum, yfirmönnunum,
starfsmönnunum eða starfseminni –
og allra síst sjúklingum. Sú niður-
staða sem finnst undir miklum þrýst-
ingi er sjaldnast sú besta.
Stjórnmál byggjast sem kunnugt
er mikið á pexi og átökum. En það pex
og þau átök eiga ekki erindi í fyrir-
tækjarekstur. Með því að taka upp nú-
tímastjórnunaraðferðir á Landspít-
alanum mun það fyrirtæki ná miklu
betri árangri, byggja á raunhæfari
markmiðum og auka þjónustu og hag-
kvæmni á sama tíma. ■
Miklar deilur eru enn umfyrstu bók Hannesar Hólm-
steins Gissurarsonar um Halldór
Kiljan Laxness. Á kistunni.is má
finna deilur milli þriggja fræði-
manna um skoðanakönnun sem
gerð var á vefsíðunni.
Gísli Gunnarsson, prófessor í
sagnfræði, deilir þar hart á
stjórnendur Kistunnar og segir að
skoðanakönnun sem gerð var þar
um bókina sé „fjarri því að vera
hlutlaust framborin heldur biður
beinlínis um fordæmingu, ekki
aðeins á bók Hannesar, heldur
höfundinum persónulega“.
„Sú athugasemd hefur borist
við spurningarnar, m.a. frá Hann-
esi sjálfum, að það eina mikil-
væga vanti, þ.e. hvort menn hefðu
lesið bókina sjálfir. Ef ekki, ættu
menn að þegja um málið,“ segir
Gísli meðal annars í grein sinni og
endar hana á þessum orðum:
„Kistan er komin ofan í ljótan pytt
hleypidóma því að hvað er dómur
um heimild sem ekki er lesin ann-
að en hleypidómur? Ólesnir
fræðimenn þykjast njóta þess að
vera í þessum pytti ásamt ritstjór-
anum. Verði þeim að góðu!“
Eyjólfur Kristjánsson, ritstjóri
Kistunnar, svarar fyrir sig í öðr-
um pistli og segir. „Ef það kemur
honum [Gísla] svo fyrir sjónir,
verður svo að vera, en það var
ekki ætlun undirritaðs að leiða há-
skólamenn eitt eða neitt í svörum
sínum, enda langt umfram hans
getu. En kannski hafa fleiri upp-
lifað þetta þannig og kann það að
vera ein ástæða þessa að fáir hafa
svarað með jákvæðu viðhorfi til
Hannesar og bókar hans. Er þá
beðist velvirðingar á því, og árétt-
að að Kistan hefur birt öll þau
svör sem henni hafa borist og
mun halda því áfram á næstunni
frá hvaða háskólamanni sem þau
berast“.
Dr. Gauti Kristmannsson
blandar sér síðan í deiluna og seg-
ir Gísla tala heldur óvarlega um
kollega sína við Háskóla Íslands.
„Nú kemur í ljós að hér var um
það að ræða sem bókmenntafræð-
ingar kalla „hluti fyrir heild“ og
aðeins einn „fræðimaður á förn-
um vegi“ hafði látið eitthvað
þvíumlíkt út úr sér, kannski af því
að viðkomandi treysti þeirri gagn-
rýni sem fram kom með dæmum
sem nú fjölgar dag frá degi,“ seg-
ir Gauti meðal annars á Kist-
unni.is og er þess líklega ekki
langt að bíða að aðrir blandi sér í
deiluna. ■
Mín skoðun
GUNNAR SMÁRI EGILSSON
■ skrifar um ríkissjóð sem
eiganda fyrirtækja.
Hlerað á Netinu
■ Enn er deilt um fyrstu bók Hannesar
Hólmsteins Gissurarsonar um
Halldór Laxness.
20 23. janúar 2004 FÖSTUDAGUR
Útgáfufélag: Frétt ehf.
Ritstjóri: Gunnar Smári Egilsson
Fréttastjóri: Sigurjón M. Egilsson
Ritstjórnarfulltrúar: Reynir Traustason
og Steinunn Stefánsdóttir
Auglýsingastjóri: Þórmundur Bergsson
Ritstjórn, auglýsingar og dreifing:
Suðurgötu 10, 101 Reykjavík
Aðalsími: 515 75 00
Símbréf á fréttadeild: 515 75 06
Rafpóstur: ritstjorn@frettabladid.is
Rafpóstur auglýsingadeildar:
auglysingar@frettabladid.is
Setning og umbrot: Frétt ehf.
Prentvinnsla: Ísafoldarprentsmiðja ehf.
Fréttablaðinu er dreift ókeypis á heimili á höfuð-
borgarsvæðinu, Suðurnesjum og Akureyri. Einnig er
hægt að fá blaðið í völdum verslunum á lands-
byggðinni. Fyrirtæki geta fengið blaðið gegn greiðslu
sendingarkostnaðar; kr. 1.100 á mánuði.
Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni
blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum
án endurgjalds.
ISSN 1670-3871
Það er er ekki að sjá að fundurDavíðs Oddssonar og Jóns Ás-
geirs Jóhannessonar í stjórnarráð-
inu um daginn hafi verið upphaf
hinnar íslensk perestroiku. Pólitísk-
ir og viðskiptalegir jöfrar virðast
enn jafn frosnir í andstæða póla og
áður – og eftir síðustu tíðindi senni-
lega frosnari en nokkru sinni fyrr.
Og enn eru fjölmiðlar brennipunkt-
ur átakanna – þeir eru taflmennirn-
ir í tröllaskák stórmeistaranna Dav-
íðs og Jóns Ásgeirs, þar sem ávinn-
ingur eins er tap hins.
Fréttir um fyrirhugaða samein-
ingu Fréttar ehf. og Norðurljósa
ættu í sjálfu sér ekki að koma svo
mjög á óvart í ljósi eignarhalds, en
því er þó ekki að neita að samt er
þetta nokkuð óvænt leið. Miðað við
umræðuna síðustu vikur hefði verið
freistandi að ætla að forustumenn
félaganna stigju varlega til jarðar
og reyndu að skipta eingarhaldinu
meira upp á aðgreind félög og
freista þess þannig að ná pólitískri
sátt um fjölmiðlunina í landinu.
Leiðin sem er valin er hins vegar
umbúðalaus og gengur í þveröfuga
átt – steypt er saman tveimur af öfl-
ugustu einkareknu fjölmiðlunum og
búinn til feikna-
stór fjölmiðlarisi,
sem tekur yfir
sjónvarp, útvarp,
myndbönd og
kvikmyndir, og
dagblöð. Í ljósi
umræðunnar og
þeirrar forustu
sem Davíð Odds-
son hefur haft
varðandi áhyggj-
ur af samþjöppun
eignarhalds, þá
er erfitt að túlka
þennan leik Jóns
Ásgeirs og félaga
öðruvísi en sem beina ögrun. Full-
komna lítilsvirðingu við allt tal hans
um að eignarhaldið þurfi að vera
dreift. Inn í hinn sameinaða fjöl-
miðlarisa er meira að segja kastað
einu stykki nýju viðskiptablaði –
svona til að minna fylkingu Davíðs-
sinna á fallvaltleika tilverunnar, en
pistlar Jakobs F. Ásgeirssonar í Við-
skiptablaðinu eru einmitt upp á
síðkastið orðnir að beittustu
málsvörn davíðskunnar!
Hagræðing
En Jón Ásgeir og félagar hafa
ýmis rök sín megin í því að gera
þetta einmitt svona, en ekki ein-
hvern veginn öðruvísi. Efst á þeirra
blaði er eflaust hagræðingin, sem
næst með því að reka saman fjöl-
mörg fyrirtæki í svipaðri starfsemi.
Þetta eru ekki rök sem þeir hafa
sjálfir fundið upp því úti um allan
heim eru menn að takast á um ná-
kvæmlega þessa sömu hluti. Stór-
fyrirtæki og fyrirtækjasamsteypur
koma inn í fjölmiðlarekstur af ýmsu
tagi og tengja hann annarri starf-
semi sinni og tryggja þannig í leið-
inni rekstrargrundvöll fjölmiðl-
anna. Önnur rök fyrir þessari leið
eru að með þessum hætti er fyrir-
sjáanleg lagasetning um eignarhald
í fjölmiðlum sett í ákveðið uppnám.
Sameining af þessu ætti að geta
gengið nokkuð hratt fyrir sig og
verið gengin í gegn og félagið tekið
að starfa þegar lögin verða loksins
sett – væntanlega á vordögum. Ef
lögin eiga að vera afturvirk er við-
búið að það feli í sér miklu fleiri
álitamál, bæði lagaleg og annars
konar, en ef þau væru það ekki. Það
er erfiðara að hluta barnið í sund-
ur, en koma í veg fyrir getnaðinn.
Lýðræðið
En menn eru síður en svo vopn-
lausir hinumegin við taflborðið.
Umræðan um samþjöppun eignar-
halds fer fram víða um heim
þessa dagana og raunar má segja
að það sé nánast séríslenskt fyrir-
bæri í evrópsku samhengi hve lít-
ið ríkisvaldið, í nafni lýðræðis,
skiptir sér af fjölmiðlastarfsemi.
Þessa dagana er t.d. til umræðu í
Noregi endurskoðun á lögum um
eignarhald, og þar búa menn þó
við nokkuð ítarlega og nýlega lög-
gjöf í þessum efnum, sem tak-
markar eignarhald verulega (sjá
press.is). Davíð og talsmenn lög-
gjafar eru því síður en svo einir á
báti í þessari hugmyndafræði. Þá
er það alls ekki óþekkt, að löggjöf
af þessu tagi kalli á einhvers kon-
ar uppskiptingu, sem menn hefðu
þá einhvern aðlögunartíma til að
mæta. Og þó ólíklegt megi telja að
Davíð sjálfur muni grípa til þess
að benda á þá miklu umræðu sem
fram fer víða um heim um ástand-
ið á Ítalíu, gætu einhverjir stuðn-
ingsmenn hans gert það. Þar er
samþjöppun eignarhalds á fjöl-
miðlamarkaði í höndum Silvios
Berlusconi beinlínis talin ógnun
við lýðræði og veita spillingu
skjól. Sömuleiðis gæti Davíð bent
á merkan ósigur stórkapítalista í
Bandaríkjunum í þinginu í haust
þegar gripið var til sérstakra ráða
til að koma í veg fyrir að slakað
yrði á reglum um samþjöppun
eignarhalds þar í landi.
Ekki stórmeistarajafntefli
Umræðan er alþjóðleg. Hag-
ræðingar- og rekstrarrökin eru
alls staðar notuð. Rökin um ógn-
ina við lýðræði og fjölbreytni eru
það líka. Umræðan hér og á Ítalíu
er vissulega óvenjuleg að því
leyti að það eru forsætisráðherr-
ar – að vísu með öfugum for-
merkjum – sem eru í aðalhlut-
verki. Það breytir ekki því að hér
er verið að tefla íslenska skák og
hagmunirnir eru miklir. Nýjasti
leikur Jóns Ásgeirs er til marks
um það að ekki var samið um
neitt stórmeistarajafntefli í
stjórnarráðinu á dögunum. Þvert
á móti hafa átökin magnast um
allan helming og ekki er að búast
við að skákinni ljúki fyrr en búið
er að gera upp bæði áhrif og
eftirmála væntanlegrar lagasetn-
ingar. ■
Metangas í Írak
Þeir sem vöknuðu daginn eftir og
lásu Moggann fundu hins vegar
skrýtna lykt. Engu var líkara en að
Halldór hefði hreinlega talað með
rassinum í fréttatilkynningu sinni og
Morgunblaðið dreift síðan leifum af
þeirri ólykt á forsíðu sína. Morgun-
blaðið hefur ekki enn beðið lesendur
sína afsökunar á þessari óviðeigandi
vakningu né gert tilraun til að setja
vanillulyktarefni í pappír sinn. Segja
má að fólk sé orðið hrætt við að
vakna á morgnana af ótta við að fá
morgunprump í augun.
Eftir þennan stórmerkilega forn-
leifafund stendur að enginn gereyð-
ingarvopn hafa fundist í Írak og
meira segja Tony Blair er farinn að
gefast upp á leitinni.
HINRIK MÁR ÁSGEIRSSON Á WWW.POLITIK.IS
Vopnin eru þar samt!
Síðan gerðist það um daginn að ís-
lenskir sprengjusérfræðingar sem
voru með danskri hersveit í Írak
fundu 36 fallbyssuskot og við fyrstu
skoðun virtist hafa fundist sinneps-
gas. Þessi frétt fór sem sinubruni
um alla heimsbyggðina. Þetta var
mikilvægur fundur ef rétt var og nú
þögnuðu þær raddir sem gagnrýnt
höfðu stjórnina sem mest. Við frek-
ari rannsókn kom í ljós að þetta
voru einungis venjulegar sprengi-
kúlur án efnavopna. Aftur kom
stjórnarandstaðan úr felum og barði
sér á brjóst og sagði þetta sýna að
Írakar hefðu ekki átt nein efnavopn
og stríð var ekki réttlætanlegt af
þeim sökum. Varðandi efnavopnin,
þá mun sagan dæma um það hvort
þau eru til eða ekki.
KARL GUÐMUNDSSON Á WWW.HRIFLA.IS
Fjölmiðlaskákin!
■ Af Netinu
Deilan endalausa
Vondur eigandi
„Nýjasti
leikur Jóns
Ásgeirs er til
marks um
það að ekki
var samið um
neitt stór-
meistara-
jafntefli í
stjórnarráðinu
á dögunum.
ÚTSALA
20-50% afsl.
Nýtt kortatímabil
Undirfataverslun.
Síðumúla 3
Sími: 553 7355
opið virka daga
kl: 11-18
Laugard. kl: 11-15 Engjateigi 5, sími 581 2141 Opið virka daga frá kl. 10.00-18.00, laugardaga frá kl. 10.00-16.00.
15%
aukaafsláttur
af öllum vörum
HANNES HÓLMSTEINN GISSURARSON
Fræðimenn eru enn að deila um fyrsta bindi hans um ævi Halldórs Laxness og nú er
hin efnilegasta ritdeila í uppsiglingu í menningarritinu Kistunni.
Um daginnog veginn
BIRGIR
GUÐMUNDSSON
■ skrifar um fjöl-
miðlaskák Davíðs
Oddssonar og Jóns
Ásgeirs Jóhannesson-
ar.