Fréttablaðið - 23.01.2004, Blaðsíða 22

22 23. janúar 2004 FIMMTUDAGUR
■ Af Netinu
Fiskveiðistefnan
Fiskveiðistjórnunartæki eðahagsmunaverndun?
Margt hefur verið talað og ritað
um „kvótakerfið“ í íslenskum sjáv-
arútvegi síðan það var tekið upp og
sýnist sitt hverjum, eins og vænta
mátti, en við getum gengið út frá
því, að þeir sem á sínum tíma fengu
úthlutað leyfi til þess að nýta auð-
lind þjóðarinnar eins og þeir nánast
vildu, eru þessu kerfi mjög hlynntir
og segja það besta sem völ er á,
bæði til þess að vernda fiskistofn-
ana og að auka hagkvæmni í rekstri
útgerðar. En aftur á móti þeir sem
ekki njóta þeirra forréttinda að fá
úthlutað á hverju ári nokkrum tug-
um milljóna, af sameiginlegri eign
þjóðarinnar (skv. 2. gr. stjórnar-
skrárinnar), hafa aðra skoðun og
sýn til framkvæmdarinnar á
„kvótakerfinu“.
En eitt geta landsmenn gefið sér;
að ekki verði hróflað við „kvóta-
kerfinu“. Til þess eru hagsmuna-
samtökin allt of sterk og því miður
virðast þessi hagsmunsamtök hafa
það sterk ítök, að stjórnarherrunum
sé nánast stjórnað eins og strengja-
brúðum og ekkert bendir til að þar
verði breyting á.
Kvótaúthlutun
Nú er svo komið að þessi „þjóð-
areign“, sem er fiskurinn í sjónum,
er komin í hendurnar á örfáum stór-
um aðilum og það er nánast óger-
legt fyrir nýja aðila að komast inn í
útvegsgeirann.
Útgerðaraðilar sem hafa fengið
úthlutað veiðiheimildum (án endur-
gjalds) að virði margra tuga millj-
óna, hafa leigt þennan sama „kvóta“
og sent skip sín til veiða á fjarlæg
mið og þannig fjármagnað smíði á
nýjum og afkastamiklum skipum.
Aðrir hafa byggt upp stórútgerð-
arveldi og ber í því sambandi að
nefna að „kvótaúthlutunin“ átti
stærstan þátt í uppbyggingunni, en
dæmi um þetta verður tekið síðar.
Á tímamótum
Að margra áliti stöndum við, Ís-
lendingar, á tímamótum en á þess-
um tímamótum verðum við að
staldra við og ákveða hvernig lífs-
kjörin í þessu landi eiga að vera. Á
að verða hér forréttindastétt, sem
verður leyft að athafna sig (næstum
því að eigin vild), í auðlegð þjóðar-
innar, eða ætlum við að koma upp
„réttlátara“ fiskveiðistjórnunar-
kerfi og þá um leið gera mönnum
mögulegt að horfast í augu við
næsta mann og geta sagt (kinnroða-
laust): „Ég hef komist áfram á eigin
forsendum og ágætum en ekki af
því að ég fæddist inn í vissan „for-
réttindahóp““. En þannig er veru-
leikinn í dag. ■
Byrgjum barinn
Íslenskir áfengisframleiðendur eru
afar svekktir yfir því að bannað sé
að auglýsa áfenga drykki hér landi.
Hvers vegna þeir eru svona svekktir
er stundum óljóst þar sem þeir
halda því reglulega fram að áfengis-
auglýsingar hafi í raun engin áhrif á
neytendur, sérstaklega ekki börn og
unglinga. Ýmsar rannsóknir sýna
reyndar fram á að áfengisauglýsing-
ar hafi áhrif á ungt fólk og því eru
enn ágæt rök fyrir auglýsingabann-
inu. Í umræðum í Íslandi í dag á
Stöð 2 í kvöld var því haldið fram að
engar rannsóknir sýndu að áfengis-
auglýsingar hefðu áhrif á drykkju
ungs fólks. Þetta er vitaskuld rangt
enda ganga flestar neysluauglýsing-
ar út á að sannfæra ungt fólk. Það er
þekkt staðreynd í auglýsingageiran-
um að mikilvægast af öllu er að ná
til ungs fólks í auglýsingum. Börn og
unglingar eru tryggir neytendur.
SIGURÐUR HÓLM GUNNARSSON Á WWW.SKODUN.IS
Risaeðlan RÚV
RÚV er háð pólitísku valdi. Auk
þess sem það fær fjárlög frá íslenska
ríkinu er útvarpsráð skipað af Al-
þingi. Á sama tíma á þessi stofnun
að gæta hlutlægni gagnvart ríkis-
valdinu og gæta þess að hið opin-
bera hafi engin áhrif á starfsemi
stofnunarinnar. Ríkið á ekki að reka
fjölmiðla fyrir skattpeningana okkar.
Það hefur verið sýnt fram á það að
einstaklingar og fyrirtæki eru full-
færir um að reka og eiga fjölmiðla.
Ríkisvaldið á að draga sig úr fjöl-
miðlarekstri, það er tímaskekkja að
RÚV sé rekið í samkeppni við einka-
aðila á frjálsum markaði.
MARGRÉT RÓS INGÓLFSDÓTTIR Á WWW.TIKIN.IS
Menntasókn
í stað fjársveltis
Háskólastigið á Íslandi glímir viðalvarlegan fjárhagsvanda. Það
kristallast í því að Háskóli Íslands
er nú í þeirri stöðu að þurfa að vísa
900 umsækjendum um skólavist frá
námi við skólann vegna 600 millj-
óna króna fjárskorts eða að taka
upp harkalegar fjöldatakmarkanir
og há skólagjöld til að mæta fjár-
þörfinni. Hvort tveggja er fullkom-
lega óviðunandi og skammarlegt að
stjórnvöld skuli hafa rekið Háskól-
ann út í þetta horn í stað þess að
efla hann með öllum tiltækum ráð-
um. Ekki síst með það að leiðarljósi
að menntun er besta fjárfestingin
og hefur í för með sér verulega auk-
inn hagvöxt. Líkt og fram kom í
máli Þorvaldar Gylfasonar prófess-
ors í erindi á Menntadögum iðnað-
arins í liðinni viku hefur hvert ár í
skóla í för með sér 6% tekjuauka að
meðaltali fyrir einstaklinginn og
þar með aukna landsframleiðslu um
4% fyrir hvert ár. En íslensk stjórn-
völd eru ennþá stödd í iðnbylting-
unni miðri. Árhundruðum á eftir
tímanum.
Minnst til háskólastigsins
Við jafnaðarmenn boðum öfl-
uga menntasókn gegn þeirri
stöðnun fjársveltis og fjöldatak-
markana sem ríkisstjórnarflokk-
arnir hafa sett skólamálin í. Þá
menntasókn kynnum við á Samfylk-
ingardögum í Háskóla Íslands alla
þessa viku.
Íslensk stjórnvöld veita 0,8% af
landsframleiðslu til háskólastigs-
ins. Þrátt fyrir að Íslendingar séu
mun fleiri á skólaaldri en aðrar
Norðurlandaþjóðir verja þær hins
vegar allt að helmingi hærra hlut-
falli til sinna háskóla, um 1,2-1,7%.
Ef íslensk stjórnvöld hefðu svipað
hlutfall og hinar Norðurlandaþjóð-
irnar hafa fengi háskólastigið um
4-8 milljörðum króna meira á ári en
það gerir nú.
Háskóli Íslands á ekki að vera á
heljarþröm fjársveltis og fjöldatak-
markana. Núverandi stefna í
menntamálum hefur lamandi áhrif
á möguleika Íslendinga í framtíð-
inni. Það þarf sókn til að sigra. Við
höfnum skólagjöldum og fjöldatak-
mörkunum sem grunnstefi í ríkis-
háskólunum. Við viljum að hver og
einn geti stundað nám á eigin for-
sendum án tillits til efnahags. Há-
skólarnir eiga að vera burðarás í
samfélagi mennta og menningar og
þeir eiga einnig að efla fjölbreytt
atvinnulíf sem byggist á hugviti og
þekkingu.
Frammistaða Sjálfstæðis-
flokksins
Menntun er grundvallaratriði í
þekkingarhagkerfi framtíðarinn-
ar sem byggir á menntuðum
mannafla en ekki hrárri nýtingu
náttúruauðlinda. Aukin framlög
til menntamála auka framleiðni í
hagkerfinu verulega og leggja
grunn að fjölbreyttu atvinnulífi
sem hvílir á hugviti fólksins. Þær
þjóðir sem fjárfesta myndarlega í
menntamálum hafa hærri lands-
framleiðslu á hvern einstakling.
Því er það lykilatriði í allri at-
vinnustefnu Íslendinga að byrja á
menntamálunum. Og gera það af
krafti og framsýni.
Frammistaða Sjálfstæðis-
flokksins og ríkisstjórnarinnar
undanfarin 20 ár er afar dapurleg
og bendir til að þar vanti skilning
á gildi menntunar og þörfum há-
skólanna. Við því verður að
bregðast. Metnaðarleysinu verð-
ur að linna og háskólastigið að fá
það fjármagn sem það þarf til að
almannavaldið með fjárskorti sín-
um sé ekki að koma í veg fyrir
nauðsynlega framþróun háskól-
anna. Eins og staðan er í dag
hefur seta Sjálfstæðisflokksins í
ráðuneyti menntamála linnulítið
um áratuga skeið valdið skólamál-
um stórum skaða. ■
Eflum samkeppn-
issjóði vísinda
og rannsókna
Fátt er sannara en að mennt-un og þekking séu forsendur
velmegunar og velferðar á
komandi árum og áratugum.
Nýsköpun og þekkingariðja eru
í senn forsendur hagvaxtar sem
gengur ekki á forða eða nátt-
úruauðlindir og þá ekki síður
algjört skilyrði þess að Ísland
geti boðið komandi kynslóðum
áhugaverð störf og kjör sem
eru sambærileg á alþjóðavísu.
Því mætti ætla að vísindarann-
sóknir, þróunarstarf og nýsköp-
un væri og hefði verið um langt
árabil forgangsverkefni stjórn-
valda. En svo er því miður ekki.
Fátt lýsir betur hugarþeli
stjórnvalda en
sú ákvörðun
ríkisstjórnar í
a ð d r a g a n d a
kosninga á síð-
asta vori að
gefa atvinnu-
lífinu vítamín-
sprautu með 5
m i l l j a r ð a
króna fjárveit-
ingu til mann-
virkjasmíða.
Þar var um að
ræða upphæð-
ir sem visinda-
samfélagið á
Íslandi hafði
lengi dreymt
um en aldrei séð. Í stað upp-
byggingar til framtíðar og stað-
góðrar næringar fékk atvinnu-
lífið fituríkan skyndibita.
Stuðningur við vísindin fer
eftir kjördæmum
Þegar litið er til þeirrar stað-
reyndar að Ísland er aftarlega á
meri nýsköpunar, í 21. sæti
þjóða samkvæmt árlegri
skýrslu World Economic For-
um, mætti ætla að takmörkuð-
um fjármunum væri veitt til
vísinda- og rannsóknarstarfs.
En svo er ekki þegar útgjöld til
málaflokksins eru skoðuð sem
hlutfall af landsframleiðslu og
borin saman við nágrannaþjóð-
ir okkar. Að því leiðir að útgjöld
okkar til málaflokksins eru ekki
að skila okkur þeim árangri
sem ætla mætti. Ástæður þessa
eru vart að Íslendinga skorti
hugvit, þrek eða þor. Nei. Svo er
ekki. Líklegra er að okkar besta
fólk er ekki að fá eðlilegan
hluta fjárins.
Þegar skoðað er hvernig hið
opinbera útdeilir fé til rann-
sókna og þróunarstarfs kemur í
ljós að þeir ferlar eru hvorki
skipulagðir né gegnsæir. Af-
leiðing þessa er að verkefni
sem eru t.d. upprunnin úr sömu
kjördæmum og sá ráðherra
sem fer með fjárveitingavald fá
meiri byr í seglin en önnur. Þá
fá rannsóknarstofnanir sem eru
fjárveitingavaldinu kærar
stærri sneið af kökunni en aðr-
ar, burtséð frá því hvaða ár-
angri stofnanirnar skila.
Styðjum þá sem ná árangri
Við blasir að sá hluti opin-
bers fjármagns sem fer í svo-
kallaða samkeppnissjóði er
minni hér á landi en í löndum
sem við ættum að taka okkur til
fyrirmyndar eins og t.d.
Norðurlöndunum. Samkeppnis-
sjóðir teljast þeir sjóðir sem
byggja á vönduðum, ítarlegum
og gegnsæjum reglum varðandi
úthlutun. Slíkir sjóðir hafa sýnt
að með aga og vönduðum vinnu-
brögðum er hægt að beina opin-
beru fjármagni til þeirra sem
eru líklegastir til að ná árangri.
Ætli stjórnvöld að efla rann-
sóknir og þróunarstarf, í þeim
tilgangi að skapa hér á landi öfl-
ugt og samkeppnishæft þekk-
ingarsamfélag, er fyrsta til-
tæka ráðið að stórefla sam-
keppnissjóði á borð við Vísinda-
sjóð og væntanlegan Tækni-
sjóð. Það kann að reynast þaul-
setnum valdamönnum þrautin
þyngri því þar með kann að
draga úr þeim fjármunum sem
þeir hafa haft til að gleðja ná-
komna.
Samkeppnissjóðir styrkja HÍ
Í ljós hefur komið að rann-
sóknir í tengslum við Háskóla
Íslands hafa fengið farsæla af-
greiðslu samkeppnissjóða og
undirstrikar það sterka stöðu
kennara og nemenda Háskólans
og hlutverk hans sem musteri
vísinda hér á landi. Af því leiðir
að efling samkeppnissjóða mun
að sama skapi efla vísindastarf
Háskóla Íslands.
Samfylkingin boðar mennta-
sókn. Ein skjótvirkasta leiðin til
að efla vísindi, rannsóknir og
þróunarstarf hér á landi, og þá
um leið að leggja grunninn að
fjölbreyttu atvinnulífi byggðu á
frumkvæði og hugviti, er að
fara að góðum ráðum Samfylk-
ingarinnar og stórefla sam-
keppnissjóðina. ■
Ráðstefna
„Okkur hefur ekki borist neitt
formlega frá Öryrkjabandalaginu
um þetta. Mín ábyrgð sem stjórn-
málamanns er sú að gera allt sem
ég get til að stuðla að bættri þjón-
ustu við öryrkja og ég tel mig ekki
vera að grafa undan Öryrkjabanda-
laginu með þessari ráðstefnu.“
––––––––––––––––––––––
Árni Magnússon félagsmálaráðherra. Fé-
lagsmálaráðuneytið stendur fyrir ráð-
stefnu undir formerkjum Evrópuárs fatl-
aðra. Forystumenn Öryrkjabandalags Ís-
lands taka því stinnt upp.
Bætiflákar
Umræðan
JÓHANN ELÍASSON
■ fyrrverandi stýrimaður skrifar um
kvótann.
BJÖRGVIN G.
SIGURÐSSON
■
þingmaður Sam-
fylkingarinnar skrif-
ar um menntasókn.
Umræðan
ÁSGEIR
FRIÐGEIRSSON
■
skrifar um eflingu
samkeppnissjóða.
Höfundur situr á Al-
þingi fyrir Samfylk-
inguna í Suðvestur-
kjördæmi.
Umræðan
„
Þegar skoðað
er hvernig hið
opinbera út-
deilir fé til
rannsókna og
þróunarstarfs
kemur í ljós
að þeir ferlar
eru hvorki
skipulagðir
né gegnsæir.