Fréttablaðið - 07.05.2004, Blaðsíða 18

Þegar Egill Helgason byrjaði með Silfrið sitt á Stöð 2 í haust semleið var auglýsing Brimborgar „Öruggur staður til að vera á“jafnan leikin áður en þátturinn hófst. Þetta var vel við hæfi í ljósi
þess að Egill hafði – eftir því sem hann segir sjálfur og ekki hefur ver-
ið mótmælt – verið hrakinn af Skjá 1 af því að skoðanir hans og vinnu-
brögð fylgdu ekki einhverjum pólitískum viðhorfum hjá stjórnendum
stöðvarinnar.
Egill tók hatt sinn og staf og færði sig yfir á Stöð 2. Hann nýtti sér
það sem helsti brautryðjandi frjálshyggju á Íslandi, Hannes Hólm-
steinn Gissurarson, kallar hnyttilega „áfrýjunarmöguleika“ í grein í
Morgunblaðinu í gær.
Svo einkennilega vill til að um leið og Hannes Hólmsteinn leggur
áherslu á að frelsið sé dreifing valdsins, val um marga kosti, tekur
hann sér fyrir hendur að verja dæmalausa atlögu að tjáningarfrelsinu
í mynd fjölmiðlafrumvarps ríkisstjórnarinnar. Jafnvel lærisveinum
Hannesar Hólmsteins í Frjálshyggjufélaginu blöskrar þegar þeir
hlusta á málflutning síns gamla kenniföður eins og lesa mátti í snjallri
grein eftir ungan mann, Sævar Guðmundsson, í sama tölublaði Morg-
unblaðsins. „Sú mótsagnakennda röksemd er notuð af Hannesi og
stuðningsmönnum frumvarpsins að til þess að vernda tjáningarfrelsið
þurfi að koma í veg fyrir að ákveðnir aðilar tjái sig með rekstri ljós-
vakamiðils,“ skrifar Sævar.
Þeir sem sóttu sellufundi íslenskra sósíalista meðan sú hreyfing var
og hét fyrr á árum kannast við hugsunina – eða öllu heldur hugsunar-
villuna – í lykilspurningu Hannesar Hólmsteins í vörninni fyrir fjöl-
miðlafrumvarpið: „Ef Jón Ásgeir Jóhannesson á alla fjölmiðlana ís-
lensku, hvar á þá sá að taka til máls opinberlega, sem vill gagnrýna
hann eða fyrirtæki hans, Baug?“
Svarið er einfaldlega að frelsið – frjáls markaður og frjáls sam-
keppni – mun koma í veg fyrir að allir fjölmiðlar safnist á hendur eins
manns. Það er alltaf áfrýjunarmöguleiki í frjálsu markaðsþjóðfélagi.
Það eina sem gæti breytt því væri að stjórnlyndir ráðamenn breyttu
lögum og bönnuðu ákveðnum mönnum að halda úti fjölmiðlum. En jafn-
vel í slíkum tilvikum ætti að mega treysta því að réttarríkið – sem hið
frjálsa þjóðfélag grundvallast á – sæi til þess að lög er tálmuðu tjáning-
arfrelsi yrðu dæmd úr leik.
Í frjálsu þjóðfélagi er vissulega hægt að nota – eða misnota vilji
menn frekar nota það hugtak – fjölmiðla í þágu ákveðinna skoðana eða
þröngra sérhagsmuna. En þó að ráðamönnum mislíki einhverjar skoð-
anir í fjölmiðlum – og það jafnvel með góðum og gildum rökum – hafa
þeir hvorki lagalegan né siðferðislegan rétt til að taka fjölmiðlana af
eigendum sínum og færa þá í hendur annarra sem hafa skoðanir sem
þeim eru þóknanlegar. Um það grundvallaratriði er tekist á í deilunni
um fjölmiðlafrumvarpið.
Sævar Guðmundsson segir réttilega í áðurnefndri grein í
Morgunblaðinu að skringilegt sé að horfa upp á menn, sem þykist verja
frelsið, tala eins og þeir hafi vit og þroska til að ákveða hver megi eiga
hvað, og hvernig menn megi nota fjölmiðla sína.
Fjölmiðlafrumvarpið er af ætt forsjárhyggju og það sæmir ekki
jafn ágætum forgöngumanni frjálsræðis og Hannesi Hólmsteini
Gissurarsyni að gerast málsvari þeirrar forneskju sem í því birtist. ■
Pétur Blöndal alþingismaður
sagði í morgunþætti Stöðvar 2 í
gær að það gerði tvo erlenda lög-
fræðinga og fræðimenn sem töl-
uðu á fundi um fjölmiðlafrum-
varpið í fyrradag ótrúverðuga að
þeir hefðu komið hingað í boði og
á kostnað Norðurljósa. Sjónarmið
Péturs á vissulega rétt á sér og
ánægjulegt að sjá hjá stjórnar-
þingmanni prinsippfestuna og sið-
vendnina sem þarna birtist gagn-
vart hagsmunatengingum. Hvorki
þeir Filip van Elsen né Floyd
Abrams eru hins vegar menn af
því tagi sem selja orðspor sitt eins
og menn eru fljótir að átta sig á ef
þeim er slegið upp á Netinu. Þarna
eru á ferðinni algerlega ótvíræðir
þungavigtarmenn úr sitt hvorri
heimsálfunni, Evrópu og Amer-
íku. Það vekur hins vegar athygli
að báðir þessir menn, hvor úr
sinni áttinni, komast að því að fjöl-
miðlafrumvarp ríkisstjórnarinnar
sé á gráu svæði gagnvart alþjóða-
lögum og mannréttindareglum –
og gangi miklu lengra en nokkrar
reglur sem þekkjast í hinum vest-
ræna heimi.
Hér heima hafa virtir lögfræð-
ingar látið þá skoðun í ljós að lík-
legt sé að frumvarpið brjóti gegn
atvinnufrelsisákvæðum og jafnvel
tjáningarfrelsisákvæðum stjórnar-
skrárinnar. Sú skoðun hefur vissu-
lega verið véfengd af öðrum lög-
mönnum, sem ekki síður þykja
eiga talsvert undir sér. Það breytir
ekki því, að um þetta er nokkur
vafi. Halldór Ásgrímsson sagði í
Kastljósi Sjónvarps í síðustu viku
að það kæmi ekki til greina að setja
lög sem brytu í bága við stjórnar-
skrána, nóg væri komið af slíkum
mistökum og menn myndu nú við-
hafa sérstaka gát í þessu máli. At-
hyglisvert er að í þau fyrri skipti
sem ríkisstjórnin braut stjórnar-
skrá studdist hún við lögfræðileg
álit lærðra manna – og er vonandi
að ráðherrar og þingmenn hlusti
nú á fleiri sjónarmið í þessum efn-
um en áður.
Ein rökin fyrir setningu fjöl-
miðlalaganna eru að verið sé að
uppfylla þjóðréttarlegar skuld-
bindingar sem menn hafa undir-
gengist í tengslum við tilmæli Evr-
ópuráðsins. Fram hefur komið að
það sé nokkuð sérkennileg túlkun á
orðinu „skuldbinding“ að kalla
þessi tilmæli skuldbindingu, jafn-
vel þó það henti í röksemdafærsl-
unni með frumvarpsgerðinni. Hitt
er sönnu nær að Ísland hefur þjóð-
réttarlegar skuldbindingar gagn-
vart EES-samningnum og um þær
er ekki hægt að deila. Eitt það at-
hyglisverðasta í málflutningi Fil-
ips van Elsens á fundi Norðurljósa
í fyrradag var einmitt afdráttar-
laus skoðun hans um að frumvarp-
ið bryti gegn EES. Hann benti sér-
staklega til
reglna um frjálst flæði fjármagns
og hins svokallaða staðfesturéttar
sem skilgreindur er í 31. gr. samn-
ingsins. En þar segir í meginreglu:
„Innan ramma ákvæða samnings
þessa skulu engin höft vera á rétti
ríkisborgara aðildarríkis EB eða
EFTA-ríkis til að öðlast staðfestu á
yfirráðasvæði einhvers annars
þessara ríkja“. Samkvæmt þessum
belgíska sérfræðingi í evrópskum
samkeppnis- og fjölmiðlalögum er
í fjölmiðlafrumvarpinu verið að
setja upp tilbúin höft sem tak-
marka staðfesturétt og fjárfest-
ingu á óeðlilegum grundvelli –
þ.e.a.s. að það eru ekki lögmætar
ástæður fyrir takmörkuninni. Nú
má til sanns vegar færa að Filip
van Elsen var hér á vegum Norður-
ljósa og Pétur Blöndal hefur bent á
að því beri að taka hann með fyrir-
vara. Þá ber svo við að íslenskur
lögmaður, Stefán Geir Þórisson,
hafði áður bent á nákvæmlega
sama hlut og gert um það fyrir-
spurn til Davíðs Þórs Björgvins-
sonar á lögmannafundi á dögunum,
en Davíð Þór er einn af höfundum
bæði fjölmiðlaskýrslunnar og
frumvarpsins. Stefán Geir ítrekaði
sjónarmið sín og áhyggjur í gagn-
merkri Morgunblaðsgrein á mið-
vikudagsmorgun. Það athyglis-
verða við eftirgrennslan Stefáns
Geirs á lögmannafundinum var að
Davíð Þór viðurkenndi að ekert
ráðrúm hefði gefist til að kanna
EES-hliðina á þessum aðgerðum.
Séu einungis þessir lagatækni-
legu þættir málsins hafðir í huga,
að stjórnvöld eiga á hættu að
brjóta stjórnarskrá lýðveldisins
og ákvæði EES-reglna ef lögin
fara óbreytt í gegn, er fullt tilefni
– og tækifæri – fyrir stjórnvöld til
að staldra við. Það þýðir ekki að
stjórnvöld hafi tapað einhverjum
slag eða forsætisráðherra hafi
verið beygður. Það þýðir einfald-
lega að menn hafi áhuga á góðri
stjórnsýslu og sé umhugað um
löggjafarvald sitt. Ríkisstjórnin
hefur áður sent vafamál til ESA til
umsagnar og ekki verið minnkun í
því. Nú er fullt tilefni til að íhuga
slíkar leiðir þó menn hafi í kjána-
legu þjóðrembustolti hafnað því
að fá umsögn um frumvarpið frá
Evrópuráðinu. Ef nýlegar illsakir
sem forustumenn Sjáfstæðis-
flokksins hafa troðið við ESA út af
ríkisábyrgðarmáli Íslenskrar
erfðagreiningar koma í veg fyrir
að menn geti leitað þangað, þá
þarf í það minnsta að setja af stað
umfangsmikla vinnu í að kanna
hvort og hvernig þetta nýja frum-
varp stangast á við raunverulegar
þjóðréttarlegar skuldbindingar.
Davíð Oddsson og ríkisstjórn hans
ættu því að líta á þá þjóðréttar-
legu óvissu sem komin er í ljós
sem kærkomið tækifæri til að
fresta málinu á meðan það er
skoðað og hugsanlegir agnúar
skornir af málinu þannig að friður
geti skapast um það. ■
7. maí 2004 FÖSTUDAGUR
SJÓNARMIÐ
GUÐMUNDUR MAGNÚSSON
Vörn fjölmiðla felst í frjálsum markaði og samkeppni.
Að taka hatt
sinn og staf
Fullt tilefni til frestunar
ORÐRÉTT
Er ekki enn prentfrelsi?
Ef Jón Ásgeir Jóhannesson á
alla fjölmiðlana íslensku, hvar á
þá sá að taka til máls opinber-
lega, sem vill gagnrýna hann
eða fyrirtæki hans, Baug?
Hannes Hólmsteinn Gissurarson pró-
fessor ver fjölmiðlafrumvarp Davíðs
Oddssonar í nafni frjálshyggjunnar.
Morgunblaðið 6. maí.
Öðruvísi mér áður brá
Hannes Hólmsteinn Gussurar-
son er ekki frjálshyggjumaður.
Sævar Guðmundsson, stjórnarmaður
í Frjálshyggjufélaginu, segir prófess-
orinn notast við ýmis rök og fullyrð-
ingar sem ekki séu samrýmanleg
þeirri stefnu sem hann hafi löngum
kennt sig við.
Morgunblaðið 6. maí.
Hverjir ýta körlunum?
Það er hreinlega til skammar
hvernig hæfileikaríkar konur
hafa mátt þola það að körlum
sé ýtt á fremstu fjöl meðan þær
sjálfar hafa fengið að bíða í
skugganum.
Kristján Hreinsson skáld um hina
lífseigu leiklistarklíku.
DV 6. maí.
Bilun í hugbúnaði
Maddaman er því miður óað-
gengileg vegna bilunar í hug-
búnaði. Maddaman biðst vel-
virðingar á uppákomunni.
Orðsending frá stjórnendum vefsíð-
unnar maddaman.is eftir að þar birt-
ist umdeildur pistill framsóknar-
mannsins Jóns Einarssonar þar sem
vikið var að afa nafngreinds alþing-
ismanns.
Maddaman.is.
Svona gera menn ekki...
Nasistamál Maddömunnar
kom upp á Alþingi... Menn
þóttu merkja það á Davíð
Oddssyni forsætisráðherra að
hann hefði hvítnað upp við
þessi orð. Skömmu síðar sást
til hans á tali við litlu Fram-
sóknarmennina Birki Jón Jóns-
son og Dagnýju Jónsdóttur á
göngum þingsins. Örstuttu síð-
ar var búið að skjóta niður
Maddömuvefinn...
Óþekktur heimildarmaður DV með
augu og eyru opin í þinghúsinu.
DV 6. maí.
FRÁ DEGI TIL DAGS
Svarið er einfaldlega að frelsið - frjáls markaður
og frjáls samkeppni - mun koma í veg fyrir að allir
fjölmiðlar safnist á hendur eins manns. Það er alltaf áfrýj-
unarmöguleiki í frjálsu markaðsþjóðfélagi.
,,
Kaupendur finnast
Þeir sem hafa áhyggjur af því að ljósvaka-
miðlar Norðurljósa, svo sem Stöð tvö, Sýn,
Bylgjan og PoppTíví, leggi upp laupana við
samþykkt fjölmiðlafrumvarps Davíðs
Oddssonar virðast geta
sofið rólegir. Í Morgun-
blaðinu í gær segir
Gunnar Jóhann Birgis-
son hæstaréttarlög-
maður, stjórnarfor-
maður Skjás eins, að
„kaupendur muni finn-
ast“. Minnir hann á að
Skjár einn hafi á sínum
tíma reynt að eignast
Norðurljós en ekki fengið þegar Baugur
kom til skjalanna. Gunnar Jóhann getur
þess ekki að auðvitað munu kjörin á sjón-
varpsstöðinni verða viðráðanlegri nú en
áður enda eigendur í engri samningsstöðu
þegar búið verður að setja lög sem banna
þeim að eiga fyrirtækið.
Fyrirmyndarstöð?
Og Morgunblaðið er blessunarlega ekki að
rifja upp sorgarsöguna frá því í fyrra þegar
eigendur Skjás eins blésu í herlúðra og
opnuðu nýja áskriftarsjónvarpsstöð í sam-
keppni við Stöð tvö. Þá áttu aldeilis að
verða tímamót. En hvernig skyldi sá rekst-
ur hafa gengið? Hverjar voru viðtökur
áhorfenda? Var efnið fjölbreytt? Veit nokk-
ur hvað varð um Skjá tvo?
Hættir Silfrið?
Egill Helgason ætti að gæta tungu sinnar
þessa dagana. Hann hefur verið að gagn-
rýna Davíð Oddsson og fjölmiðlafrumvarp-
ið og fengið fyrir það ákúrur frá málsmet-
andi mönnum. Stutt er síðan eigendur
Skjás eins tóku Silfrið hans af dagskrá
sjónvarpsstöðvarinnar og ráku hann. Eitt-
hvað þótti hann hafa talað ógætilega um
stjórnmál og ekki valið sem heppilegasta
gesti. Egill fékk þá inni með þáttinn sinn á
Stöð tvö, þar sem hann blómstrar. En hætt
er við að gamanið kárni ef hans fyrri
vinnuveitendur eignast
nú Stöð tvö og sam-
eina hana Skjá ein-
um eins og þeir
boða. Er líklegt að
Markús Örn bjóði
Egil velkominn? Nú
reynir á ímyndunar-
aflið!
Í DAG
Fjölmiðlafrumvarpið
BIRGIR
GUÐMUNDSSON
degitildags@frettabladid.is
ÚTGÁFUFÉLAG: Frétt ehf. RITSTJÓRI: Gunnar Smári Egilsson FRÉTTASTJÓRI: Sigurjón M. Egilsson RITSTJÓRNARFULLTRÚAR: Steinunn Stefánsdóttir og Jón Kaldal
AUGLÝSINGASTJÓRI: Þórmundur Bergsson RITSTJÓRN, AUGLÝSINGAR OG DREIFING: Skaftahlíð 24, 105 Reykjavík AÐALSÍMI: 515 75 00 SÍMBRÉF Á FRÉTTADEILD: 515 75 06
NETFÖNG: ritstjorn@frettabladid.is og auglysingar@frettabladid.is SETNING OG UMBROT: Frétt ehf. PRENTVINNSLA: Ísafoldarprentsmiðja ehf. Fréttablaðinu er dreift
ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu, Suðurnesjum og Akureyri. Einnig er hægt að fá blaðið í völdum verslunum á landsbyggðinni. Fyrirtæki geta fengið blaðið gegn greiðslu
sendingarkostnaðar, 1.100 krónur á mánuði. Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds. ISSN 1670-3871