Fréttablaðið - 04.03.2004, Blaðsíða 20

Þá er endanlega ljóst að Banda-ríkjamenn munu kjósa á milli
Kerry og Bush í forsetakosningun-
um í nóvember næstkomandi. Sam-
kvæmt skoðanakönnunum myndu
fleiri kjósa Kerry ef kosið væri í
dag. Það er ekki óvanaleg staða þeg-
ar forkosningar standa sem hæst. Þá
nýtur sá frambjóðandi sem er á sig-
urbraut athyglinnar og uppsker gott
fylgi. Forsetinn er rétt að byrja sína
baráttu; á enn eftir 200 milljónir
dala, flokksþing í haust og endalaus
tækifæri til að ganga í augun á kjós-
endum. Staðan í könnunum í dag
segir því lítið til um raunverulega
möguleika Kerry á að fella Bush.
Kannanir um afstöðu almennings til
þess hvort Bush standi sig vel í
starfi segja ef til vill meira um
möguleikana – en þær sýna dalandi
vinsældir Bush og minnkandi traust.
En líklega er það efnahagsástandið
sem mestu ræður um hvort nýr
frambjóðandi getur fellt sitjandi for-
seta. Efnahagur Bandaríkjanna er
viðkvæmur og þrátt fyrir einhver
batamerki eru einnig váleg teikn á
lofti – einkum hvað varðar atvinnu-
leysi og hversu hægt gengur að
skapa ný störf. Skattalækkanir Bush
hafa ekki orðið sú vítamínsprauta
fyrir efnahaginn sem hann lofaði og
vonaðist eftir. Ef fréttir af efnahags-
bata láta bíða eftir sér munu mögu-
leikar Kerry aukast og kosningarnar
í nóvember verða tvísýnar.
Þótt efnahagslíf Bandaríkjanna
sé mikilvægt í efnahagi heimsins
skiptir það okkur Íslendinga ef til
vill ekki miklu hvorn frambjóðand-
ann Bandaríkjamenn velja. Við get-
um bæði lifað við veikan og sterkan
efnahag Bandaríkjanna – í það
minnsta beðið af okkur nokkur mög-
ur ár vestanhafs. Það hefur hins
vegar nokkuð að segja fyrir okkur
hvers kyns utanríkisstefna er rekin
frá Hvíta húsinu. Bush hefur rekið
einstaklega harða og yfirgangssama
utanríkisstefnu og í raun gert til-
raun til að breyta valdajafnvægi í
heiminum. Með stefnu sinni hefur
Bush hlutast til um málefni æ fleiri
ríkja en jafnframt einangrað Banda-
ríkjamenn. Hann hefur aukið við
bein völd Bandaríkjamanna en
misst stuðning á sama tíma. Sú stef-
na sem hann hefur rekið er of ein-
strengingsleg til að margar þjóðir
geti fylkt sér undir merki hennar.
Þótt yfirlýst markmið hans sé að
tryggja frið eru fáar þjóðir tilbúnar
að fallast á aðferðir hans til þess.
Bush boðar sinn frið – frið undir
óvéfengjanlegri forystu Banda-
ríkjamanna og í anda þeirra lífs-
gilda sem honum hugnast – fremur
en frið í almennari merkingu. Hann
boðar einhvurslags alheimsstjórn
en tekur á sama tíma ekki virkan
þátt í alheimsstjórnmálum. Banda-
ríkjamenn gangast til dæmis ekki
undir alþjóðasáttmála nema þeir
séu sniðnir að þeirra þörfum. Bush
vill þiggja af öðrum þjóðum og
segja þeim til en síður gefa eða leita
málamiðlana.
Ef til vill yrði Kerry ekkert
skárri. En hið óþekkta er skárra en
vissan þegar hún er slæm. ■
Nú þegar það fer að líða að því aðDavíð Oddsson standi upp úr
stóli forsætisráðherra eftir þrettán
ára setu, er rétt að fara yfir helstu at-
riði sem eru gagnrýnisverð í stjórn-
artíð hans. Ég tel enga vanþörf á því
að fara stuttlega yfir þau, sérstak-
lega í ljósi þess að Davíð á sér öflugt
klapplið sem mærir hann gagnrýnis-
laust en sumir hverjir í því liði fá fal-
legan svartan ramma utan um grein-
ar sínar í Morgunblaðinu.
Ég vil samt sem áður ekki taka
undir þá gagnrýni að Davíð hafi beitt
einhverri ósýnilegri blárri hönd sem
hefur kverkatak á hinum ýmsum
þáttum þjóðlífsins, s.s. tjáningar-
frelsinu. Ég hef ekki fundið annað en
mikinn hlýhug hans í garð okkar í
F r j á l s l y n d a
flokknum þrátt
fyrir að við höfum
gagnrýnt trú Dav-
íðs á að stjórna at-
vinnulífinu með
kvótum. Nú virð-
ist nýjasta hug-
mynd Sjálfstæðis-
flokksins að setja
höft á fjölmiðla
landsins og ef leiða á að því líkur
hvert þær hugmyndir stefna út frá
fyrri verkum, þá eru yfirgnæfandi
líkur á að þær stefni í kvótakerfi.
Einlægur kvótasinni
Davíð hefur verið einlægur kvóta-
sinni og reynt með öllum ráðum að
flækja atvinnugreinar til sjávar og
sveita í kvótakerfi. Það verður ekki
um það deilt að í stjórnartíð Davíðs
hafa bæði landbúnaður og sjávar-
útvegur verið njörvaðir niður í
ósanngjörn kvótakerfi. Allir vita af
kvótakerfinu til sjávar sem hvetur til
brottkasts en færri hafa kynnt sér
ótrúlega ósanngjarnar hliðar kvóta-
kerfis sveitanna. Dæmi eru um að
ábúendur sem hafa leigt eyðijarðir
og flutt með sér búfé og hafið búskap
hafi verið beittir órétti. Þegar við-
komandi bóndi hefur hætt búskap þá
hefur kvótinn á jörðinni skyndilega
orðið söluvara jarðareigendans, þrátt
fyrir að eigandinn hafi aldrei stund-
að nokkurn búskap á jörðinni. Auð-
vitað er þetta allt löglegt en engu að
síður óréttlátt og siðlaust, en það sem
furðulegast er, er að stjórnvöld hafa
ekki reynt að bæta leiguliðunum upp
þetta óréttlæti með nokkrum hætti.
Þegar félagarnir og kvótavinirnir
Davíð og Halldór eru spurðir út í
óréttlætið þá ypta þeir öxlum og
leiða talið að öðru. Væri ekki nær að
reyna að bæta því fólki tjónið sem
hefur orðið fyrir órétti?
Búseturöskun
Tölur Hagstofunnar sýna að íbú-
um landsbyggðarinnar hefur fækkað
gríðarlega í stjórnartíð Davíðs Odds-
sonar og má að stórum hluta rekja þá
„þróun“ til þeirra hafta sem sjávar-
útvegur hefur verið hnepptur í.
Kvótakerfið hefur nánast komið al-
gjörlega í veg fyrir nýliðun í grein-
inni. Ég tel að höfðuborgarsvæðið-
væri sett í svipuð spor og sjávar-
byggðirnar ef enginn nýr aðili gæti
haslað sér völl í verslun og þjónustu.
Athyglisvert og sérstætt er að þegar
opinberir aðilar eru að fjalla um bú-
seturöskunina og búnar eru til langar
skýrslur um byggðamál, s.s. byggða-
áætlun fyrir árið 2002 til 2005, þá er
varla minnst á sjávarútveg, sem er
höfuðatvinnuvegur sjávarbyggð-
anna, nema með þokukenndum hætti
í tengslum við líftækni. Það sem
meira er, að um skeið þá voru tveir
sérhæfðir fiskvinnsluskólar starf-
andi en nú hafa stjórnvöld lokað báð-
um skólunum en fjórir háskólar stef-
na á að útskrifa lögfræðinga. Er
nokkurt vit í þessu? Ætli stjórnvöld
átti sig ekki á að aðalútflutningstekj-
ur þjóðarinnar koma úr vinnslu sjáv-
arfangs?
Í stjórnartíð Davíðs hefur verið
viðhaldið og jafnvel auknar ýmsar
samkeppnislegar hindranir fyrir-
tækja á landsbyggðinni. Rafmagns-
verð fyrirtækja er 30% hærra en
sambærilegra fyrirtækja á höfuð-
borgarsvæðinu. Í stað þess að efna
loforð um skattalækkanir í kjölfar
síðustu kosninga, þá var þungaskatt-
ur hækkaður sem gerir fyrirtækjum
á landsbyggðinni erfiðara fyrir.
Útgjöld hins opinbera
Í stjórnartíð Davíðs Oddssonar
hafa umsvif hins opinbera vaxið gíf-
urlega, þrátt fyrir að Sjálfstæðis-
flokkurinn hafi í áratugi gengið fram
undir herópinu „Báknið burt“. Sumir
einlægir sjálfstæðismenn trúa því að
báknið hafi minnkað en hver er raun-
in? Báknið hefur vaxið í stjórnartíð
Davíðs Oddssonar. Það er engin
spurning og var staðfest í svörum
sjálfs fjármálaráðherra og varafor-
manns Sjálfstæðisflokksins, Geirs H
Haarde, en í svörum hans kom fram
að hlutur hins opinbera hefur aukist
um heil fimm prósent.
Það er rétt að kaupmáttur hefur
almennt vaxið í stjórnartíð Davíðs
Oddssonar, en sumir hafa greinlega
fengið stærri skerf af aukningunni
en aðrir og á meðfylgjndi línuriti má
greinilega sjá að kaupmáttur sjálfs
forsætisráðherra hefur vaxið mun
meira en kaupmáttur almennt. ■
Mín skoðun
GUNNAR SMÁRI EGILSSON
■ skrifar um forsetakosningar
í Bandaríkjunum.
20 4. mars 2004 FIMMTUDAGUR
Útgáfufélag: Frétt ehf.
Ritstjóri: Gunnar Smári Egilsson
Fréttastjóri: Sigurjón M. Egilsson
Ritstjórnarfulltrúi: Steinunn Stefánsdóttir
Auglýsingastjóri: Þórmundur Bergsson
Ritstjórn, auglýsingar og dreifing:
Skaftahlíð 24, 105 Reykjavík
Aðalsími: 515 75 00
Símbréf á fréttadeild: 515 75 06
Rafpóstur: ritstjorn@frettabladid.is
Rafpóstur auglýsingadeildar:
auglysingar@frettabladid.is
Setning og umbrot: Frétt ehf.
Prentvinnsla: Ísafoldarprentsmiðja ehf.
Fréttablaðinu er dreift ókeypis á heimili á höfuð-
borgarsvæðinu, Suðurnesjum og Akureyri. Einnig er
hægt að fá blaðið í völdum verslunum á lands-
byggðinni. Fyrirtæki geta fengið blaðið gegn greiðslu
sendingarkostnaðar; kr. 1.100 á mánuði.
Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni
blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum
án endurgjalds.
ISSN 1670-3871
Það þykir yfirleitt ekki faravel á því að gera lítið úr trú-
arskoðunum annarra manna eða
hefja ein trúarbrögð yfir önnur.
Ég er samt ekki alls kostar viss
um það, að þessi rótgróna af-
staða myndi standast stranga
skoðun, ef á reyndi. Því hvers
vegna skyldi mönnum ekki
leyfast að gera upp á milli trúar-
skoðana með sama lagi og þeim
leyfist að gera upp á milli heim-
spekistrauma og stjórnmála-
skoðana? – og draga þá ekkert
undan.
Tökum dæmi. Miðstjórn
efnahagsmála eftir sovézkri for-
skrift er dauð og grafin og á að
fá að liggja áfram á öskuhaug-
um heimssögunnar allt til enda
veraldarinnar: þetta búskapar-
lag hefur ásamt meðfylgjandi
einræði og ofbeldi unnið mann-
kyninu ómældan skaða. Hvers
vegna skyldu þeir, sem hafa
mælt fyrir markaðsbúskap,
frelsi og lýðræði alla tíð, stilla
sig um að segja sannleikann um
hörmungarnar, sem svo ill-
ræmdar ranghugmyndir um
efnahagsmál hafa leitt yfir
heimsbyggðina? – þótt ekki væri
til annars en að firra komandi
kynslóðir hættunni á því að gera
óvitandi vits sömu villuna.
Kommúnisminn sór sig í ætt við
frumstæð trúarbrögð, enda þótt
margir kommúnistar ættu sér
ýmislegar málsbætur í ranglát-
um heimi. Ættu menn að hlífa
villukenningum
kommúnismans
þess vegna?
Varla. En hvað
þá t.d. um kaþ-
ólsku kirkjuna?
Er það óhæfa að
fjalla fordóma-
laust um hana?
– af því að þá sé
brotið gegn
þeirri sam-
kvæmisvenju
að tala vel og virðulega um trú-
arbrögð. Og hvað þá – og nú
þykknar þráðurinn – um trúar-
brögð múslima? Má hallmæla
þeim? Eða er það ekki leyfilegt?
Bak við eldavélina
Mér virðast trúarbrögð mús-
lima vera saklaus af þeim ávirð-
ingum, sem á þau hafa verið born-
ar í kjölfar árásanna á tvíbura-
turnana í New York og varnar-
málaráðuneytið í Washington 11.
september 2001 og annarra
hryðjuverka. Vandinn liggur ann-
ars staðar. Arabaheimurinn er í
sárum og hefur verið það lengi,
honum fossblæðir, en ófremdin
kemur trúarbrögðum Araba ekki
við. Nær þriðja hvert ríki heims-
ins er byggt múslimum. Sum þeir-
ra hafa náð sæmilegum árangri á
ýmsum sviðum, t.d. Indónesía,
Jórdanía, Malasía og Túnis, þótt
lýðræði þar sé að sönnu áfátt.
Margt af því, sem virðist standa
Arabaþjóðunum einna helzt fyrir
þrifum, á ekkert skylt við trúar-
brögð þeirra, þótt öðru sé iðulega
haldið fram. Tökum konur.
Það hallar að vísu á konur í
Kóraninum, en slagsíðan er þó
varla meiri en í Biblíunni. Samt
eru konur undirokaðar víða um
lönd Araba. Einna minnst er
kúgun kvenna í Túnis. Svo er
fyrir að þakka landsföðurnum
Habib Bourguiba, sem leiddi
kvenréttindi í lög þar í landi og
ýmsar aðrar framfarir fyrir 40
árum – sams konar lög og námu
ekki land í Marokkó fyrr en fyrir
nokkrum mánuðum. En lengi lifir
í gömlum glæðum. Ungar konur á
götum Túnisborgar hylja yfirleitt
ekki höfuð sín, en það gera mæð-
ur þeirra margar og ömmur. Og
konur halda sig til hlés. Þær sjást
varla á kaffihúsum og öðrum
samkomustöðum: ég sé þær fyrir
mér á bak við eldavélina heima
hjá sér, eins og varaformaður
Framsóknarflokksins mun hafa
lýst hugsjón sinni um hlutverk
konunnar í nútímaþjóðfélagi
fyrir nokkrum árum. Túnis er
karlasamfélag eins og önnur
Arabalönd, og karlremba er að
ýmsu leyti óhagkvæm, og hávær:
maður er sums staðar ræstur til
bæna í moskunni á þriggja tíma
fresti á öllum tímum dags og næt-
ur með ofboðslegum bægsla-
gangi. Félagi minn í Kaíró segir,
að þau hjónin heyri stundum ekki
hvort í öðru inni hjá sér fyrir ær-
andi hávaða utan af götu. Engum
leigubílstjóra í Túnis eða Kaíró
dettur í hug að bjóðast til að
lækka í útvarpinu, svo að farþeg-
inn fái frið. Og þeim virðist vera
fyrirmunað að tala lágt í farsíma
á förnum vegi. Eru þeir með
þessu að hlýða kalli Múhameðs
spámanns? Auðvitað ekki. Þessi
ósiður, einn af mörgum, virðist
hafa fest rætur vegna þess, að
það þýðir ekkert fyrir konurnar
að biðja karlana að hafa hægt um
sig.
Helmingur í hafti
Jafnvel í Túnis ráða karlar lög-
um og lofum, þótt kvenréttindi
hafi þar notið verndar í lögum í
bráðum hálfa öld og konur sæki
skóla til jafns við karla og barns-
fæðingar séu komnar niður í rösk
tvö börn á hverja konu á móti
þrem í Egyptalandi, Líbíu og
Marokkó, fjórum í Jórdaníu,
fimm í Sádi-Arabíu og sex í
Jemen. Það er dýrt að skipa helm-
ingi mannaflans skör lægra í sam-
félaginu en hinum helmingnum.
Ein tegund frelsisskerðingar leið-
ir til annarra: einn stjórnmála-
flokkur gín yfir öllu í Túnis, bann-
ar jafnvel innflutning á matvæl-
um og víni til að vernda innlenda
framleiðslu auk annars. Og samt
er ástand Arabaheimsins einna
skást í Túnis. Það vildi ég, að guð
gæfi, að konurnar tækju völdin í
þessum voluðu löndum. ■
Umræðan
SIGURJÓN ÞÓRÐ-
ARSON
■
þingmaður Frjálslynda
flokksins, skrifar um
störf Davíðs Oddssonar.
Mildi kvenna■ Af Netinu
Þrettán ára seta
Dalandi traust á Bush
„Kvótakerfið
hefur nánast
komið algjör-
lega í veg fyr-
ir nýliðun í
greininni. „Það er dýrt
að skipa
helmingi
mannaflans
skör lægra í
samfélaginu
en hinum
helmingnum.
ÞORVALDUR
GYLFASON
■
skrifar um konur.
Um daginnog veginn
1991 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003
Kaupmáttur
forsætisráðherra
Kaupmáttur
lágmarkslauna
Kaupmáttur
almennt
120
100
140
160
Innflytjendavandamál í hausnum
„Rasistar eru glúrnir í áróðri sín-
um og þeir vita það vel að ekki er
vænlegt til árangurs að koma upp
um sig með of áberandi hætti. Af
þessum sökum leggja þeir víða á
sig mikla vinnu við að setja sam-
an rök og tölfræði sem við fyrstu
sýn virðist sannfærandi. Sann-
leikurinn er hins vegar ekki með
rasistum í liði og hann staðfestir
ekki ótta fólks við útlendinga.
Sannleikurinn er sá að flest „inn-
flytjendavandamál“ eru hvergi til
nema í hausnum á fólki sem ein-
ungis er að leita sér að afsökun
til þess að þurfa ekki að endur-
skoða fordómafull viðhorf sín til
útlendinga.“
- ANDRI ÓTTARSSON Á WWW.DEIGLAN.COM
Hagsmunagæsla landsbyggðar-
þingmanns
„Hugmynd viðskiptaráðherra um
jöfnun á raforkuverði í landinu er
gott dæmi um hagsmunagæslu
landsbyggðarþingsmanns. Með
jöfnun orkuverðs er viðskiptaráð-
herra í raun að leggja til hækkun
á raforkuverði m.a. á höfuðborg-
arsvæðinu til að skapa megi svig-
rúm til lækkunar á öðrum stöð-
um. Niðurstaðan er semsagt sú
að ákveðnum þjóðfélagshóps er
gert hærra undir höfði á kostnað
annars með jöfnun búsetuskilyrða
eins og það hefur verið kallað. En
hvaða knýr á um slíka aðgerð? Er
það virkilega hlutverk stjórn-
málamanna hafa áhrif á hvar á
landinu sé hagstæðast að búa?“
- ATLI RAFN BJÖRNSSON Á WWW.FRELSI.IS
Grunsemdir gagnvart framsókn
„Fyrir skemmstu sýndi Siv Frið-
leifsdóttir, umhverfisráðherra, af
sér einlægan vilja til að opna
lagalegan möguleika á frekari
virkjanaframkvæmdum við Laxá
í Aðaldal. Segja má að þetta hafi
verið rökrétt skref af hálfu Sivjar
í ljósi þess að Laxá og Mývatn
eru – eins og Þjórsárver – meðal
þeirra svæða á Íslandi sem hafa
verið lýst alþjóðlega mikilvæg
votlendissvæði með hámarks
verndargildi samkvæmt
RAMSAR-sáttmálanum.
Eins og við var að búast tók Siv
skýrt fram að með þessu uppá-
tæki væri engan veginn verið að
gefa grænt ljós á að Laxárstífla
verði hækkuð. Flestir ættu að
vita núorðið hvað það þýðir þegar
ráðherrar Framsóknarflokksins
segja að ekki standi til að vinna
tiltekin náttúruspjöll. Og þegar
tekið er fram að einungis sé verið
að breyta lögunum um verndun
Laxár og Mývatns til að hægt sé
að gera mat á umhverfisáhrifum
vegna hugsanlegra framkvæmda,
þarf enginn að velkjast í vafa.“
– STEINÞÓR HREIÐARSSON Á WWW.MURINN.IS
Venjuleg aðalfundarstörf
„Kl. 13:30 fóru þingmennirnir
Mörður Árnason, Steingrímur J.
Sigfússon og Jón Bjarnason upp
undir liðnum „störf þingsins“ til
að ræða skipan í stjórn Náttúru-
rannsóknarstöðvarinnar við Mý-
vatn, RAMÝ. Töldu þeir óeðlilegt
að Davíð Egilsson forstjóri Um-
hverfisstofnunar hefði verið skip-
aður formaður RAMÝ í stað Gísla
Más Gíslasonar. Síðan voru at-
kvæðagreiðslur.“
- SIV FREIÐLEIFSDÓTTIR Í DAGBÓK SINNI Á WWW.SIV.IS