Fréttablaðið - 25.06.2004, Blaðsíða 20

Kosningabarátta
Mótframbjóðendur forsetans fara mik-
inn þessa dagana og gera hvað þeir
geta til að vekja athygli á sjálfum sér og
málefnum sínum. Ástþór flaggar er-
lendum fræðimönnum og samtökum
sem berjast fyrir friðvænlegri heimi og
stendur á því fastar en fótunum að for-
seti Íslands geti orðið eins og leiðarljós
í þeim efnum. Þessi sjónarmið þekkja
orðið flestir enda hefur hann haldið
þeim á lofti lengi. Baldur Ágústsson
virðist hins vegar í aðeins meiri
bobba með málefnin sín. Hann
vill „endurvekja virðingu embætt-
isins“ sem honum þykir hafa
tekið niður síðustu ár. Virðuleg-
ur frambjóðandinn vílaði samt
ekki fyrir sér að mæta í þáttinn
70 mínútur á Popptíví í vikunni þar sem
honum var boðið að borða matskeið af
smjörva og síðar um kvöldið að bragða
á svonefndum ógeðsdrykk. Kannski
endurspeglast ópólitísk staða Baldurs í
því að hann kláraði ekki drykkinn sinn,
eins og flestir stjórnmálamenn sem
komið hafa fram í fyrrnefndum þætti.
Gömul vísa
Annars eru forsetakosningarnar á
morgun fólki eðlilega hugleiknar.
Trúmann Kristiansen í Kópavogi
rifjaði, í samtali við innanbúð-
armann blaðsins, upp
gamla vísu frá því í for-
setakosningunum árið
1952 þegar Ásgeir Ás-
geirsson var kosinn
forseti og taldi að hún ætti rétt eins við
í dag. Vísan hljóðar svo:
Eitt sinn flutt var yfir á
úlfur, lamb og heypokinn.
Nú á að kjósa um þessa þrjá,
hvílík þrenning Drottinn minn.
Árið 1952 fékk Ásgeir 48,3 prósent
gildra atkvæða. Mótframbjóðandinn
Bjarni Jónsson fékk 45,5 prósent at-
kvæða og Gísli Sveinsson 6 prósent.
Núna er sitjandi forseta, Ólafi Ragnari
Grímssyni, spáð tæpum 72 prósentum
atkvæða, Baldri Ágúst-
syni rúmum 6 prósent-
um og Ástþóri
Magnússyni rúmu
einu prósenti.
Þorgerður Katrín Gunnarsdóttir
menntamálaráðherra tilkynnti í
vikunni að aukafjárveiting feng-
ist til framhaldsskólanna. Þessi
fjárveiting á að tryggja að þeir
nemendur sem luku 10. bekk
grunnskóla í vor, geti hafið nám í
framhaldsskóla í haust. Um 600
nemendum hefur verið haldið í
óvissu um skólavist með haustinu,
vegna þess að fjárveitingar eru
ónógar. Hvort þessi aukafjárveit-
ing nægir til að leysa fjárhags-
vanda framhaldsskólanna á eftir
að koma í ljós, ráðherra hefur lof-
að um 250 milljónum króna en
skólamenn hafa talað um að 400
milljónir vanta. Á háskólastiginu
er svipaða sögu að segja, nema
hvað þar hafa menn gripið til þess
að gera hvað þeir geta til að tak-
marka inntöku nemenda og fyrir-
sjáanlegt er miðað við yfirlýsing-
ar og aðgerðir fjárveitingavalds-
ins að á næstu misserum og árum
munu háskólar landsins standa
frammi fyrir ýmsum grundvall-
arákvörðunum um hvort tak-
marka beri aðgengi inn í skólana
eða hvort gripið verður til eins
konar gjaldtöku.
Á sama tíma og þetta gerist
tala ráðamenn þjóðarinnar, jafnt
stjórnmálamenn sem forustu-
menn á öðrum sviðum, um mikil-
vægi þess að hækka menntunar-
stig þjóðarinnar í síbreytilegum
heimi upplýsingaaldarinnar. Í því
ljósi hljómar nauð og bráðavanda-
mál tveggja skólastiga nánast
sem hótfyndni. Annars vegar er
menntun talin slíkt lausnarorð að
það verði að flytja henni fagrar
ræður á torgum, en hins vegar
telur þjóðin sig ekki hafa efni á að
hleypa fólki inn í háskólana eða
börnum inn í framhaldsskólana.
Til að flækja málið enn, berja
menn sér á brjóst svo hriktir í
stjórnarsamstarfinu ef einhver
leyfir sér að efast um að lögleið-
ing skattalækkana sé það sem
brýnast þarf að gera á þessu vori!
Það er von að almenningur
bæði reiðist og ringlist. Ringlist
yfir þverstæðunum og reiðist fyr-
ir hönd barna sinna og framtíðar
þeirra. Auðvitað er enginn stjórn-
málamaður með það á stefnuskrá
hjá sér að útiloka mörg hundruð
börn frá því að fara í framhalds-
skóla – bara vegna þess að þau til-
heyra stórum árgangi. Þorgerður
Katrín brást líka snaggaralega
við til að leysa þá uppákomu sem
orðin var. Enda er hin eiginlega
sök ekki hjá henni, heldur miklu
frekar hjá fjárveitingavaldinu,
sjálfu Alþingi. Með stórkallaleg-
um pólitískum ákvarðanatökum
er ákveðið að auka aðhaldið í
skólakerfinu og stýfa úr hnefa
fjárveitingar til framhaldsskól-
anna (og háskólanna) þó fullljóst
hafi mátt vera að þær myndu
hvergi duga. Að árgangurinn 1988
sé stór eru ekki nýjar fréttir –
þær eru 16 ára gamlar. Að ásókn-
in sé að aukast í framhaldsskól-
ana hefur verið umtalað mál og
ætti því ekki heldur að þurfa að
koma á óvart.
Síðustu daga og vikur hafa
margar ungar sálir fundið fyrir
mikilli höfnun. Margir foreldrar
hafa átt andvökunætur. Krakkar
sem lokið hafa grunnskólanum
með þokkalega einkunn hafa lent í
því að vera hafnað af tveimur og
jafnvel fleiri skólum og staðið
frammi fyrir fullkominni óvissu
um framtíð sína. Slík höfnun set-
ur mark sitt á viðkvæmar ung-
lingssálir og ekki bætir úr skák að
foreldrarnir eða skólarnir geta
ekki gefið neina skynsama út-
skýringu á því hvers vegna þetta
er svona. Ef einhver þessara nem-
enda myndi spyrja menntamála-
ráðherra eða einhvern alþingis-
mann að því hvers vegna hann
hefði þurft að ganga í gegnum þá
niðurlægingu að vera hafnað með
þessum hætti og hvers vegna hon-
um hafi verið haldið í þessari
óvissu, yrði trúlega fátt um svör.
Hugsanlega yrði eitthvað muldr-
að um peningaleysi, en ólíklegt er
að haldin yrði ræðan um nauðsyn
skattalækkana.
Það er gömul klisja hjá póli-
tíkusum að segja að það sé auð-
velt en ábyrgðarlaust að heimta
alltaf meiri peninga til góðra
hluta. Engar slíkar athugasemdir
eiga þó við í þessu framhalds-
skólamáli. Eins og komið hefur í
ljós með aukafjárveitingunni er
pólitískur vilji til þess að verja
fjármunum í þetta. Það sem vant-
ar er framtíðarsýn og skipulag í
stað andarteppustjórnsýslunnar
sem einkennir málið af hálfu fjár-
veitingavaldsins og menntamála-
ráðuneytisins. Framhaldsskóla-
uppákoman síðustu vikur var
nefnilega fullkomlega óþörf þol-
raun fyrir alla sem að henni
komu. Hún var óþörf og óþolandi
lítilsvirðing við mörg hundruð
verðandi framhaldsskólanema.
Nýr eða nýlegur ráðherra situr nú
í ráðuneyti menntamála. Vonandi
mun hún bera gæfu til að forðast
frekari stjórnsýsluandnauð í
menntakerfinu og bera þing-
mönnum stjórnarliðsins þann
boðskap sem hún boðaði þjóðinni í
útvarpi fyrr í vikunni – að það
væri í raun og veru fagnaðarefni
hve margir vilja fara inn í skólana
og læra. Þessi boðskapur er
þekktur hjá þjóðinni, en það er
óvíst hvort fjárveitingavaldið
hefur skilið hann. ■
Þ að hefur verið erfitt að skilja herfræði forystumanna Sjálf-stæðisflokksins undanfarna mánuði og ekki verður hugsunin aðbaki henni skýrari þegar nær dregur forsetakosningum. Ekki
er annað að sjá en að forysta flokksins ætli sér í gegnum forsetakosn-
ingar í opinberri og augljósri andstöðu við sitjandi forseta. Það má
svo sem skilja það af sögulegum ástæðum að forystumenn Sjálfstæð-
isflokksins hefðu viljað sjá annan gegna forsetaembættinu en Ólaf
Ragnar Grímsson, sem var pólitískur andstæðingur sjálfstæðis-
manna meðan hann var í Alþýðubandalaginu. En þótt átökin í
flokkapólitíkinni gerist oft hörð og óvægin er erfitt að sjá að þessi
fortíð valdi því að forystumenn Sjálfstæðisflokksins geti ekki sætt
sig við að Ólafur Ragnar hafi unnið lýðræðislegar kosningar og sé
réttkjörinn forseti. Það er heldur ekki að sjá að neitt í embættis-
færslu Ólafs Ragnars fram að síðustu vikum valdi því að forysta
Sjálfstæðisflokksins geti leyft sér að skipa flokknum í andstöðu við
forsetann. Þvert á móti hafa allar kannanir sýnt að Ólafur Ragnar
nýtur mikils trausts meðal þjóðarinnar og hefur styrkst í embætti
eftir því sem hann gegnir því lengur. Þótt ákveðinn kjarni flokks-
manna í kringum forystuna geti ekki sætt sig við Ólaf Ragnar má
fullyrða að meðal almennra flokksmanna – og enn frekar meðal kjós-
enda flokksins – sé almenn og víðtæk sátt um að stjórnmálaflokkar
beiti sér ekki opinberlega gegn sitjandi forseta. Það er því æði hæp-
ið að langrækin andstaða forystunnar við Ólaf Ragnar njóti mikils
stuðnings meðal þeirra sem vilja kalla sig sjálfstæðismenn.
Það má einnig fullyrða að stuðningur mikils meirihluta þjóðarinn-
ar við vald forseta til að synja málum staðfestingar og skjóta þeim í
þjóðaratkvæðagreiðslu nái langt inn í raðir sjálfstæðismanna. Af-
staða kjarnans í kringum forystuna í þessu máli – að forsetinn hafi
ekki þetta vald – hefur ekki öðlast fylgi meðal sjálfstæðismanna
fremur en meðal þjóðarinnar. Þessi kenning um valdleysi forsetans
hefur enda ekki verið rædd á landsfundum eða annars staðar þar sem
flokksmenn koma að stefnumótun né heldur ráðagerðir um að af-
nema synjunarvaldið með breytingum á stjórnarskrá.
Kannanir hafa sýnt að yfirgnæfandi meirihluti þjóðarinnar er
fylgjandi því að forseti fari með þetta vald. Einnig að mikill meiri-
hluti almennings er sammála ákvörðun Ólafs Ragnars að vísa fjöl-
miðlalögunum í þjóðaratkvæðagreiðslu. Kannanir hafa einnig sýnt að
þrátt fyrir að enginn forseti hafi mátt þola jafn skipulagða andstöðu
og Ólafur Ragnar nýtur hann enn mikils stuðnings – og meiri en svo
að hægt sé að halda því fram að umboð hans frá þjóðinni hafi verið
skert.
Herleiðangur forystu sjálfstæðismanna í þessu máli virðist því
ekki vera farinn til sigurs heldur af stoltinu einu saman. Forystan
leggur gegn vinsælum forseta, vinsælli ákvörðun hans og gegn
túlkun á stjórnarskránni sem nýtur yfirgnæfandi stuðnings. Og til
hvers? Til að sýna að forysta þessa flokks, sem sækir sjálfsmynd sína
í að vera breiðfylkingin með víðari og almennari skírskotun meðal
þjóðarinnar en aðrir flokkar, hafi gert krónísk minnihlutaviðhorf að
baráttumálum sínum? ■
25. júní 2004 FÖSTUDAGUR
MÍN SKOÐUN
GUNNAR SMÁRI EGILSSON
Herfræði forystu Sjálfstæðisflokksins hentar illa
stórum og breiðum flokki.
Breiðfylking
fellur fyrir minni-
hlutaviðhorfum
Andarteppustjórnsýslan
ORÐRÉTT
Uppgangstímar
Mér fannst – og þetta segi ég í
fúlustu alvöru – að ég væri að
bregðast börnunum mínum með
því að vera ekki þess umkominn
að taka þátt í þessu. Ég væri að
dæma þau til fátæktar alla ævi
með því að missa af þessari
hraðlest sem brunaði svo óð-
fluga inn í ríkidæmi framtíðar-
innar. Þau yrðu minnipokamenn
í samfélaginu af því pabbi þeirra
hefði hvorki átt peninga né hug-
rekki til að kasta aleigunni í hin
hraðskreiðu Internetfyrirtæki og
hinn ört vaxandi líftæknigeira.
Illugi Jökulsson skrifar um peninga
og rifjar upp viðhorf fólks til hluta-
bréfakaupa fyrir örfáum árum.
DV 24. júní.
Réttur jólasveinn
Mikið finnst mér leiðinlegt að
heyra sífellt fordóma út í Ástþór
Magnússon vegna jólasveina-
flugsins til Bagdad. Það var ég
sem var þar með í för í búningi
jólasveinsins.
Kristján Árnason.
Morgunblaðið 24. júní.
Karlanefnd
Auðvelt hefði verið að skipa
hæfar konur í nefndina. Niður-
staðan er sú að karlanefndin er
óhæf til að undirbúa þjóðar-
atkvæðagreiðslu í lýðræðisríki.
Nefndarskipan var ótæk. Enn
má þó vona að þeir sérfræðingar
sem nefndin kallar til sín verði
ekki aðeins úr hópi karla.
Gunnar Hersveinn skrifar um skipan
nefndar um framkvæmd þjóðarat-
kvæðagreiðslunnar, en í henni eru
engar konur.
Morgunblaðið 24. júní.
Smáskammtapólitík
Þrátt fyrir augljósa kosti hvers
aðildarlands að Evrópusam-
bandinu hefur það aldrei verið
vinsælt meðal þjóðanna. Hverri
þjóð fyrir sig finnst sem verið sé
að troða upp á sig útlendu valdi.
Pólitísk þróun sambandsins hef-
ur því mjakast áfram í smá-
skömmtum; nógu stórum til að
gagnast en nógu litlum til að
meirihluti hverrar þjóðar geti
kyngt þeim.
Gunnar Smári Egilsson.
Fréttablaðið 22. júní.
FRÁ DEGI TIL DAGS
Forystan leggur gegn vinsælum forseta, vinsælli
ákvörðun hans og gegn túlkun á stjórnarskránni
sem nýtur yfirgnæfandi stuðnings. Og til hvers?
,, Í DAGLÍTILSVIRÐING VIÐ VERÐANDI FRAMHALDS-SKÓLANEMA
BIRGIR
GUÐMUNDSSON
Að árgangurinn 1988
sé stór eru ekki nýj-
ar fréttir – þær eru 16 ára
gamlar. Að ásóknin sé að
aukast í framhaldsskólana
hefur verið umtalað mál og
ætti því ekki heldur að
þurfa að koma á óvart.
,,
ÚTGÁFUFÉLAG: Frétt ehf. RITSTJÓRI: Gunnar Smári Egilsson FRÉTTASTJÓRI: Sigurjón M. Egilsson RITSTJÓRNARFULLTRÚAR: Steinunn Stefánsdóttir og Jón Kaldal
AUGLÝSINGASTJÓRI: Þórmundur Bergsson RITSTJÓRN, AUGLÝSINGAR OG DREIFING: Skaftahlíð 24, 105 Reykjavík AÐALSÍMI: 550 5000 SÍMBRÉF Á FRÉTTADEILD: 515 75 06
NETFÖNG: ritstjorn@frettabladid.is og auglysingar@frettabladid.is SETNING OG UMBROT: Frétt ehf. PRENTVINNSLA: Ísafoldarprentsmiðja ehf. Fréttablaðinu er dreift
ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu, Suðurnesjum og Akureyri. Einnig er hægt að fá blaðið í völdum verslunum á landsbyggðinni. Fyrirtæki geta fengið blaðið gegn greiðslu
sendingarkostnaðar, 1.100 krónur á mánuði. Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds. ISSN 1670-3871
degitildags@frettabladid.is