Fréttablaðið - 06.08.2004, Blaðsíða 20

Fréttablaðið - 06.08.2004, Blaðsíða 20
Árleg umræða um hvort skattar fólks séu einkamál eða blaðaefni hefur nú risið í kjölfar þess að álagningarseðlar voru sendir út. Sérstaklega eru það þó – eins og jafnan áður – útreikningar Frjálsr- ar verslunar á tekjum einstakra manna út frá útsvari sem valda deilum. Inn í þessa umræðu hefur nú blandast synjun Úrskurðar- nefndar um upplýsingamál á ósk DV um að fá uppgefin nöfn þeirra sem hæstar greiðslur hlutu fyrir nefndarstörf á árunum 2000–2002. Í þeim úrskurði er vísað til ákvæða um að óheimilt sé að veita almenn- ingi aðgang að upplýsingum um „einka- eða fjárhagsmálefni ein- staklinga, sem sanngjarnt er og eðlilegt að leynt fari, nema sá sam- þykki sem í hlut á“. Hér er í raun vísað til sömu grunnhugsunar og flestir þeir hafa gert sem vilja hætta að gera álagningarskrána op- inbera, þ.e. að launamál fólks séu þeirra einkamál. Vissulega er ýmis- legt til í því að laun fólks geti verið viðkvæm einkamál og það eru e.t.v. oft ekki göfugustu hvatir í fari al- mennings sem ráða forvitninni um hvað þessi og hinn hefur í kaup. Hins vegar felst líka í þessu ákveð- ið aðhald, og þegar allur þorri manna er að borga til sameigin- legra þarfa er ekki óeðlilegt að menn vilji fylgjast með hvort sam- bærilegar kvaðir séu lagðar á alla. Hér takast því á rétturinn til einka- lífs og lögmætir almannahagsmun- ir, og óhjákvæmilegt að í slíkum átökum verði ætíð einhver grá svæði. Í ár hins vegar hefur þessi um- ræða og samantekt Frjálsrar versl- unar dregið fram skýrar en oft áður að miklar breytingar virðast vera að eiga sér stað í tekjuskattskerfinu og í tekjuskiptingu þjóðarinnar. Breytingarnar vísa ekki einvörð- ungu til þess að launamunur sé að aukast verulega, heldur líka til þess að skattkerfið sjálft sé ekki að virka eins og til er ætlast og að stórir og sífellt stækkandi hópar séu að kom- ast undan greiðslu eðlilegs tekju- skatts. Að því leyti er samantekt Frjálsrar verslunar afar gagnleg ábending um breyttan veruleika, þó sú ábending feli raunar samtímis í sér ákveðna gengisfellingu á sam- antektinni sjálfri – því hún er ekki eins marktæk og áður og miðar við úreltan veruleika. Sjálfur ritstjóri blaðsins, Jón G. Hauksson benti ein- mitt á að á listanum í ár kæmu í ljós ákveðin tímamót í þróunarferli sem tekið hafi nokkur ár, tímamót sem sýndu vel hið tvískipta tekjuskatts- kerfi í landinu. Ritstjórinn kallaði þetta „tifandi tímasprengju“ í skatt- kerfinu og er full ástæða til að taka undir það, því hvort heldur er út frá sanngirnissjónarmiðum eða efna- hagslegum, þá er þessi mismunun óskynsamleg. Þessi tvískipting felst í því að annars vegar höfum við launamenn sem borga fullan skatt af öllum þeim tekjum sem þeir vinna fyrir, og hins vegar höfum við fjármagnseigendur og „ehf-ara“ sem borga eingöngu 10% skatt af sínum tekjum. Umræðan um ólíka skattpró- sentu eftir uppruna tekna – hvort um sé að ræða launatekjur eða aðr- ar tekjur – er síður en svo ný af nál- inni. Tekist var á um þetta mál á pólitískum vettvangi fyrir nokkrum árum. Niðurstaðan sem þá fékkst byggðist hins vegar á þeim efna- hags- og þjóðfélagslegu aðstæðum sem þá voru uppi og voru í raun lið- ur í ákveðinni hagstýringu. Það var því mat á tímabundnu ástandi og hentugleiki, en ekki grundvallar- regla eða mikilvæg pólitísk hugmyndafræði sem réði því að stjórnvöld ákváðu að hafa tekju- skattsprósentuna ólíka eftir upp- runa teknanna. Í dag hefur um- hverfið breyst og ekki óeðlilegt að þetta sé endurskoðað. Um þessar mundir stendur yfir endurskoðun á skattkerfinu í tengslum við frumvarp sem vænt- anlega kemur fram í haust um skattalækkanir sem koma eiga til framkvæmda á kjörtímabilinu. Það er í samræmi við stefnuyfirlýsingu ríkisstjórnarinnar. Ekki er ólíklegt eða óeðlilegt að þessi atriði tekju- skattsins komi til skoðunar í tengsl- um við slíka endurskoðun og um- ræðuna um hana í þinginu. Hér er ekki eingöngu pólitískt réttlætismál á ferðinni. Ekki bara mál sem kem- ur upp í umræðunni þegar álagn- ingarseðlar eru lagðir fram og al- menningur horfir upp á það sem Indriði Þorláksson kallaði einhvern tíma „skattaleg sniðganga“ hjá ýmsum helstu höfðingjum landsins, sem sjá sóma sinn í því að greiða einungis vinnukonuútsvar. Þetta er líka mikilvægt atriði fyrir skatt- tekjur ríkissjóðs almennt og þá ekki síður fyrir tekjustofna sveitarfélag- anna, en þau hafa sem kunnugt er tapað verulega á einkahlutafélaga- væðinu tekjustofna einstaklinga. ■ 6. ágúst 2004 FÖSTUDAGUR SJÓNARMIÐ GUÐMUNDUR MAGNÚSSON Við getum sætt okkur við hversdagslegar fornminjar því við eigum ódauðlegar bókmenntir. Höfuðlausn Tifandi tekjuskattssprengja ORÐRÉTT Mín skoðun – og þar endar það Tollurinn lítur á Apple iPod sem upptökutæki. Frétt um örlög lófatölvu í höndum tollvarða. Morgunblaðið 5. ágúst. Tvískinnungur ríkisins Meðan ríkið sjálft birtir opinber- lega skatt og opinber gjöld allra einstaklinga í landinu, sem svo sannarlega varða einka- og fjár- hagsleg málefni þeirra, og það án þess að leita á nokkurn hátt eftir samþykki, þá er leyndin sem hvílir yfir nefndakóngunum þeim mun einkennilegri. Illugi Jökulsson ritstjóri sem fær þvert nei þegar hann vill vita hverjir hálaunamennirnir í nefndum ríkisins eru. DV 5. ágúst. Kynlegur akstur Konur í jeppum víkja úr bíl- stjórasætum þegar þær sækja eiginmanninn í vinnuna. Karlinn situr við stýrið þegar eiginkonan skutlar honum í vinnuna. Karl- inn ekur séu hjón á ferð í jeppa. Gunnar Hersveinn blaðamaður horfir á konur - og karla - í umferðinni. Morgunblaðið 5. ágúst. Hlutabréfavísindi Þegar markaðurinn hefur lengi hækkað fer hið ótrúlega að verða trúlegt. Loftur Ólafsson um hlutabréfamark- aðinn. Morgunblaðið 5. ágúst. FRÁ DEGI TIL DAGS Í DAG LAUNATEKJUR OG AÐRAR TEKJUR BIRGIR GUÐMUNDSSON Þessi tvískipting felst í því að annars vegar höfum við launamenn sem borga fullan skatt af öllum þeim tekjum sem þeir vinna fyrir, og hins vegar höfum við fjármagnseigend- ur og „ehf-ara“ sem borga eingöngu 10% skatt af sínum tekjum. ,, ÚTGÁFUFÉLAG: Frétt ehf. RITSTJÓRI: Gunnar Smári Egilsson FRÉTTASTJÓRI: Sigurjón M. Egilsson RITSTJÓRNARFULLTRÚAR: Steinunn Stefánsdóttir og Jón Kaldal AUGLÝSINGASTJÓRI: Þórmundur Bergsson RITSTJÓRN, AUGLÝSINGAR OG DREIFING: Skaftahlíð 24, 105 Reykjavík AÐALSÍMI: 550 5000 SÍMBRÉF Á FRÉTTADEILD: 550 5006 NETFÖNG: ritstjorn@frettabladid.is og auglysingar@frettabladid.is VEFFANG: visir.is SETNING OG UMBROT: Frétt ehf. PRENTVINNSLA: Ísafoldarprentsmiðja ehf. Fréttablað- inu er dreift ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu, Suðurnesjum og Akureyri. Einnig er hægt að fá blaðið í völdum verslunum á landsbyggðinni. Fyrirtæki geta fengið blaðið gegn greiðslu sendingarkostnaðar, 1.100 krónur á mánuði. Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds. ISSN 1670-3871 LAUNÞEGI SKILAR SKATTFRAMTALI Búa tvær þjóðir í landinu með tilliti til skatta? Vandræði í félagsmálaráðuneyti Ekki fór eins og vonast var til með ráðn- ingu nýs ráðuneytisstjóra í félagsmála- ráðuneytinu. Þó er ekki útilokað að plott framsóknarmanna gangi upp - að lokum. Helga Jóns- dóttir borgarritari taldi, samkvæmt því sem talið er, sig full- vissa um að fá starfið og sótti þess vegna um. Án þess að nokkur virtist eiga von á sótti settur ráðuneytis- stjóri, Her- mann Sæ- mundsson, einnig um og bjó til vanda sem ekki sér fyrir endann á. Meðan ráðið er fram úr vandanum er umsóknarfresturinn fram- lengdur til 10. ágúst. Ráðherrans kvöl Þar sem erfitt getur verið að ganga framhjá starfandi ráðuneytisstjóra verður Árni Magnússon félagsmálaráð- herra að taka erfiða ákvörðun. Annað hvort að hafna starfandi ráðuneytis- stjóra eða Helgu, sem taldi sig vera að komast í öruggt skjól en staða ráðu- neytistjóra er til muna tryggari en staða borgarritara. Innan flokksins eru fleiri kenningar. Ein er sú að staðan verði einfaldlega geymd til að hliðra til innan þingflokksins. Þegar ráðherra- hrókeringar flokksins hefjast getur ver- ið gott að hafa góða stöðu handa þeim sem sárastir verða. Jónína nefnd Jónína Bjartmarz er oftast nefnd af þingmönnum flokksins þegar talað er um að finna stöðu fyrir ósátta þingmenn. Hvort hún vill hætta á þingi er annað mál. Björn Ingi Hrafnsson, sem er varamaður hennar, vill eflaust að hún hætti og langþráður draumur hans um þing- mannsstarfið rætist. sme@frettabladid.is E kki er víst að allir taki undir með fornleifafræðingunum semgrafið hafa upp leifar þúsund ára gamallar kirkju í Mosfells-dal og halda því fram að hún sé „einstaklega vel varðveitt“. Sannleikurinn er sá að það þarf bæði ímyndunarafl og þekkingu á fornri byggingararfleifð, sem ekki öllum er gefin, til að sjá fyrir sér kirkju þar sem nú er grjót og fátæklegar timburleifar. Það hjálpar þó að greinilega má sjá útlínur kirkjunnar í grunninum og þannig átta sig á flatarmáli hennar. Stoðholur veita ennfremur vísbending- ar um byggingartækni. En við Íslendingar erum líklega orðnir nægjusamir þegar forn- leifafræði á í hlut. Við vitum að varðveisluskilyrði minja eru ekki góð hér á landi vegna veðurfars og jarðvegs. Við erum fyrir löngu hættir að bíða eftir því að upp úr jörðinni komi gersemar sem við getum flaggað í viðhafnarskápum í Þjóðminjasafninu. Líklega er hið eina sem þjóðin biður um og vonast eftir – þótt ekki fari það alltaf hátt eða sé opinberlega viðurkennt – að í moldinni sem fornleifafræðingarnir róta í með teskeiðum sínum leynist nýjar sannanir fyrir því að kapp- ar og kvenskörungar fornbókmenntanna hafi verið af holdi og blóði; verið raunverulegar persónur. Óhætt er að segja að fæstir fornleifa- fræðingar hafi nú orðið sterka trú á víðtækri leiðsögn fornritanna við rannsóknir á leifum frá fyrri öldum. Aftur á móti eru þeir nógu þjóð- hollir – eða bara skynsamir – til að nefna persónur fornsagnanna til sögu þegar þeir rekja rannsóknir sínar fyrir almenningi og fjölmiðl- um. Þannig hafa skáldið Egill Skallagrímsson og Grímur Svertings- son komist í sviðsljósið nú þegar fundist hafa leifar kirkju frá frum- kristni við merkilegar rannsóknir að Hrísbrú í Mosfellsdal. Þeir kappar eru ekki nefndir til sögu vegna þess að eitthvað nýtt sé um þá að segja á grundvelli fornleifanna heldur er hér á ferðinni meinlaus og oft bráðskemmtileg undirgrein almannatengsla, iðju sem margir þekkja frá stjórnmálaflokkum og stórfyrirtækjum. Fyrir fræðimenn eru upplýsingar um byggingarform fornra mannvirkja, sjúkdóma, mataræði og hæð fólks, sem bein hafa fund- ist af, eða vísbendingar um lifnaðarhætti sem lesnar verða úr jarð- vegi og dýraleifum, nægileg réttlæting og hvati rannsókna. Þeim verður iðulega heitt í hamsi og komast í uppnám út af leifum og grip- um sem almenningur getur ekki lesið glóru í eða tengt frásögnum á fornum bókum. Fræðimönnum finnast nafnlausar minjar ekkert síð- ur merkilegar en hinar sem hefðin og þjóðtrúin setur nafnspjöld á. Þetta gap á milli fræðimanna og almennings er eðlilegt og óhjá- kvæmilegt og þekkist í einni eða annarri mynd í öllum vísindum. Fornleifafræðingar, sem unnið hafa við rannsóknir á Íslandi, eiga hrós skilið fyrir að hafa mörgum öðrum fræðimönnum okkar frem- ur lagt sig í framkróka um að miðla rannsóknum sínum, hugmynd- um og kenningum til almennings. Það hafa þeir einkum gert á vett- vangi fornleifauppgrafta með leiðsögn, fyrirlestrum og upplýsinga- skiltum. Þeir hafa líka notað netið til að koma efni til almennings svo að til fyrirmyndar er. Við Íslendingar getum verið harla glaðir þótt okkur takist ekki nema að litlu leyti að tengja fornleifar og fornbókmenntir okkar. Við þurfum í rauninni hvorki að leita né finna hetjur og kappa sagnanna í moldinni og getum einbeitt okkur að hversdagslegri minjum sem ekki eru síður mikilvægar til skilnings á sögu genginna kynslóða. Sannleikurinn er nefnilega sá að þótt gaman væri að finna höfuðkúpu Egils Skallagrímssonar í kirkjugarðinum að Mosfelli eða Hrísbrú eru margfalt meiri verðmæti falin í „Höfuðlausn“ hans í Egils sögu. Við þurfum ekki að fara yfir bæjarlækinn til að sækja vatnið. ■

x

Fréttablaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Fréttablaðið
https://timarit.is/publication/108

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.