Fréttablaðið - 14.05.2004, Blaðsíða 24

Stjórnunarstíl þeirra Davíðs
Oddssonar og Halldórs Ásgríms-
sonar hefur oft verið lýst sem stíl
hinna sterku leiðtoga. Þeir ráða
ferðinni í flokkum sínum, halda
spilunum þétt við brjóst sér og
hleypa einungis fáum að til sam-
ráðs. Aðrir verða að bíða ákvörð-
unar – og finna til smæðar sinnar.
Á þeirri smæð byggist síðan
stærð leiðtoganna. Hinir sterku
foringjar gefa helst ekki eftir,
enda vanir að fá sínu fram. Þetta
eru hörkutól, en veikleiki þeirra
felst einmitt í hörkunni, þeir geta
ekki lengur bognað og hljóta því
að brotna þegar álagið keyrir um
þverbak. Umdeilt fjölmiðlafrum-
varp hefur nú keyrt upp álagið,
því margt bendir til að harkan og
óbilgirnin sem fylgir styrka leið-
togahlutverkinu hafi ýtt hinum
smærri samborgurum út á ystu
nöf og köll þeirra eftir hjálp
verða sífellt háværari. Og þegar
„hnúkarnir sjálfir hrikta við og
hornsteinar landsins braka“, þá
gerist það að Ólafur Ragnar
Grímsson forseti snýr óvænt til
baka.
Umræðan um beitingu mál-
skotsréttarins hefur ekki verið
eins hávær í landinu síðan Al-
þingi samþykkti EES-samninginn
fyrir um áratug. Ólafur Ragnar
Grímsson hefur sterklega gefið
það til kynna að Davíð Oddssyni
og hinum handhöfum forseta-
valds muni ekki gefast tækifæri
til að fara í íslenska útgáfu af
„Home alone“ líkt og gert var á
ríkisráðsfundinum á heima-
stjórnarafmælinu á sínum tíma.
Heimkoman á miðvikudag tekur
af allan vafa um það – forsetinn
tilkynnti með henni að hann
hygðist vera til staðar þegar
kæmi að því að skrifa undir fjöl-
miðlalögin. Hvort hann síðan
skrifar undir er aftur spurningin
sem brennur á allra vörum.
Þetta er gríðarlega erfið
ákvörðun fyrir forsetann og mik-
ilvæg. Rökin með því að beita
málskotsréttinum eru óvenju
sterk, en áhættan er að sama
skapi mikil. Nokkur augljós atriði
hvetja til þessa úrræðis. Í fyrsta
lagi er málið einfaldlega mikil-
vægt, það snertir grundvallar-
atriði s.s. tjáningarfrelsi, eignar-
rétt, jafnræðisreglur og meðal-
hóf. Í öðru lagi er það ekki flókn-
ara en svo að það hentar í at-
kvæðagreiðslu um samþykkt eða
synjun. Í þriðja lagi eru forseta-
kosningar fyrir dyrum í sumar
þar sem hægt væri að bæta þess-
ari atkvæðagreðslu inn. Í fjórða
lagi fengist niðurstaða í umræð-
urnar og útfærsluna á beitingu
þessa ákvæðis í stjórnarskránni.
En þessu fylgir líka mikil
áhætta, bæði fyrir Ólaf sjálfan,
forsetaembættið og alla stjórn-
skipun landsins. Þannig myndu
forsetakosningarnar breyta gjör-
samlega um eðli. Þær yrðu
hápólitískar. Auk þess að velja
forseta og kjósa efnislega um
fjölmiðlalög væri þjóðin í raun að
kjósa um breytt hlutverk forseta-
embættisins, nýja vídd í íslenskri
stjórnskipan, störf og starfshætti
Alþingis og síðast en ekki síst um
hina sterku leiðtoga stjórnar-
flokkanna.
Spurningin um það hvort Ólaf-
ur Ragnar Grímsson beiti mál-
skotsréttinum eða ekki snýst því
þegar öllu er á botninn hvolft
ekki nema að mjög litlu leyti um
efnisatriði fjölmiðlafrumvarps-
ins sem slíks. Þó að fjölmiðlalög-
in séu stórt mál, væri hér á ferð-
inni miklu stærra mál. Afleiðing-
arnar gætu jafnframt orðið ótrú-
legar á hvorn veginn sem niður-
staðan yrði og það er vel þess
virði að þær séu hugleiddar.
Setjum svo að fjölmiðlafrum-
varpið yrði samþykkt í þjóðar-
atkvæðagreiðslunni og hinir
sterku leiðtogar framkvæmda-
valdsins ynnu í þessum slag. For-
setann sjálfan myndi setja veru-
lega niður að því gefnu að hann
næði kjöri – valkostirnir væru þá
væntanlega Snorri Ásmundsson,
Ástþór Magnússon eða Baldur
Ágústsson! Satt að segja eru þess-
ir valkostir ekki mjög spennandi
og vængbrotinn Ólafur þrátt fyrir
allt besti kosturinn.
Ef hins vegar lögunum yrði
synjað sem ólögum stæði Ólafur
Ragnar með pálmann í höndunum
en bæði Alþingi og ríkisstjórn
væru í vondum málum. Þeim væri
varla sætt þó lögformlega sé ekk-
ert sem kallar á þingrof. Líklegt
væri hins vegar að kosið yrði aft-
ur við fyrsta tækifæri og spurn-
ing hvort það fæli ekki jafnframt
í sér uppbrot á vígi hinna sterku
leiðtoga – í það minnsta er ljóst að
stjórnarráðshrókeringar hausts-
ins væru í uppnámi.
Sú ákvörðun sem Ólafur Ragn-
ar Grímsson stendur frammi
fyrir núna er ekki einföld og trú-
lega er þetta mikilvægasta
ákvörðun sem hann mun taka á
sínum opinbera ferli. Það er hins
vegar lærdómsríkt að íhuga að
spurningin um fjölbreytni í fjöl-
miðlum og þar með talin spurn-
ingin um að setja lög um eignar-
hald á fjölmiðlum var aldrei –
þegar allt kemur til alls – eitt af
heitari deilumálum í íslensku
samfélagi. Fyrir aðeins fáum
mánuðum hefði verið hægðar-
leikur að ná víðtækri þverpóli-
tískri sátt um þetta mál. Það felst
hins vegar í eðlishlutverki hins
sterka leiðtoga að vera dramb-
samur, hafna málamiðlunum og
vera í sífelldri pissukeppni. Þess
vegna hefur með einlægum vilja
tekist að gera úr þessu máli þá
þúfu sem kann að velta einhverju
stærsta hlassi í stjórnmálasögu
lýðveldisins. Möguleikinn á stór-
tíðindum er hins vegar orðinn
raunverulegur, eins og sést best á
því að forseti lýðveldisins treyst-
ir sér ekki lengur til að skilja
handhafa forsetavalds eftir eina
heima. ■
B orgarstjóri og borgarfulltrúar virðast ekki hafa miklaráhyggjur þó að margir félagar þeirra á Alþingi hafisammælst um að eyðileggja einn af stærri vinnustöðum
borgarinnar. Þeir sem hafa verið kosnir eða valdir til ábyrgðar
fyrir hönd Reykvíkinga sitja í besta falli þöglir hjá. Sem betur
fer er það þannig að sveitarstjórnarmenn víðast um land berj-
ast til að halda uppi öflugu og fjölbreyttu atvinnulífi. En það ger-
ist ekki í Reykjavík.
Ingibjörg Sólrún Gísladóttir, fyrrum borgarstjóri, hefur gegnt
störfum á Alþingi síðustu daga og barist þar gegn frumvarpi Dav-
íðs Oddssonar um eyðileggingu Norðurljósa. Sama er að segja um
Helga Hjörvar, borgarfulltrúa og alþingismann. Hann hefur einnig
rætt frumvarp forsætisráðherra, en ekki í Ráðhúsinu, hann hefur
gagnrýnt það á þingi. Aðrir borgarfulltrúar hafa ekkert sagt til
varnar vinnustöðum hundraða borgarbúa. Flestir þeirra horfa
þegjandi á aðförina.
Tveir borgarfulltrúar, sem jafnframt eru alþingismenn, eru
reyndar framarlega í niðurrifsliðinu, Björn Bjarnason dóms-
málaráðherra og Guðlaugur Þór Þórðarson. Þeir gera allt sem
þeir geta til að vinnustaðir umbjóðenda þeirra verði rústir ein-
ar. Til þess voru þeir örugglega ekki kosnir til þeirra trúnaðar-
starfa sem þeir eiga að sinna. Úr Ráðhúsi Reykjavíkur heyrist
hvorki hósti né stuna. Borgarstjórinn, Þórólfur Árnason, segir
ekkert, borgarráð segir ekkert og borgarstjórn ekki heldur. Á
meðan óttast margir borgarar um framtíð sína, afkoman er í
óvissu og efasemdir ágerast.
Það má vel vera að borgarstjóri og borgarfulltrúar hafi merki-
legri störfum að sinna en reyna að vernda einn af stærri vinnustöð-
um borgarinnar fyrir óvinveittum yfirvöldum sem fáir fá skilið
hvað vakir fyrir. Það hefur ekki tekist að skýra hvers vegna þetta
mikla óðagot er nauðsynlegt. Skýringarnar eiga eftir að koma
fram. Tjöldin verða dregin frá og sannleikurinn að baki þessari
miklu drift stjórnarliðsins á þingi verður opinber.
Fjarlægðin milli kjörinna fulltrúa og almennings er mikil og
eykst. Það finna allir sem tengjast því máli sem hæst rís. Almenn-
ingur hringir og skrifar og hefur uppi stórar og miklar lýsingar
um skoðun sína á þeim sem fremstir eru í fótgönguliði forsætis-
ráðherra, og á ráðherranum sjálfum. Þeim sem til þekkja dylst
ekki að mikið er að gerast í samfélaginu. Það er uppstokkun í
stuðningi við menn og flokka. Aldan rís og það er einungis spurn-
ing um hversu stór hún verður og hvernig verður umhorfs eftir
að hún hefur riðið yfir.
Stjórnarmeirihlutinn ætlar hvergi að hvika. Fyrirtækið Norður-
ljós skal falla. En eins og fyrr segir hafa ekki komið fram rök um
hvers vegna, en þau koma fram, fyrr eða síðar, hin einu og sönnu
rök. Auðvitað bregður borgurunum við að þeim sem er treyst til að
stjórna borginni skuli láta sem ekkert sé og málið sé þeim óviðkom-
andi. Vissulega þarf meirihlutinn að vanda til verka ef draga á úr
viðvarandi halla borgarsjóðs. Sterkt atvinnulíf er ein forsenda þess
að vel takist með stjórn borgarinnar og það er hetjuskapur að berj-
ast gegn óréttlæti. Það ætti borgarstjórn Reykjavíkur að gera,
berjast svo hundruð borgarbúa þurfi ekki að lifa í óvissu um fram-
tíð atvinnu sinnar. ■
14. maí 2004 FÖSTUDAGUR
MÁL MANNA
SIGURJÓN M. EGILSSON
Meðan Alþingi ætlar að setja lög gegn fjölmennum
vinnustað í borginni þegja borgaryfirvöld.
Grafarþögn
í Ráðhúsinu
„Home alone“
ORÐRÉTT
Það er þá ekki auðvelt
Samviska er fljótandi hugtak og
óljóst hvað það merkir. Þó er
sagt að stjórnmálamenn eigi að
fylgja eigin samvisku.
Gunnar Hersveinn blaðamaður.
Morgunblaðið 13. maí.
Í afneitun?
Ég hélt örfáar ræður á þinginu
sem mætti telja langar.
Hjörleifur Guttormsson fyrrverandi
alþingsmaður. Langar ræður eru
mældar í „hjörlum“ en Hjörleifur
gerir lítið úr þeirri nafngift; segist
aldrei hafa mælt einu orði of mikið.
DV 13. maí.
Húsbændur og hjú
[Helgi Hjörvar alþingismaður]
fullyrðir að sú regla sé höfð á Al-
þingi að starfsfólk megi ekki
sitja við sama borð og þingmenn
nema vera sérstaklega boðið
það, og það megi ekki vera of
kumpánalegt við þingmenn.
Þingmaðurinn bendir einnig á að
sérstakt borð, með hvítum dúki,
skilið frá öðrum borðum með
skilrúmi, sé fyrir Davíð Oddsson
og Halldór Ásgrímsson.
Þorgrímur Gestsson blaðamaður velt-
ir fyrir sér samskiptum á Alþingi.
Morgunblaðið 13. maí.
Stund hefndarinnar?
Flaug í fjórtán tíma til að ögra
Davíð
Forsíðufyrirsögn í DV um óvænta
heimkomu Ólafs Ragnars Grímsson-
ar, forseta Íslands.
DV 13. maí.
FRÁ DEGI TIL DAGS
Velja útlenskar
Athygli vekur að þrír af fjórum mönnum,
sem lýst hafa yfir framboði til embættis
forseta Íslands, Ólafur Ragnar Grímsson
forseti, Ástþór Magnússon og Baldur
Ágústsson, eru kvæntir eða í sambúð með
erlendum konum. Fjórði frambjóðandinn,
Snorri Ásmundsson myndlistarmaður, sem
raunar er ekki vitað hvort lætur slag
standa, er svo einhleypur. Vekur þetta
óneitanlega athygli í ljósi þess að íslensk-
ar konur hafa jafnan verið taldar meðal
hinna fegurstu og kynþokkafyllstu í heimi
- og sumir bæta við að þær séu jafnframt
hinar gáfuðustu og skemmtilegustu. Slíkar
konur hljóta að eiga erindi á Bessastaði.
Og nú vaknar spurningin, hvort eina raun-
hæfa svarið við því ástandi sem upp er
komið sé ekki að fá konu - íslenska að
sjálfsögðu - í forsetaframboð.
Hneykslaður ráðherra
Björn Bjarnason dómsmálaráðherra er svo
hneykslaður á blaðamennsku þeirri sem
DV stundar að hann skrifar sérstakan pistil
í miðri viku til að láta í ljós óánægju sína
með vinnubrögð blaðsins. „Ádrepur, sem
ég hef fengið í Baugsmiðlunum undan-
farna daga og vikur, eru fleiri en ég get
talið eða hef áhuga á að telja,“ skrifar
hann. Rekur hann á vefsíðu sinni ýmis
dæmi um það sem honum finnst sér-
kennilegt og ómálefnalegt í skrifum DV.
Skrifar Björn m.a.: „Nú er ég
sagður rógberi ..., af því að
ég leyfi mér að nota orðin
Baugsmiðlar eða Baugstíð-
indi hér á síðunni minni. Ég
svaraði bréfritara því,
að auðvitað réðist
það af viðhorfi
hvers og eins, hvort slík orðnotkun væri
talin mönnum til lasts eða lofs. Ef starfs-
menn þessara miðla teldu það rógburð að
minna á höfuðeigendur þeirra, segði það
meira um hug þeirra til vinnuveitenda síns
en annað – mér þætti til dæmis heiður að
því að vera sagður af Engeyjarætt, en
vissulega kynnu einhverjir að kenna mig
við bústað forfeðra minna mér til háðung-
ar eða niðurlægingar“.
Vanþóknun og velþóknun
Björn Bjarnason klykkir síðan út með
þessum orðum á vefsíðunni: „Ég læt les-
endum síðunnar eftir að meta, hvort DV sé
með þessu að þjóna hagsmunum eigenda
sinna. Víst er, að þeir, sem eigendunum
eru ekki að skapi, fá það óþvegið um
blaðið allt. Þá er einnig ljóst á hverjum
blaðið hefur velþóknun“.
Í DAG
Málskotsréttur
og stjórnunarstíll
BIRGIR
GUÐMUNDSSON
Sú ákvörðun sem
Ólafur Ragnar
Grímsson stendur frammi
fyrir núna er ekki einföld og
trúlega er þetta mikilvæg-
asta ákvörðun sem hann
mun taka á sínum opinbera
ferli.
,,
degitildags@frettabladid.is
ÚTGÁFUFÉLAG: Frétt ehf. RITSTJÓRI: Gunnar Smári Egilsson FRÉTTASTJÓRI: Sigurjón M. Egilsson RITSTJÓRNARFULLTRÚAR: Steinunn Stefánsdóttir og Jón Kaldal
AUGLÝSINGASTJÓRI: Þórmundur Bergsson RITSTJÓRN, AUGLÝSINGAR OG DREIFING: Skaftahlíð 24, 105 Reykjavík AÐALSÍMI: 515 75 00 SÍMBRÉF Á FRÉTTADEILD: 515 75 06
NETFÖNG: ritstjorn@frettabladid.is og auglysingar@frettabladid.is SETNING OG UMBROT: Frétt ehf. PRENTVINNSLA: Ísafoldarprentsmiðja ehf. Fréttablaðinu er dreift
ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu, Suðurnesjum og Akureyri. Einnig er hægt að fá blaðið í völdum verslunum á landsbyggðinni. Fyrirtæki geta fengið blaðið gegn greiðslu
sendingarkostnaðar, 1.100 krónur á mánuði. Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds. ISSN 1670-3871
24-25 Leiðari 13.5.2004 16:18 Page 2