Fréttablaðið - 17.12.2004, Blaðsíða 22

22
Bobby Fischer er af mörgum talinn
besti skákmaður allra tíma enda voru
yfirburðir hans ótrúlegir þegar hann var
upp á sitt besta. Eftir 1972 dró hann
sig hins vegar úr sviðsljósinu og síðan
hefur hann ekki verið samur.
Þróun?
Segja má að Fischer hafi af eigin
rammleik brotist fram í skákheiminum
en á eftirstríðsárunum stóðu Banda-
ríkjamenn Sovétmönnum langt að baki
við taflborðið. Framan af var stíll hans
nokkuð fyrirsjáanlegur og hann tefldi
yfirleitt sömu byrjanirnar. Árið 1972
kom hann Boris Spasskí hins vegar
verulega á óvart því þá var eins og
hann hefði breytt um aðferðir. Að sögn
Helga Ólafssonar stórmeistara telja
flestir skáksérfræðingar að í Reykja-
víkureinvíginu hafi Fischer verið að
færast á nýtt stig og því sé synd að
hann hafi horfið af sjónarsviðinu eftir
það. Þegar hann tefldi árið 1992 við
Spasskí í Júgóslavíu var hann skugginn
af sjálfum sér, en það vildi honum til
happs að Spasskí var enn lélegri.
Fischer sýndi þó ágæta spretti en samt
lék hann mun oftar af sér en menn
bjuggust við.
Sérkenni?
Fischer þótti alla tíð mjög nákvæmur
og staðfastur skákmaður sem fór sínar
eigin leiðir við skákborðið. Hann var
geysilega baráttuglaður, og ólíkt sam-
tíðarmönnum hans sem margir léku
upp á jafntefli, eins og Spasskí og Petr-
osjan, barðist hann alltaf til síðasta
manns. Það skipti engu máli þótt hann
væri að vinna mót, hann tefldi hverja
skák af fullum krafti þannig að á
blómatíma sínum varð hann yfirleitt
langefstur á mótum. Fischer þótti hafa
yfir gífurlegri einbeitingu að ráða, hann
sat yfirleitt allan tímann við borðið og
það var erfitt að sitja á móti honum.
Skákstíll hans er álitinn mjög stílhreinn
og glæsilegur, nánast klassískur, og
mjög rökréttur. Gömlu meistararnir
voru Fischer hugleiknir og hann leitaði
að hugmyndum í smiðju þeirra.
Dæmi?
Viðureign Bobby Fischer og Argentínu-
mannsins Oscars Panno á skákmóti í
Buenos Aires árið 1970 gefur góða
mynd af rökréttum stíl Fischers. Þegar
hér er komið sögu er búið að leika 27
leiki og hefur Fischer hvítt.
28. Be4! De7 29. Rxh7! Rxh7 30. hxg6
fxg6 31. Bxg6 Rg5 32. Rh5 Rf3+ 33.
Kg2 Rh4+ 34. Kg3 Rxg6 35. Rf6+ Kf7
36. Dh7+
Svartur gafst upp.
Fischer vann mótið með yfirburðum,
fékk fimmtán vinninga af sautján mögu-
legum.
Tefldi alltaf til sigurs
FBL GREINING: SKÁKSTÍLL BOBBY FISCHER
17. desember 2004 FÖSTUDAGUR
Glataður snillingur
Líf Bobby Fischer hefur verið þyrnum stráð en líklega hefur hann sáldrað þeim flestum sjálfur.
Vinir hans segja hann þó viðkvæmt ljúfmenni sem hefur gaman af Robbie Williams.
FISCHER Bobby Fischer hefur verið
boðið dvalarleyfi á Íslandi og
standa vonir manna til að þar með
ljúki þrautagöngu þessa sérstæða
snillings. Á margan hátt hefur
Fischer verið sinn eigin versti
óvinur. Ofstækisfullar skoðanir
hans hafa vakið fólki efasemdir
um geðheilsu hans en þeir sem
manninn þekkja segja að þar fari
hinn mesti ljúflingur.
Snjall snáði
Robert James Fischer fæddist í
Chicago árið 1943 en tveimur
árum síðar skildu foreldrar hans.
Móðir hans og eldri systir sáu um
að ala piltinn upp og var hann alla
tíð afar náinn þeim. Samband
Fischers við konur hefur mótast
mjög af þessum aðstæðum, hann
sækir fyrst og fremst í ástúð og
umhyggju af hendi kvenna en af
þeim hefur verið nokkuð í lífi
hans.
Sex ára að aldri lærði Fischer
að tefla af bókum og á nokkrum
vikum var hann orðinn það fær að
hann lagði sér reyndari menn að
velli. Fimmtán ára gamall varð
hann Bandaríkjameistari í fullorð-
insflokki. Sigurinn færði honum
jafnframt stórmeistaranafnbót en
aldrei áður hafði jafn ungur skák-
maður hreppt þennan titil.
Bjó sig undir heimsendi
Í upphafi sjöunda áratugarins tók
Fischer að gefa sig mjög að trúar-
legum efnum. Hann var undir
miklum áhrifum frá bandarískum
útvarpspredikurum á snærum
hinnar svonefndu Alheimskirkju
Guðs, sem þrátt fyrir nafnið var
frekar lokaður sértrúarsöfnuður.
Prestar safnaðarins spáðu því að
heimsendir væri yfirvofandi þar
sem Bretlandi og Bandaríkjunum
yrði tortímt af einhvers konar
Bandaríkjum Evrópu. Það er því
væntanlega ekki tilviljun að á
þessum tíma gerðist hann æ tor-
tryggnari í garð Sovétmanna.
Trúarsannfæring Fischers beið
hins vegar skipbrot um svipað
leyti og einvígið í Reykjavík fór
fram en þá gerði Fischer sér ljóst
að dómsdagspár Alheimskirkjunn-
ar væru byggðar á sandi og þar
við bættist að leiðtogar hennar
voru flestir flæktir í kynlífs-
hneyksli. Má leiða að því getum að
reynslan hafi haft talsverð áhrif á
kappann enda varð breyting á at-
ferli hans um þetta leyti, sem
kunnugt er.
Í ólgusjó eftir einvígið
Einvígi aldarinnar, sem Fischer og
Boris Spasskí háðu í Reykjavík
sumarið 1972, var vendipunktur-
inn í lífi Fischers. Vegsemdin sem
fylgdi heimsmeistaratitlinum
markaði jafnframt upphafið að
endalokunum, hann tefldi ekki
opinberlega næstu tuttugu árin á
eftir heldur fór nánast huldu
höfði. Þannig náðust ekki samn-
ingar um keppnisfyrirkomulag
þegar kom að því að verja titilinn
árið 1975.
Fischer hefur verið á hálfgerð-
um vergangi æ síðan. Hann bjó í
Bandaríkjunum fram á níunda ára-
tuginn en flæktist svo til Evrópu
þar sem hann sigraði Spasskí í
sögufrægu einvígi árið 1992. Viður-
eignin fór fram í Júgóslavíu en
vegna viðskiptabanns Sameinuðu
þjóðanna gáfu bandarísk stjórn-
völd út handtökuskipun á hann.
Fischer skaut svo upp kollinum
næstu árin á eftir í ýmsum fjöl-
miðlum, meðal annars Silfri Egils,
þar sem hann sakaði gyðinga um
allsherjarsamsæri. Frægt varð
þegar hann fagnaði árásunum 11.
september 2001.
Fyrr á þessu ári var hann hand-
tekinn í Japan fyrir að hafa ógilt
vegabréf undir höndum og nú hef-
ur honum verið boðið hingað.
Sjálfskaparvíti
Hátterni Fischers hefur gefið
vangaveltum um geðheilsu hans
byr undir báða vængi. Áskell Örn
Kárason, sálfræðingur og fyrrver-
andi forseti Skáksambands Ís-
lands, segir ljóst að Fischer sé
mjög tortrygginn og segi hluti
sem lýsi mjög sérstökum viðhorf-
um. „Þetta eru einkenni sem eiga
mjög oft við vænisýki,“ segir
Áskell en tekur þó fram að alls
ekki sé hægt að sjúkdómsgreina
fólk án þess að hitta það. Áskell
þekkir ekki til þess að Fischer hafi
verið meðhöndlaður af geðlækn-
um. „Það er í það minnsta ljóst að
Fischer sjálfum finnst ekki að
hann þurfi á slíkri hjálp að halda
og því ólíklegt að hann leiti sér að-
stoðar að fyrra bragði,“ segir
hann.
Áskell bendir enn fremur á að
það sé þekkt innan sálfræðinnar
að fólk geti lent í ákveðinni tilvist-
arkreppu þegar það hefur náð
ákveðnu takmarki. Menn hafa því
gert því skóna að vandi Fischers
hafi verið fólginn í að hann kunni
ekki að höndla upphefðina sem
hann hafði þó stefnt að allt sitt líf.
Ágætlega efnaður
Þrátt fyrir þetta telur Sæmundur
Pálsson, lögregluþjónn og vinur
Fischers, að þar fari ljúfmenni.
„Virkilega góður drengur og
hjartahlýr. Hann hefur aldrei gert
flugu mein og á því alls ekki skilið
að farið sé með hann eins og
hryðjuverkamann.“ Fischer er að
sögn Sæmundar vel upplýstur og
víðlesinn en auk þess hefur hann
gaman af hljómlist, „aðallega
léttri blökkumannatónlist og
Robbie Williams,“ segir hann.
Fischer er ekki talinn á
flæðiskeri staddur fjárhagslega.
Hann hefur ritað bækur og unnið
talsvert fé á skákmótum, til dæm-
is þrjár milljónir dala í Júgó-
slavíu, og þegar hann fór frá
Bandaríkjunum flutti hann fé sitt í
svissneskan banka. Sæmi reiknar
með að Fischer eigi ennþá 3-4
milljónir dala. Hann er barnlaus
en á japanska unnustu, Miyoko
Watai, sem er forseti skáksam-
bandsins þar í landi.
Aðspurður hvernig á því standi
að þeir Fischer hafi haldið vinskap
þrátt fyrir ólíkan bakgrunn segist
Sæmundur hafa kenningu. „Mín
skýring er sú að þegar við kynnt-
umst á sínum tíma þá sér hann
ýmislegt í mér sem hann fór á mis
við í sínu uppeldi, eins og eðlilegt
fjölskyldulíf, og honum þótti vænt
um börnin mín.“ Þannig má leiða
að því getum að í huga Fischers
hafi Sæmi orðið einhvers konar
tákngervingur hins saklausari
hluta lífs síns fyrir einvígið þegar
allt lék í lyndi en að því loknu fór
að halla undan fæti, trúarsannfær-
ing hans brást og frægðin reyndist
honum ofraun.
Vonandi mun síðari dvöl þessa
kynlega kvists hér á landi færa
honum trúna á lífið á nýjan leik.
sveinng@frettabladid.is
Tónlist sem skiptir máli
www.Smekkleysa.is
Sigvaldi Kaldalóns
Svanasöngur á heiði
Hér er að finna mörg þekktustu
einsöngslög Sigvalda.
Flytjendur eru Sigrún Hjálmtýsdóttir,
Jóhann F. Valdimarsson, Sigríður
Aðalsteinsdóttir, Sesselía
Kristjánsdóttir, Snorri Wium, Ólafur
K. Sigurðarson og Jónas
Ingimundarson.
Björgvin Guðmundsson
Hljómblik
Landslið okkar þekktustu tónlist-
armanna og hópa leggst hér á eitt
við að koma völdum verkum eftir
þennan lagvísa frumkvöðul á
framfæri í fyrsta sinn.
Eivör, Diddú, Karlakórinn
Fóstbræður og margir fleiri koma við
sögu á þessari spennandi útgáfu.
Þórarinn Jónsson
Heildarútgáfa
Samtímamaður Jóns Leifs. Þetta
einstaklega vandaða tveggja platna
sett inniheldur heildarútgáfu
einsöngslaga og kórverka á
rammíslenskri tónlist Þórarins.
Flytjendur: Sigrún Hjálmtýsdóttir,
Ólafur Kjartan, Ingveldur Ýr, Garðar
Thor, Bergþór Pálsson og Karlakórinn
Fóstbræður o.fl.
SÆMUNDUR PÁLSSON
BOBBY FISCHER Á sínum tíma var hann mjög trúaður og bjó sig undir heimsendi en þegar upp komst um kynlífshneyksli trúarleiðtoga
hans beið sannfæringin skipbrot.
Bobby Fischer:
Skin og skúrir
1943 Fæddur í Chicago í Banda-
ríkjunum 9. mars.
1949 Kennir sjálfum sér að tefla
með aðstoð bóka.
1956 Hreppir bandaríska ung-
lingameistaratitilinn í skák.
1958 Verður Bandaríkjameistari
í skák og stórmeistari um
leið.
1962 Kemst í kynni við sértrúar-
söfnuðinn Alheimskirkju
Guðs.
1969 Tekur fyrstu skrefin í átt að
heimsmeistaratitlinum með
þátttöku í millisvæðamótum.
1972 Sigrar Boris Spasskí í
Reykjavík og verður þar
með heimsmeistari í skák.
1975 Neitar að verja titilinn.
Sovétmaðurinn Anatolí
Karpov verður heimsmeistari.
1992 Teflir við Spasskí á ný í
Júgóslavíu. Bakar sér óvild
bandarískra yfirvalda fyrir
vikið.
2004 Handtekinn í Japan 13. júlí
fyrir að vera með ógilt
vegabréf.
2004 Boðið dvalarleyfi á Íslandi
15. desember.
22-23 (360°) 16.12.2004 20:35 Page 2