Fréttablaðið - 12.02.2005, Blaðsíða 46

M eð einu pennastriki erhægt að fjölga ferða-mönnum hingað til lands
um 32 þúsund á ári og hækka
gjaldeyristekjur um fjóra millj-
arða króna. Með sama pennastriki
er hægt að mynda heildstætt
svæði sem yrði einstakt í öllum
heiminum og fá það skráð á
heimsminjaskrá Sameinuðu þjóð-
anna. Þetta pennastrik verður hins
vegar ekki dregið í sviphendingu.
Undirbúningur stofnunar Vatna-
jökulsþjóðgarðs hefur staðið í
nokkur ár og á enn eftir að taka
tíma.
Verkefnið er það umfangs-
mesta sem ráðist hefur verið í hér-
lendis á sviði náttúruverndar.
15.400 ferkílómetrar lands eru
undir, rúmur sjöundi hluti alls Ís-
lands. Verja á sex hundruð milljón-
um króna til uppbyggingar á að-
stöðu fyrir ferðamenn í þjóðgarð-
inum og er áætlaður rekstrar-
kostnaður um 130 milljónir á ári.
Alcoa og Landsvirkjun hafa lýst
sig reiðubúin að taka þátt í upp-
byggingar- og rekstrarkostnaði.
Enn hefur ekki verið reiknað út
hvað vegaframkvæmdir innan
garðs muni kosta.
Þjóðgarðar eru fyrir fólk
„Ég stefni að því að leggja fram
frumvarp um stofnun Vatnajökuls-
þjóðgarðs haustið 2006. Þessar
hugmyndir eru mun metnaðar-
fyllri en þær sem áður hafa verið
til umfjöllunar, bæði hvað varðar
stærð og fjölbreytileika,“ segir
Sigríður Anna Þórðardóttir um-
hverfisráðherra. Hún tekur við
keflinu af Siv Friðleifsdóttur, sem
skipaði nefnd í október 2002 sem
gera átti tillögu um stofnun þjóð-
garðs norðan Vatnajökuls. Tveim-
ur árum áður hafði ríkisstjórnin
samþykkt að stefna að stofnun
Vatnajökulsþjóðgarðs.
Sigríður Anna segir verkefnið
mjög flókið. Til dæmis þurfi að
ræða við forsvarsmenn allra nær-
liggjandi sveitarfélaga, sem og
landeigendur, en nokkur hluti þess
lands sem áætlað er að tilheyri
þjóðgarðinum er í einkaeigu. Það
auðveldi hins vegar málið að ekk-
ert mæli gegn slíku eignarhaldi.
Einstaklingar geta sumsé átt land
innan þjóðgarðs.
„Það er misskilningur að
ekkert megi aðhafast innan
þjóðgarðs, að hefðbundinn
búskapur geti ekki þrifist
þar og að umferð fólks sé
mjög takmörkuð. Gildið
er tvíþætt og bara
nafnið þjóðgarður fel-
ur í sér að hann er
ætlaður fólki. Og þó
að verið sé að vernda
svæði er líka verið að
veita að því aðgang,“ segir Sigríð-
ur Anna.
Vatnajökulsþjóðgarð-
ur einstakur
Ómar Ragnarsson
sjónvarpsmaður hefur
heimsótt marga þjóð-
garða í heiminum og er áfram um
að Vatnajökulsþjóðgarður verði að
veruleika. Hann telur hann verða
fremstan í sinni röð og ástæðan er
einföld. „Það er ekki stærðin.
Ástæðan er sú að Vatnajökull, frá
strönd og upp á jökul á báða bóga,
á bara engan keppinaut. Það er
ekkert svona fyrirbæri til í heim-
inum,“ segir Ómar, sem sat í
vinnuhópi á vegum Landverndar
sem fjallaði um Vatnajökulsþjóð-
garð á ráðstefnu á Kirkjubæjar-
klaustri haustið 2000. „Þá var ekki
byrjað að virkja við Kárahnjúka
og við höfum það svæði allt inni í
okkar tillögum. En svo hófust
framkvæmdirnar og um leið
minnkuðu möguleikarnir.“ Sumir
vilja meina að hægt sé að hafa
virkjanir innan þjóðgarða en Ómar
segir það af og frá. „Það er ekki
hægt. Virkjun er iðnfyrirbæri og
getur aldrei verið innan þjóðgarðs,
allra síst virkjun sem er ekki end-
urnýjanleg.“
Hjörleifur Guttormsson nátt-
úrufræðingur er sama sinnis.
„Kárahnjúkavirkjun
er ör á þessu svæði
en við það verður að búa úr því
sem komið er.“
Hjörleifur kom málinu af stað
Árið 1993 lagði Hjörleifur til á Nátt-
úruverndarþingi að Vatnajökull
yrði friðlýstur. Sex árum síðar lagði
hann fram hugmyndir á Alþingi um
að gera stóru hálendisjöklana fjóra;
Vatnajökul, Hofsjökul, Langjökul
og Mýrdalsjökul, að þjóðgörðum. Á
þeim grundvelli samþykkti þingið
þingsályktunartillögu um Vatnajök-
ulsþjóðgarð og Hjörleifi líst vel á.
„Jarðfræðileg fjölbreytni þessa
svæðis er einstök. Þarna er stærsti
jökull Evrópu og safn af nánast öll-
um eldfjallagerðum sem þekktar
eru í heiminum,“ segir Hjörleifur.
Hann er þó enn þeirrar skoðunar að
friðlýsa beri hina jöklana þrjá og
helst stofna um þá þjóðgarða.
Samband Hjörleifs og Vatna-
jökuls er náið og hann þekkir vel
til aðstæðna. „Ég hef verið tengdur
þessu svæði nánast alla mína tíð og
á níunda áratugnum ferðaðist ég
skipulega umhverfis jökulinn og
upp á hann. Ég notaði öll sumar-
leyfi mín á löngum tíma til að
kynnast þessu landi og fékk mikla
tilfinningu fyrir því. Það er auðvit-
að betra að hafa náin kynni
af svæðum
sem maður
er að skipta
sér af.“
30 12. febrúar 2005 LAUGARDAGUR
Vatnajökulsþjóðgarður verður til
Unnið er að umfangsmestu náttúruverndaraðgerð Íslands; stofnun Vatnajökulsþjóðgarðs. Áhrifin
verða víðtæk og auðga bæði byggð og atvinnulíf. Hugmyndum um virkjun Jökulsár á Fjöllum er
ýtt til hliðar. Umhverfisráðherra stefnir á að Vatnajökulsþjóðgarður verði til haustið 2006.
Nefnd ráðherra
Magnús Jóhannesson, ráðuneytisstjóri umhverfisráðuneytisins, var formaður
nefndarinnar sem falið var að gera tillögur um stofnun þjóðgarðs eða verndar-
svæðis norðan Vatnajökuls. Aðrir nefndarmenn voru Arnbjörg Sveinsdóttir Sjálf-
stæðisflokki, Magnús Stefánsson Framsóknarflokki, Steingrímur J. Sigfússon
Vinstri grænum og Össur Skarphéðinsson Samfylkingunni.
ÓMAR RAGNARSSON „Vatnajökull, frá
strönd og upp á jökul á báða bóga, á bara
engan keppinaut. Það er ekkert svona
fyrirbæri til í heiminum.“
HJÖRLEIFUR GUTTORMSSON „Kára-
hnjúkavirkjun er ör á þessu svæði en við
það verður að búa úr því sem komið er.“
VATNAJÖKULSÞJÓÐGARUR
Fyrirliggjandi tillögur gera ráð fyrir að
græna svæðið, auk Vatnajökuls sjálfs, falli
undir fyrirhugaðan þjóðgarð. Þær útlínur
sem hér eru dregnar eru grófar og er
einungis ætlað að gefa lesendum
hugmynd um líklegt umfang þjóðgarðsins.
46-47 (30-31) Vatnajökull 11.2.2005 21:51 Page 2