Fréttablaðið - 10.08.2005, Blaðsíða 34

„Ekki er annað að sjá en að íslenski hluta-
bréfamarkaðurinn hafi tekið þessum um-
breytingum vel því á síðustu sextán mánuð-
um hefur verðmæti hlutabréfa í Burðarási
aukist um tæp níutíu prósent,“ sagði
Björgólfur Thor Björgólfsson, stjórnarfor-
maður Burðaráss, þegar hann kynnti um-
breytingu félagsins síðustu misserin á kynn-
ingarfundi á Hótel Nordica í síð-
ustu viku.
Það vakti umræður í þjóð-
félaginu í september fyrir tæp-
um tveimur árum, þegar það
varð ljóst að Landsbankinn og
tengdir aðilar voru ráðandi í hinu
sögufræga Eimskipafélagi, að
Sigurjón Þorvaldur Árnason,
bankastjóri Landsbankans, sagð-
ist telja að meiri verðmæti
fælust í hverri einingu fyrir-
tækisins fyrir sig en í þeim öllum
saman. Síðan þá hafa stjórnend-
ur Eimskipafélagsins selt sjávar-
útvegshlutann og flutningastarf-
semina út úr félaginu og samein-
að fjárfestingarstarfsemina
Straumi Fjárfestingarbanka.
Hagnaður af sölu sjávar-
útvegsfélagsins, Brims, í janúar í
fyrra er sagður hafa verið 4,1
milljarður króna fyrir skatta.
Hagnaður af sölu Eimskips í lok
maí á þessu ári er sagður vera
15,5 milljarðar króna fyrir
skatta. Í þessum viðskiptum
skiptu um 43 milljarðar íslenskra
króna um hendur og hluthafarnir
högnuðust um samtals tæpa tutt-
ugu milljarða króna fyrir skatta.
Þegar áhrif nýrra eigenda eru
metin verður líka að taka með í
reikninginn að við uppstokkun á
eignatengslum milli Eimskipa-
félagsins, Flugleiða, Íslands-
banka og Sjóvár í september
2003 skapaðist einnig söluhagn-
aður innan Eimskipafélagsins.
Nam hann rúmum fimm millj-
örðum króna fyrir skatta. Það er
því ljóst að hagnaður Eimskipa-
félagsins vegna viðskipta með
eignir félagsins frá því að
Landsbankinn og Björgólfs-
feðgar komu að stjórnun félags-
ins er um 25 milljarðar króna.
Áður en Eimskip var selt í
byrjun sumars átti sér stað
nafnabreyting. Burðarás var
gerður að móðurfélagi og Eim-
skip, sem fékk nafnið Eimskipa-
félag Íslands og hýsti flutninga-
starfsemina, varð dótturfélag Burðaráss.
Þegar það var selt var fjárfestingararmurinn
einn eftir. Verðmæti Burðaráss var metið 98
milljarðar króna og nú í byrjun ágúst var
tilkynnt að eignir félagsins að markaðsvirði
fjörutíu milljarðar króna færu til Lands-
bankans og tæpir sextíu milljarðar færu inn í
Straum Fjárfestingarbanka. Á móti fá hlut-
hafar í Burðarási samtals tæp tuttugu pró-
sent í af hlutabréfum í Landsbankanum og 43
prósent í Straumi.
Það má því halda því fram að Eimskipa-
félag Íslands, eins og flestir landsmenn hafa
þekkt félagið, er ekki lengur til. Búið er að
selja allar einingar félagsins eða sameina
þær öðrum. Flutningastarfsemin er nú rekið
sem dótturfélag Avion Group eins og flug-
félagið Atlanta og fleiri félög.
AÐDRAGANDI ATBURÐARÁSARINNAR
Segja má að þessi atburðarás hafi hafist
þegar Landsbankinn og Samson Global Hold-
ings, sem er í eigu Björgólfsfeðga og einnig
Magnúsar Þorsteinssonar, keyptu tæp 34 pró-
sent í Straumi í lok ágúst 2003. Í byrjun ágúst
sama ár hafði Landsbankinn aukið eignarhlut
sinn í Eimskipafélaginu úr rúmum þremur
prósentum í tæp tíu prósent. Helsta eign
Straums á þessum tíma var fimmtán pró-
senta hlutur í Eimskipafélaginu. Ljóst var að
með þessum viðskiptum var staða Lands-
bankamanna, en eigendur Samson ráða
einnig Landsbankanum, að verða sterk innan
Eimskips.
Menn höfðu þó ekki augun á Eimskipi strax
á þessum tíma því sú hugmynd komst á flug,
meðal annars í hálffimm fréttum KB banka,
að Landsbankinn hygðist sameina Straum og
bankann. „Það sem fyrir okkur vakir með
kaupum á hlutabréfum í Straumi er að hleypa
lífi aftur í verðbréfamarkaðinn hér á landi,
rjúfa stöðnun sem verið hefur og láta fjárfest-
ingar á markaði ráðast af von um hagkvæman
rekstur og hámarks ávöxtun,“ sagði Björgólf-
ur Guðmundsson, formaður bankaráðs Lands-
bankans, í sérstakri yfirlýsingu sem birt var í
Morgunblaðinu 2. september 2003. Síðar sagði
hann: „Yfirtaka á Straumi hefur ekki verið
markmið Landsbankans eða Samson. Við vilj-
um komast í aðstöðu til að auka virði fjárfest-
inga Straums. Markmið okkar er að losa um
flókin eignatengsl í félögum og auka arðsemi
þeirra.“
SAMSON FER INN Í EIMSKIP
Sama dag og yfirlýsingin birtist hófst kapp-
hlaup um bréf í Straumi og keypti Íslands-
banki um átta prósent hlutafjárins þennan
dag. Annars staðar í borginni undirbjuggu
stjórnendur Samson Global Holdings hins
vegar innrás á nýjan stað þar sem þeir höfðu
ekki komið með félagið sitt áður. Hinn 11.
september 2003 keypti félagið sjö prósent af
hlutabréfum í Eimskipafélaginu. Ljóst var að
beita átti bæði Landsbankanum og Samson
samhliða til að ná yfirhöndinni í Eimskipa-
félaginu. Sterk staða þeirra í Straumi og nú í
Eimskipafélaginu var til marks um það. Sam-
anlagt réðu þessir aðilar yfir meira en
fimmtán prósentum í Eimskipafélaginu án
Straumshlutans, en eignarhaldið í Eimskipa-
félaginu var mjög dreift. Straumur var
stærstur, Sjóvá með tíu prósent og síðan
komu Landsbankinn og Samson. Auk þess
nutu félögin stuðnings stjórnenda Trygginga-
miðstöðvarinnar, sem áttu rúm fimm prósent
í Eimskipafélaginu.
Öllum var ljóst að sú pattstaða sem upp
var komin í Straumi, þar sem ekki var ljóst
hvort Íslandsbanki eða Landsbankinn réði
yfir meira hlutafé í félaginu, yrði ekki til
frambúðar. Nauðsynlegt var að ná samkomu-
lagi um framtíðarskipan mála. Bankarnir
höfðu lýst því yfir að þeir ætluðu ekki yfir 20
til 25 prósent í Straumi en Landsbankinn var
kominn með meira þrátt fyrir að Samson
hefði tekið hluta á sig. Íslandsbankamenn
voru ósáttir við þetta og unnið var að því að
leysa hnútinn.
SAMKOMULAG UM UPPSTOKKUN
Að morgni 18. september 2003 voru viðskipti
stöðvuð með helstu félög í Kauphöll Íslands.
Þá lá fyrir samkomulag milli bankanna um
helstu skiptingu eigna Straums og fjárfest-
ingarhluta Eimskipafélagsins, Burðaráss.
Eimskipafélagið féll í hlut Björgólfs og
Landsbankans. Eignarhlutur Burðaráss í
Flugleiðum fór til Straums og Sjóvá-Almenn-
ar til Íslandsbanka. Íslandsbanki og Sjóvá-
Almennar sameinuðust í kjölfarið. Eimskipa-
félagið fékk afganginn af eignum Burðaráss
og útgerðarfélagið Brim kom í hlut Lands-
bankans. Viðskiptin voru flókin og lögfræð-
ingar bankanna sátu sveittir í sólarhring við
að koma viðskiptunum í viðunandi lögfræði-
búning.
Eftir þetta var ljóst að Landsbankinn og
Samson réðu rúmum 26 prósentum af hlutafé
í Eimskipafélaginu. Burðarás, fjárfestingar-
félag Eimskipafélagsins, hafði eignast tæp 22
prósent en stefnt var að því að færa það
hlutafé niður á aðalfundi sem boðaður var 9.
október. „Markmið okkar er að losa um flókin
eignatengsl í félögum og auka arðsemi
þeirra,“ hafði Björgólfur Guðmundsson sagt í
byrjun september. Nú var sú stund að renna
upp. Hin hefðbundnu valdatengsl í íslensku
viðskiptalífi höfðu legið í gegnum Eimskipa-
félagið og systurfélög þess. Sumir sögðu Kol-
krabbann svokallaða dauðan eftir að losað
var um þessi eignatengsl.
GAGNRÝNI Á AÐALFUNDI
Nýrri stjórn var stillt upp og átti að taka fyrstu
skrefin í umbreytingarferli Eimskips. Aðal-
fundardagur rann upp: „Jafnvel þó svo færi að
hærra verð fáist fyrir félagið í pörtum en í
heilu lagi þá má spyrja hvort það réttlæti
slíkar aðgerðir. Hér rekast á hugmyndir
þeirra sem ætla sér aðeins að eiga fyrirtæki í
skamman tíma og hinna sem hugsa að dagur
komi eftir þennan dag og mikilvægast sé að
reka félagið með arðbærum hætti til lengri
tíma litið. Það er alþekkt að skyndikynni geta
haft alvarlegar afleiðingar og það er mín
skoðun að heppilegra sé að leiðandi hluthafar
stofni til varanlegs sambands við fyrirtækið,“
sagði Benedikt Jóhannesson, fráfarandi
stjórnarformaður Eimskipafélagsins, í ræðu
MIÐVIKUDAGUR 10. ÁGÚST 2005 MARKAÐURINN10
Ú T T E K T
JÓN HELGI GUÐMUNDSSON Seldi
Landsbankanum bréfin í Straumi.
ÞÓRÐUR MAGNÚSSON Seldi sín bréf
eins og Jón Helgi og KB banki.
BJÖRGÓLFUR GUÐMUNDSSON
Vildi losa flókin eignatengsl.
BJÖRGÓLFUR THOR BJÖRGÓLFSSON
Lagði áherslu á fjárfestingarstarfsemi.
MAGNÚS ÞORSTEINSSON Settist í
stjórn Eimskips og keypti síðar.
BENEDIKT JÓHA
við skyndikynnum h
„Markmið okkar er að losa um flókin eignatengsl í félögum og auka arðsemi þeirra,“ boðaði
Björgólfur Guðmundsson, bankaráðsformaður Landsbankans, í byrjun september 2003. Félög honum
tengd náðu ráðandi stöðu í Eimskipafélaginu, leystu það upp, seldu eignir og græddu vel fyrir hlut-
hafana. Nú, tveimur árum seinna, segir Björgvin Guðmundsson að valdatengsl í íslensku viðskiptalífi
liggi ekki í gegnum Eimskipafélagið eins og áður.
Tveggja ára umbreytingarfer
S E L J E N D U R N I R G E R E N D U R N I R S
Segja má að þessi at-
burðarás hafi hafist þegar
Landsbankinn og Samson
Global Holdings, sem er í
eigu Björgólfsfeðga og
enn sem komið er Magn-
úsar Þorsteinssonar,
keyptu tæp 34 prósent í
Straumi í lok ágúst 2003. Í
byrjun ágúst sama ár hafði
Landsbankinn aukið
eignarhlut sinn í Eim-
skipafélaginu úr rúmum
þremur prósentum í tæp
tíu prósent. Helsta eign
Straums á þessum tíma
var fimmtán prósenta
hlutur í Eimskipafélaginu.
Ljóst var að með þessum
viðskiptum var staða
Landsbankamanna að
verða sterk innan Eim-
skips, en eigendur Sam-
son ráða einnig Lands-
bankanum.