Tíminn - 30.11.1975, Síða 37

Suiinudagur 30. nóvember 1975.
TÍMINN
37
Grafið til
gamalla
fjársjóða
Guörún P. Helgadóttir:
SKALDKONUR FYRRl
ALDA
I. og II.
178 og 188 bls. Kvöldvökuút-
gáfan.
ARIÐ 1961 hóf Kvöldvökuútgáf-
an á Akureyri að gefa út ritið
Skáldkonur fyrri alda, eftir
Guðrúnu P. Helgadóttur, skóla-
stjóra Kvennaskólans i Reykja-
vik. Nú er ritið fáanlegt aftur
eftir nokkurt hlé.
Það var ákaflega þarft verk,
þegar Guðrún P. Helgadóttir
skólastjóri tók sér fyrir hendur
að kanna og kynna okkur hlut-
deild islenzkra kvenna i skáld-
skap þessarar þjóðar. Við, sem
höfðum notið þeirrar hamingju
að eiga mæður og ömmur, sem
gáfu sér tima til þess að segja
okkur sögur i rökkrinu, við viss-
um að þær kunnu margvislegan
fróðleik og voru ekki i neinum
vandræðum með að segja frá,
og okkur bauð i grun, að svo
hefði þetta veriðá öllum timum,
kynslóð eftir kynslóð. En hversu
mikið höfðu konur ort sjálfar?
Um það vissum við ekki eins
mikið. Hafði hlutverk islenzkra
kvenna verið það eitt, — sem að
visu er ekki neitt smáræði — að
eiga einn stærsta þáttinn i þvi að
varðveita andlega menningu
þjóðarinnar og skila henni frá
kynslóð til kynslóðar, eins og
þær geymdu eldinn i hlóðunum
sinum frá degi til dags? Höfðu
þær að mestu látið við það sitja
að kenna börnum sinum ann-
arra manna skáldskap, eða
höfðu þær lagt fram einhvern
umtalsverðan skerf til bók-
menntasköpunar i landinu? Og
þá hve mikinn?
Areiðanlega hafa margir
spurt sjálfa sig slikra spurn-
inga, án þess að fá viðhlitandi
svör. Þeir hinir sömu ættu að
lesa bók Guðrúnar P. Helga-
dóttur, Skáldkonur fyrri alda,
ekki einu sinni, heldur oft. Og
þeir munu ekki verða fyrir von-
brigðum.
Bókin hefst, eins og vænta
má, aftiir i grárri forneskju.
Fyrsti kapituli fyrra bindis
fjallar um Eddukvæði, næsti
kafli er um sagnaritunina, þá
kemur kafli um menntun
kvenna, og þar næst er rætt um
seiðkonuna og völvuna. Kaflinn
um einsetukonuna er heillandi
lesning. Þar er margt sagt frá
Hildi nunnu, sem ,,er fyrsta ein-
setukonan, sem getið er um,
eftir að kristni er komin á fastan
fót”, enda er meira vitað um
einsetulifnað hennar en nokk-
urrar annarrar konu. Og um
fleiri einsetukonur er þar fjall-
að.
Þannig er haldið áfram, eftir
þvi sem aldir liða fram. Sein-
asta konan, sem sagt er frá I rit-
inu, er Vatnsenda-Rósa
(1795—1855). Frá henni segir í
lokakafla siðara bindis.
Af þessari lauslegu upptaln-
ingu má sjá, að bók Guðrúnar P.
Helgadóttur spannar margra
alda haf. Það hefur bersýnilega
verið óhem jumikið verk að leita
uppi slikan fjölda heimilda og
rekja slóðir einstaklinga, oft um
langan veg. (Sbr. t.d. þáttinn
um Ljósavatnsáystur).
Ég, sem skrifa þessar fáu lin-
ur, er ekki sagnfræðingur, og
Guörún P. Helgadóttir.
það hvarflar ekki að mér að
reyna að telja neinum trú um að
svo sé. Vonandi lita hvorki höf-
undur né útgefandi bókarinnar
Skáldkonur fyrri alda svo á,
sem hér sé verið að fella um
hana fræðilegan ,,dóm”. Þetta
eraðeins venjuleg blaðaumsögn
— og hún meira að segja gerð af
leikmanni. Hins vegar hef ég
kynnt mér skoðanir fræðimanna
á bókinni, og ég veit, að i þeirra
hópi nýtur hún virðingar og
viðurkenningar sem traust
fræðirit. Að sömu niðurstöðu
hlýtur hver sæmilega glöggur
lesandi að komast, þvi veldur
frásagnarháttur bókarinnar.
Eitt af einkennum stilsins er
hófsemd og gætni i ályktunum,
þar sem ekki er á beinhörðum
staðreyndum að byggja, en sá
er einmitt háttur góðra fræði-
manna að segja ekki meira en
þeir vita. Og vitanlega eru
heimildirnar um hinar löngu
horfnu skáldkonur stundum i fá-
skrúðugra lagi, einkanlega
framan af öldum.
Dr. Guðrún P. Helgadóttir er
hámenntuð kona og geysilega
viðlesin, það dylst engum, sem
les þessa bók. En hún hreykir
sér ekki af lærdómi sinum. Virt-
ur sagnfræðingur hefur sagt við
undirritaðan, að eitt af þvi sem
prýði bókina Skáldkonur fyrri
alda sé það, að Guðrún ofhlaði
hvergi tilvitnunum. Með öðrum
orðum: Hún notar tilvitnanir,
þar sem þeirra er þörf, en hrúg-
ar þeim ekki upp fyrir fordildar
sakir. Hér mun það eiga við
Guðrúnu, sem hún segir sjálf
um Steinunni i Höfn: ,,Hún er
kvenleg án þessað slaka á kröf-
unum”.
I formála fyrra bindis segir
höfundur meðál annars: „Þess-
ari litlu bók er ekki ætlað að
vera fræðileg rannsókn, heldur
er hún samin handa almenn-
ingi”. Vafalaust er þetta öld-
ungis rétt og satt, og um það
getur engum blandazt hugur, að
höfundinum hefur tekizt að gera
verk sitt aðgengilegt almenn-
ingi. Bókin er blátt áfram svo
vel skrifuð, að hún er hinn
kræsilegasti lestur hverjum
bókhneigðum manni, jafnvel
þótt sagnfræðilegum sjónar-
miðum sé sleppt. En, eins og
bent hefur verið á hér að fram-
an, mun hún einnig standast hið
fræðilega próf.
Við lestur þessarar bókar ger-
ist sú hugsun áleitin við lesand-
ann, að hér hafi dr. Guðrún P.
Helgadóttir ekki aðeins safnað
saman i einn stað miklum fróð-
leik um skáldkonur fyrri alda,
heldur hafi hún einnig fjölgað
islenzkum skáldkonum um eina.
Víða eru sprettir i stilnum, sem
bera vott um ótviræða rithöf-
undarhæfileika, en þó er önnur
röksemd sýnu þyngri á metun-
um: Ég held, að það hljóti að
þurfa meðfædda skáldæð til
þess að geta nálgazt skáldskap
annarra meö þeim hætti, sem
gert er i bókinni Skáldkonur
fyrri alda.
—VS.
Smíðað úr ALI
Sindra-Stál hf hefur um áraraðir séð íslenzkum byggingariðnaði fyrir járni og
stáli, jafnframt því sem birgðastöð fyrirtækisins hefur kappkostað að hafa ætíð
á boðstólum nýjungar, sem stuðla að betri byggingarháttum.
SINDRA-STÁLHF Borgartúni 31 símar 19422-21684
SINDRA STÁL
í dag býður Sindra-Stál h.f. ál til byggingaframkvæmda á
vegum sjávarútvegs, stofnanana og einstaklinga. í birgðastöð-
inni er jafnan úrval af bygginga-áli: — álplötum, flatáli,
vinkiláli, ferköntuðu áli o.fl. Álklæðningar frá Sindra-Stáli h.f.
hafa nú þegar sýnt sig að vera til hagkvæmni jafnt sem
fegurðarauka. Skoðið álklæðningu á nýtízku byggingum og þér
munuð vera okkur sammála um að „Sindra-ál“ er sérstaklega
athyglisvert.
Stýrimannafélag
Islands
heldur auka-aðallund i Tjarnarbúð þriðju-
daginn 2. desember kl. 20,30.
FUNDAREFNI:
(Jppstilling til stjórnarkjörs og kjara-
niála.
Stjórnin.
Vinna
Samband borgfirzkra kvenna vill ráða
stúlku eða lullorðna konu til starfa við
lieimilishjálp i Borgarfiröi.
Gott kaup.
Nánari upplýsingar hjá Þórunni Eiriks-
dóttur Kaðalsstöðum, simi um Borgarnes.
Hjólbarðaviðgerðir
Óskum eftir að ráða vanan mann á hjól-
barðaverkstæði okkar,
Smiöjur
Kauplélags Árnesinga,
Simi 99-1260.