Tíminn - 18.07.1976, Qupperneq 7

Sunnudagur 18. júlí 1976
TÍMINN
7
HELCARSPJALL
Gerður Steinþórsdóttir:
Kvennasaga — vopn í baróttunni
„hirðum vér eigi...”
1 Gullöld Islendinga eftir Jón
Jónsson segir svo um störf
kvenna: „Kvenfólk vann og eigi
siBur en karlmenn, og voru
dætur og konur höfBingja og
heldri manna á söguöld oft viB
þvott, sauma eBa mjólkurstörf i
seljum, og hiröum vér eigi aö
tina til sérstök dæmi, þótt auö-
velt væri”, (bls 258). í þessum
oröum kemur fram viBhorf höf-
undar til kvennastarfa, en sá
hugsunarháttur er þvi miöur
alltof algengur enn i dag.
Nýjar baráttu-
aðferðir.
Kvenréttindabarátta alda-
mótanna fólst fyrst og fremst i
þvi aB ná lagalegum réttindum
svo sem kosningarétti. Kven-
réttindahreyfing okkar tima
(einnig kölluö jafnréttisbarátta
eöa mannréttindabarátta) berst
fyrir framkvæmd jafnréttislag-
anna. 1 þeirra baráttu þarf aö
nota nýjar aöferBir og hafa
konur beint sjónum aö rann-
sóknum á hlut kvenna i sögu og
bókmenntum. Hér veröur getiö
tveggja sænskra bóka meö
fræöilegum ritgeröum eftir
ýmsa höf., sem eru framlag til
þessara rannsókna: Hlutverk
kynjanna i bókmenntum frá
fornöld til samtima, útg. i
Stokkhólmi 1968 (Könsroller i
litteraturen fran antiken till
1960-talet) og Kynjamisrétti aö
fornu og nýju.útg. I Stokkhólmi
1972 (Könsdiskriminering förr
och nu).
1 formála fyrir siöarnefndu
bókinni telur Karen Westman
Berg, lektor i Uppsölum, aö
meginorsakir fyrir misræmi
miili laga og raunveruleika sé
aöfinna i tveim þáttum 1) Hinni
dulbúnu innrætingu i bók-
menntum. 2) Vanþekkingu á
kjörum kvenna á liönum öldum.
Bókin skiptist i tvo hluta,. Hin
dulbúna innræting og Litáö til
baka. í fyrri hlutanum eru at-
hugaöar kvenlýsingar i
sænskum samtimabókmenntum
(t.d. hjá Per Olof Sundman),
viöhorf gagnrýnenda til kven-
rithöfunda, grein um unglinga-
bækur (áherzla lögö á klæönaö
stúlkna en atgervi pilta),
könnun á myndasögum dag-
blaðanna, skólabókum og
námsskrám f bókmenntum viö
háskóla. 1 siöari hiutanum eru
greinar um kvenlýsingar i eldri
bókmenntum svo sem hjá
Strindberg og Victoriu Baie-
dictsson, grein um kjör ein-
stæöra mæðra f Sviþjóö á 18. og
19. öld o.fl. I bókinni
„Könsroller í litteraturen” er
m.a. fróöleg grein um lfffræöi-
legar kenningar um kven-
legt-karllegt allt frá Aristóteles
til Freud (egg konunnar upp-
götvaöist þó fyrst 1827). Þá er
grein um kvenmynd kirkjunnar
manna, og kvenlýsingar ýmissa
rithöfunda frá Evripides til
okkar daga.
Hvar stöndum við?
Hvar erum viö á vegi stödd
hér á landi? Hin nýja kvenrétt-
indabarátta barst hingaö 1970
meö stofnun Rauösokkahreyf-
ingarinnar, sem varð Svövu
Jakobsdóttur hvatning til aö
skrifa leikritiö Hvaö er i blý-
hólknum? Nokkrar kannanir
hafa veriö geröar, sem varpa
ljósi á stööu kvenna. Má hér
nefna launakönnun bankastarf-
manna 1970, sem vakti mikla
athygli, þar sem þeirri skoöun
var hrundiö, aö konur væru
beittar launamisrétti vegna
lægri starfsaldurs. Veigamesta
könnunin „Jafnrétti kynjanna”
(1975) var gerð á vegum Náms-
brautar i þjóöfélagsfræöum viö
H.I fyrir félagsmálaráöuneytiö.
Geröur Steinþórsdóttir.
Þar segir m.a. f niöurstööum:
„Þráttfyrir lagalegan rétt skipa
konur þannig á fæstum sviöum
sama sess og karlar. Hefö-
bundin hlutverkaskipan kynj-
anna, rótgróin viðhorf og marg-
brotin þjóðfélagsöfl hafa mótaö
þennan mismun kynjanna og
halda honum viö... An nýrra aö-
geröa og breyttra viöhorfa
veröa dcki i næstu framíiö um-
fangsmiklar breytingar”.(bls.
4-5.
Varðandi kvenlýsingar i bók-
menntum hefur aðeins einn bók-
menntafræðingur, Helga Kress,
skrifaö gagnrýni I anda jafn-
réttisbaráttunnar. Hafa greinar
Iiennar valdiö miklu fjaörafoki
enda skoöar hún bókmenntir i
ööru ljósi en hér hefur tiökazt.
Stofnun kvenna-
sögusafns.
Þaö var timabært og vel við
hæfi aö fyrsti atburöur á alþjóö-
legu kvennaári skyldi vera
stofnun Kvennasögusaf ns
Islands aö Hjaröarhaga 26. Slik
söfneruinágrannalöndunum og
er tilgangurinn sá aö stuöla aö
þvi að rannsaka sögu kvenna.
Frá markmiðum er greint i
stofnskrá safnsins og ættu þeir,
sem áhuga hafa, aö kynna sér
hana. Þar kemur m.a. fram aö
safna skuli og varöveita gögn,
prentuöogóprentuö, sem geymi
vitneskju um lif islenzkra
kvenna og störf þeirra á
ýmsumsviöum þjóölifsins, aö
gera skrá yfir heimildir, lista-
verk, verkfæri o.f 1., aö miöia
þekkingu um sögu kvenna,
hvetja fólk til aö halda til haga
heimildumog gefaútfræöslurit.
Ráðstefna.
Ráöstefna var haldin i
Hollandi um kvennasögu I júni
1975 og sátu hana m .a. fulltrúar
frá Noröurlöndum og Banda-
rikjunum. Ræddar voru rann-
sóknaraöferöir og framtiöar-
verkefni. Karen Westman Berg
sagöi, aö nauösynlegt væri aö
skrifa sögu, þar sem ekki
gleymdist aö segja frá kjörum
kvenna, undirokun þeirra og
baráttu, framlagi þeirra á sviöi
þjóöfélagsmála og visinda-
störfum þeirra, sögu þar sem
málarar, rithöfundar og tón-
skáld þættu ekki siöur áhuga-
veröir þótt í kvenliki væru.l
niöurstööum frá ráöstefnunni
segir m.a. 1) aö knýjandi auð-
syn sé aö veita fjárhagslegan
stuöning til stofnana, áætlana-
geröa og fræöimanna, sem
vinna aö ákveönum verkefnum
á þessu sviöi., 2) aö taka veröi
tillit til sögu og framlags
kvenna i háskólanámi, svo aö
þaö höföi til beggja kynja. 3) aö
koma skuli á fót miöstöövum,
sem hafa þaö hlutverk aö safna
upplýsingum, samræma rann-
sóknir og skrá heimildir. Hér á
landi er visir aö hinu siöast-
nefnda, en hitt biður sins tima.
Þarf fastan tekjustofn.
Þótt kvennasögusafniö sé ung
stofnun, gegnir þaö þegar mikil-
vægu hlutverki. Þangaö er
leitaö eftir upplýsingum fyrir
ýmis söfn erlendis, félagasam-
tSc og sýningar. Þangaö leitar
áhugafólk m.a. skólafólk til aö
fá upplýsingar og nýtur eld-
móös og þekkingar for-
stööumanns, Onnu Sigurðar-
dóttur. Þaö var framkvæmda-
nefnd um kvennafrfiö 24. okt.
mikið gleöiefni aö geta afhent
öll gögn varöandi daginn
Kvennasögusafninu til varö-
veizlu.
En safniö þarf fastan árlegan
tekjustofn til aö geta sinnt verk-
efnum sinu. Tillaga um kr.
100.000.00 fjárveitingu var felld
á Alþingi 1975. Vonandi kemur
slikt ekki fyrir aftur.
Þróunarára-
tugur S.Þ.
Samþykkt var á kvennaárs-
ráöstefnunni i Mexikó 1975 aö
helga áratug bættri stööu
kvenna í heiminum og var
þessari áskorun beint til rikis-
stjórna. Aö fimm árum liönum
munu fulltrúar þjóðanna koma
saman til aö sjá hvaö áunnizt
hefur. Jafnstaöa næst ekki
nema markvisst sé unniö aö
áætlanagerö og framkvæmdum
og til þeirra aöila leitaö, sem
bezta þekkingu hafa hver á sinu
sviö. Hvaö um kvennastörfin,
launamisréttiö, uppeldismálin,
námsefni, barnaheimili, vinnu-
tima, fæöingarorlof?
„En veröa konur nokkuö
ánægðari, þótt jafnstaða yrði
aö veruleika?” spyr kannski
einhver. Þessu vil ég svara ját-
andi og ljúka þessari grein meö
tilvitnun i Guöjón Baldvinsson
úr Svarfaöardal: „Ég er
kominn aö þeirri niöurstööu, aö
hamingja sé fólgin i því aö njóta
vel alirahæfileika sinna, I þvi aö
finnamaöur sé frjáls, sé aö fara
fram, sé að vaxa, sé á réttri
hillu”.
Náttúruverndar-
samtök þinga
NATTÚRUVERNDARSAMTÖK
Vestfjaröa halda aöalfund sinn
um helgina og hefst hann i Flóka-
lundi kl. 2 á laugardag, en þar
flytur ólafur K. Páisson fiski-
fræöingur erindi um lifriki tsa-
fjaröardjúps.
Á sunnudag kl. 10 árdegis
verður fariö i skoðunarferð um
Breiðafjarðareyjar með flóa-
bátnum Baldri og verður
Eysteinn G. Gislason kennari i
Flatey leiðsögumaöur i ferðinni.
lonleikar
í Norræna-
húsinu
Manuela Wiesler flautaleíkari og
Snorri Sigfús Birgisson pianó-
leikari héldu tónleika i Norræna
húsinu i gær. Á efnisskrá voru
eftirtalin verk : Ungverk pastoral
fantasia eftir Albert Franz
Doppler, Per Voi eftir Leif
Þórarinsson, Sónata eftir Francis
Poulenc, Divertimento eftir Jean
Francaix, Xanties eftir Atla
Heimi Sveinsson.
Sum þessara verka hafa Manu-
eia og Snorri leikið áður á tón-
leikum i Norræna húsinu en þau
eru nú á förum til Kaupmanna-
hafnar þar sem þeim var boðið að
leikaofanskráðverk á tónleikum i
konsertsalnum i Tivoli 23. júli n.k.
DRÁTT ARVÉL ATÍMI
Sumarið er dráttarvélatimi,
þegar bændur og búaliö eiga allt
sitt undir veöri og vindi — og ég
vil bæta dráttarvélinni viö. Eftir
þvi, sem fækkaö hefur á sveita-
heimilum bæði hér á landi og
annars staöar, hefurdráttarvél-
unumfjölgaöaösama skapi. Ég
held að það sé frekar oröin regla
en undantekning, aö á sveita-
heimilum hér á landi séu fleiri
en ein dráttarvél, enda eiga
bændur nú orðiö nær allt sitt
undir dráttarvélum, og vissu-
lega er þá mikið öryggi að hafa
fleiri en eina vél.
En dráttarvélar, eins og
reyndar önnur tæki og vélar,
eru vandmeðfarnar, og þær eru
ekki barnameöfæri, aö minu á-
liti. I 28. grein umferöarlag-
annaerfjallað um, hverjir megi
stýra dráttarvél, og fer hér á
eftir sá kafli laganna, sem um
þetta fjallar.
Akvæði þessarar greinar
gilda einnig um bifhjól, eftir þvi
sem viö á.
28. gr,— Enginn má stýra drátt-
arvél, nema hann hafi fengið
skirteini til bifreiöaaksturs eða
sérstakt skirteini til aksturs
dráttarvéla. Slik skirteini má
ekki veita yngri mönnum en 16
ára. Eigi þarf ökuskirteini til
aksturs dráttarvéla, þegar þær
eru notaðar við jaröyrkjustörf
utan alfaravegar.
Enginn má stýra vinnuvél,
fyrr en hann er orðinn 17 ára. Sé
vinnuvél ekiö um vegi, skal öku-
maöur þó hafa skirteini til bif-
reiðaaksturs.
Enginn má stýra léttu bifhjóli
nema hann sé orðinn 15 ára.
Akvæöi 7. mgr. 27. gr. gilda og
um stjórnendur ökutækja
þeirra, sem grein þessi fjallar
um.
Dómsmálaráöherra setur
reglur um skilyrði til að öölast
réttindi til aksturs dráttarvéla
og léttra bifhjóla og ákveöur
gjald fyrir.
Eins og greinin ber með sér
eru ekki i henni aldursákvæði
um akstur dráttarvéla viö jarö-
yrkjustörf utan alfaravegar.
Hins vegar hlýtur öllum að vera
þaö ljóst, aö þaö þarf bæði
æfingu, og kannski ekki siöur
krafta til að stjórna dráttavél,
hvort sem það er utan alfara-
vegar eöa viö heyvinnustörf á
túni. Meöhverju árinusem liöur
hafa verið geröar kröfur til
stærri og fullkomnari dráttar-
véla, og það er varla hægt að
ætlast til aö unglingar yngri en
sextán ára kunni nægjanlega
góð skil á öllum búnaöi dráttar-
véla, þótt þeir geti kannski stýrt
d'ráttarvél ásléttutúni. Hörgúllá
vinnufólki i sveitum hefur oft á
tiöum oröiö til þess, aö óharðn-
aöir unglingar eru látnir stjórna
dráttarvélum, og þaö jafnvel
daginn út og daginn inn, um há-
sláttinn. Þetta getur ef til vill
veriö afsakanlegt i sumum til-
fellum, og þá einkum ef ungl-
ingarnir eru undir eftirliti full-
orðinna, en bændur ættu aö
hugsa sig vel um áður en þeir
láta óharnaöa unglinga stjórna
stórum og þungum dráttar-
vélum. Ef hins vegar bændur'
gera þetta, er algjört frumskil-
yröi aö unglingunum sé kennt
sómasamlega á vélarnar, og
þeim bent á helztu hættur, sem
eru samfara akstri þeirra.
A undanförnum árum hafa oft
orðið dráttarvélaslys meö
hörmulegum afleiöingum viöa
um land. Oftast er það þannig
að dráttarvélin hefur oltiö i
miklum hliöarhalla, ofan i
skurð, eöa útaf veg.Stjórnendur
dráttarvélaEttu að hugsa sig vel
um áöur enekiöer i mikinn hliö-
arhalla, eða fariö tæpt á skurö-
eða árbakka, eöa vegarbrún.
A siöari árum hafa þær reglur
gilt.aö innflytjendum erbannaö
að selja dráttarvélar eöa af-
henda, nema á þeim séu örygg-
isgrindur, eöa hús, sem bif-
reiöaeftirlitið viðurkennir. Þaö
er áreiðanlegt, að þessar grind-
ur eða hús hafa komið i veg fyrir
mörg slys, auk þess sem húsin
veita skjól fyrir regni og vindi,
sem oft veitir ekki af á landi
voru, þótt hásláttur sé. Þá er
farið aö hita upp húsin, þannig
að aksturinn veröur bærilegri
aö vetrarlagi.
Fyrir nokkrum árum gaf
Slysavarnafélag Islands út
bæklingum dráttarvélar, i sam-
ráöi viö Framkvæmdanefnd
hægri umferðar. Þar er á glögg-
an hátt gerö grein fyrir helztu
öryggistækjum dráttarvéla, og
þess getið hvað helzt beri að
varast.
Þá gáfu klúbbarnir „ORUGG-
UR AKSTUR” út veggspjald
um dráttarvélar fyrir nokkrum
árum. Spjald þetta heitir „Er
allt i lagi”og var þvi dreift viöa
um land, og mun meira aö segja
enn hanga sums staðar uppi.
KJ.