Tíminn - 22.08.1976, Blaðsíða 8

8
TÍMINN
Sunnudagur 22. ágúst 1976
Veggskreytingar við
Njálsgötu og
Grettisgötu
Þessar skemmtilegu
veggskreytingar sem
sjást hér á myndunum
voru báðar gerðar i
sumar. Efri myndin
sýnir veggskreytingu i
garðinum á Njálsgötu 3
og er höfundur hennar
Guðmundur Sigfússon,
garðyrkjumaður sem
starfar sem verkstjóri
við barnaleikvelli
Rey kj avikurborgar.
Veggurinn er i fjör-
legum litum og auðséð
að listamanninum hefur
verið hugsað til suð-
lægari slóða er hann
gerði myndina.
Neðri myndin sýnir
einkar látlausa og
skemmtilega útfærslu
og er höfundur verksins
Bjarnveig Ingvars-
dóttir, Grettisgötu 61.
Bjarnveig er háskóla-
nemi og er um þessar
mundir á námskeiði i
Sviþjóð. Hún notaði
Vitratex málningu og
málaði tvær umferðir —
i siðari umferðinni
blandaði hún herði i
málninguna.
Er unnt að breyta
rennsli fljóta?
Mennirnir
standa nú frammi fyrir fram-
kvæmd risavaxinna verkefna
sem getur ma. haft veruleg
áhrif á loftslagiö á jöröinni, á l5
ifljötum og þá um leiö i hafinu.
Hér er m.a. um þaö aö ræöa, aö
snúa rennsli stórra fljóta frá
norðri til suöurs, eins og ráögert
er i nokkrum rikjum, ma. i
Sovétrikjunum. Allar þessar
áætlanir standa I sambandi viö
ferskvatnsvandamáliö, en i
mörgum löndum minnka fersk-
vatnsauölindirnar mjög ört. Ein
af hugsanlegum lausnum þessa
vandamáls er eiming sjávar.
En visindamenn telja þó aö
ódýrasta aöferöin til aö eima s jó
sé enn allt of kostnaöarsöm.
Landbúnaöurinn er enn sem
fyrr stærsti neytandi fersk-
vatns, um 60% þess fer til þarfa
hans. Stór hluti þess, sem fer til
áveitu, er þvi miöur ekki nýtan-
legur aftur. Þá þarf 10 rúm-
metra af vatni til að vinna eitt
tonn af oliu, 20 rúmmetra vatns
tilaðframleiðaeitttonn af stáli,
og 200 rúmmetra vatns þarf til
þess að framleiöa eitt tonn af
pappir: Þrisvar sinnum meira
vatn þarf til aö framleiöa eitt
tonn af ullarefnum, og nálega 30
sinnum meira til aö framleiöa
eitt tonn af gerviþræöi.
Hin þéttbýla Evrópa ræöur
aöeins yfir 7% af vatnsfoiða
heimsins. Hefur Evrópa þegar,
fyrst allra heimsálfa, fengið aö
kenna á vatnsskortinum.
Viö fyrstu athugun kann aö
viröast sem Sovétrikin eigi
gnægö, ef ekki ofgnótt vatas-
auölinda. En tölulegar upplýs-
ingar gefa annaö til kynna.
Sovétrikin ná yfir 16% af þurr-
lendi jaröarinnar, en sovézku
fljótin rúma aöeins 10% af
heildarvatnsmagni allra fljóta
heims. Auk þess eru aöeins 18%
af heildarvatnsmagni fljótanna
i þéttbyggöum héruðum lands-
ins. Þetta misvægi er einnig aö
finna i öörum heimshlutum.
Þaö vandamál, aö snúa
rennsli hinna voldugu siberisku
fljóta, þannig að þau geti veitt
vatni í Volgu og Kaspihaf og á
þurrkasvæði Kasakstan og
Miö-Asiu, er gifurlega flókið
þegar á frumstigi.
Einstæðar áætlanir um fljót,
gerö af manna höndum, hafa
komið mörgum til aö hugsa um
áhrif þessa á umhverfiö og á
allan hnöttinn. Kunnur banda-
riskur visindamaður hefúr t.d.
sagt í blaöaviötali, aö breyting-
ar á rennsli fljóta frá noröri til
suöurs gæti leitt til breytinga á
snúningshraða jaröarinnar, en
þaömyndiá hinn bóginn leiöa af
sér loftslagsbreytingar.
Sérfræöingar viö vatnsfræöi-
stofnun Sovétrikjanna hafa i
þessu sambandi, ásamt stjarn-
fræðingum, gert viötæka og ná-
kvæma útreikninga. Þeir hafa
sannaö, aö breytingar á rennsli
fljótanna muni ekki hafa áhrif á
snúning jarðar. Þá hafa Banda-
rikjamenn einnig sjálfir uppi
áætlanir um aö leiöa vatn úr
nokkrum fljótum I risastórt
uppistööulón uppi i fjöllum.
En það er önnur áhætta.
Norölægu fljótin. flytja ekki aö-
eins meö sér vatn til Noröuris-
hafsins heldur og hita. Hvaöa
áhrif myndi þaö hafa á Isalög
viö ströndina, ef verulega yröi
dregiö úr vatnsmagni fljót-
anna? Aþessu hafa veriögeröar
rannsóknir meö þátttöku sér-
fræöinga frá heimskauta-
rannsóknastofnuninni. (Itreikn-
ingar þeir sem geröir hafa veriö
sýna, aö minnkun vatnsmagns
norölægu fljótanna um
fimmtung myndi raunverulega
ekki hafa nein teljandi áhrif á is-
og hitaskilyrði i Noröurishafinu.
MAÐURINN LIFIR EKKI AF EINU
SAMAN BRAUÐI
Málefni aldraöra hafa nokkuö
veriö á döfinni hér á landi að
undanförnu og hefur komiö fram I
þeim umræöum ýmislegt, sem
brýn þörf ber til aö laga. Fróölegt
er að vita, hvernig frændur okkar
Norömenn lita á þessi mál en
eftirfarandi grein er úr norsku
dagblaöi!
Nú i haust mun norska Stór-
þingiö taka tO umræöu tillögu
rikisstjórnarinnar um málefni
aldraöra. Þetta er frumvarp, sem
fyrir löngu heföi átt aö vera búiö
aö leggja fram. Vandamálin sem
þaö fjallar um, voru þegar fyrir
hendi fyrir tiu árum. En þrátt
fyrir þaö, aö margt af þvi, sem
þar kemur fram, sé ekki nýtt af
nálinni er það engu aö sfður
mikilvægt. Þar er gefiö gott yfir-
leit yfir þaö, sem þegar hefur ver-
iö gert, og bent á mörg verkefni
þar sem skjótra aðgerða er þörf.
Viö höfum gert okkur sek um
alvarleg afglöp i umræöum um
aldraða. Þær hafa veriö fast-
bundnar viö byggingu stofnana,
upphæð ellilauna og viö aö
ákvaröa ellilaunaaldurinn. Vissu-
lega eru þessi mál i sjálfu sér
mikilvæg, en einhliða umræöur
og athafnir varöandi þau, geta
leitt til þess, aö önnur atriöi
gleymast, s.s. almennar mann-
legar þarfir. Viö megum ekki
gleyma þvi, aö I lok þessa áratugs
vera 25% af núlifandi landsmönn-
um oröin 65 ára eöa eldri. Strax á
sjötta áratugnum varö ljóst, aö
þjóöfélagsleg uppbygging var aö
breytast og aldursskipting þjóöar
innar aö veröa ööruvisi en áöur
haföi veriö. Fólk lifir lengur og
hlutfall gamla fóiksins eykst
þannig aö þaö veröa allt eins
margir aldnir og svokallaöir ung-
ir i þjóöfélaginu. Þaö þýðir, aö
þjóöfélagiö veröur aö þróast meö
hliösjón af þessum breyttu aö-
stæöum.Og þessisnögga breyting
krefstþess, aöhartveröi brugöizt
viö á fjölmörgum sviöum.
Það verður aö gæta þess aö
gera ekki aldurshópunum mis-
munandi hátt undir höföi, en þaö
virðist svo auövelt, aö láta þá
eldri sitja á hakanum, þótt viö
raunar ætlum okkur þaö ekki, þvi
aö viö getum ekki skipulagt þjóö-
félag okkar nógu fljótt og f sam-
ræmi viö þær breytingar, sem viö
vitum aö eru aö eiga sér staö i
dag. Viö megum bara ekki ganga
út frá þvi sem visu, aö nauösyn-
legar breytingar veröi af sjálfu
sér.
A meöal eldri þegnanna eru
vartmargir, sem geta hugsaösér
aö byrja upp á nýtt, eftir aö
starfsævi lýkur. Langt og eril-
samt lif, oft viö erfiðar aöstæöur,
hefur gert þaö aö verkum, aö fólk
lltur til elliáranna sem hvildar-
tima en ekki timabils, sem opnar
nýja möguleika og vekur nýjar
vonir. Viö veröum samt aö muna,
aö sá timi fer i hönd, aö viöhorf
aldraöra breytast vegna bætts
ástands i elliÚfeyrismálum. Þaö
er hluti af Ibúunum I dag, sem
ekki eru orönir fimmtiu ára, sem
koma til meö að njóta góös af þvi.
Þessi aldurshópur getur miklu
fremur en núverandi gamal-
menni, hugsaö sér starfsama elli,
fyrstog fr.emst vegna þess aö lifið
hefur veriö þvi auöveldara og
vegna aukinnar velmegunar hafa
lifskröfurnar aukizt.
Þessi nýja aldursskipting þjóð-
félagsins mun koma til meö aö
hafa áhrif á verzlun, neyzlu og
framleiöslu. Hinir öldruöu munu
lika án efa sjálfir fara aö lita á
sina eigin tilveru öörum augum
en tiökast nú.
Þaö má reikna meö þvi, aö
gamla fólkið muni brjóta af sér
þá kynslóöafjötra, sem þjóöfélag-
iö hefur sett þeim. Þaö veröur þó
aö gerast á þann hátt, aö þaö
veki ekki togstreitu, en nú er
kynslóðabiliö taliö vera dýpra og
breiöara en nokkru sinni fyrr.
Ef raunin er sú, aö viö i' raun og
verumeinum eitthvaö meö þvi aö
við viljum fá eldri kynslóöina til
aö vera virkari i félagslifi, og
starfi, þá veröum viö aö hætta aö
lita á hvild, endurhæfingu og aö-
geröarleysi fyrir eftirlaunaþega
sem einhvers konar lausn. Ef
óskir okkar um aö fá eldra fólkiö
meö, eiga aö viröast trúveröugar,
þá veröum viö aö hætta aö taka
fólk úr vinnu, samtökum og bil-
stjórasætum, þegar aldurinn fer
aö færast yfir þaö. Ekkert hefur
eins neikva* áhrif og þaö.
Þaö er á margan hátt ómann-
úðlegt aö setja fólki stólinn fyrir
dyrnar, einfaldlega vegna þess aö
það er oröiö 65,67 eða 70 ára. Viö
veröum aö hætta aö lita á meiri-
hluta aldraöra sem hjálparvana
vesalinga- og karlæga aö auki.
Langflest þeirra geta séö um sig
sjálf, bæöi fjárhagslega og á
annan hátt, og margir veita yngri
fjölskyldumeölimum sinum ein-
hverja hjálp, og þau eru ómiss-
andi i félagslifinu.
Tækifæri til aö starfa er þaö
sem einna helzthindrar aö aldur-
inn fari að segja til sta, og ef viö
viljum gera fólk gamalt og aumt,
þá er bezta og öruggasta leiöin aö
koma þeim fyrir i þægilegu sófa-
horni. Eftir þaö hreyfa þau sig
ekki.
Er þaö til dæmis ekki þannig i
Stórþinginu, rlkisstjórninni og
öörum embættum hjá rikinu, aö
það eru óskrifuö lög um þaö, aö
menn séu ekki lengur endur-
kjörnir, eftir aö þeir eru komnir á
eftirlaun? Og telst þaö ekki óviö-
eigandi, þegar menn vilja halda
starfi stau áfram þegar aldurinn
fer aö færast yfir?
Þaö er kominn timi til aö viö
tökum þetta allt til endurskoöun-
ar, og spyrjum okkur aö þvi,
hvort þetta megi teljast for-
svaranlegt og samrýmast óskum
okkar um nánara samband milli
kynslóöanna. Þaö er ekki hægt aö
ganga fram hjá andlega heil-
brigöu fólki þótt roskiö sé, — eng-
inn hefur gott af sliku.
Aö sjálfsögöu má þaö ekki vera
þannig, aö allir fái aöhalda starfi
sinu til dauöadags. en sá timi
hlýtur aö vera liöinn, aö hægt sé
aö afskrifa fólk af vinnumarkaön-
um þegar þaö hefur náö ákveön-
um aldri. Sllkir fordómar hljóta
aö hverfa. Eldri borgarar eru
hópur einstaklinga, sem hver hef-
ur sin séreinkenni og þarfir.
(JB-þýddiog endursagöi).