Fréttablaðið - 03.12.2005, Blaðsíða 12

3. desember 2005 LAUGARDAGUR
FRÁ DEGI TIL DAGS
ÚTGÁFUFÉLAG: 365 – prentmiðlar RITSTJÓRI: Kári Jónasson FRÉTTARITSTJÓRI: Sigurjón M. Egilsson AÐSTOÐARRITSTJÓRI: Jón Kaldal FRÉTTASTJÓRI: Arndís Þorgeirsdóttir VARAFRÉTTASTJÓRI:
Trausti Hafliðason FULLTRÚI RITSTJÓRA: Guðmundur Magnússon RITSTJÓRNARFULLTRÚI: Steinunn Stefánsdóttir RITSTJÓRN OG AUGLÝSINGAR: Skaftahlíð 24, 105 Reykjavík AÐALSÍMI:
550 5000 SÍMBRÉF Á FRÉTTADEILD: 550 5006 NETFÖNG: ritstjorn@frettabladid.is og auglysingar@frettabladid.is VEFFANG: visir.is UMBROT: 365 – prentmiðlar PRENTVINNSLA:
Ísafoldarprentsmiðja ehf. DREIFING: Pósthúsið ehf. dreifing@posthusid.is Fréttablaðinu er dreift ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu, Suðurnesjum og Akureyri. Einnig er hægt að fá
blaðið í völdum verslunum á landsbyggðinni. Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds. issn 1670-3871
Fimm í eina
Þorgerður Katrín Gunnarsdóttir mennta-
málaráðherra hefur lagt fram frumvarp
á Alþingi þar sem gert er ráð fyrir því að
fimm stofnanir á sviði íslenskra fræða
verði sameinaðar í eina sem heita skal
Stofnun íslenskra fræða - Árnastofnun.
Þetta eru núverandi Árnastofnun,
Orðabók Háskólans, Stofnun
Sigurðar Nordal, Íslensk málstöð
og Örnefnastofnun. Hugmyndin
með þessu er göfug; að „efla
rannsóknarstarf og miðlun
á sviði íslenskra fræða auk
þess að efla fræðilega ráðgjöf
til styrktar og eflingu íslenskri
menningu,“ eins og segir í
frumvarpinu.
Starfslokatilboð
Hagræðing er líka á dagskrá.
„Þá er gert ráð fyrir því að margvíslegt
hagræði verði af því að sameina vissa
þætti í starfsemi þessara stofnana,
einkum á sviði stjórnunar, tækni
og þjónustu.“ Tekið er fram að þótt
starfsmenn stofnananna haldi störfum
sínum eftir sameininguna verði störf
forstöðumanna þeirra lögð niður.
Sumir eru að vísu prófessorar
við Háskólann og halda þeim
embættum. „Öllum fráfarandi
forstöðumönnum skulu boðin
rannsóknarstörf við Stofnun
íslenskra fræða - Árnastofnun og
skulu þeir við ráðningu í þau störf
halda öllum áunnum réttindum
sínum úr fyrrra starfi,“ segir
í frumvarpinu. Ekki amalegt
starfslokatilboð fyrir það mæta
fólk Véstein Ólason, Guðrúnu
Kvaran, Úlfar Bragason, Ara Pál
Kristinsson og Svavar Sigmundsson.
Nýr forstöðumaður
Óljóst er hvort fyrir ráðherranum
vakir að fá utanaðkomandi aðila til
að stjórna hinni nýju stofnun. Það er
raunar ekki alveg á valdi ráðherrans
því frumvarpið gerir ráð fyrir því að
staðan verði auglýst og forstöðumaður
hafi hæfi prófessors á fræðasviði
stofnunarinnar að mati þriggja manna
dómnefndar. Við það er miðað að
nýr forstöðumaður taki til starfa ekki
síðar en haustið 2006. Á kaffistofum
háskólans veðja margir á að Vésteinn
Ólason hreppi hnossið og er talið
að ekki spilli fyrir fjölskyldutengsl
hans við ráðuneytisstjórann í
menntamálaráðuneytinu, Guðmund
Árnason.
gm@frettabladid.is
Varla hefur liðið sú vika undanfarna mánuði að ekki birtist fréttir um slæm kjör og aðbúnað erlendra starfsmanna hér á landi. Þetta var aðallega bundið við framkvæmdir
við Kárahnjúkavirkjun fyrir nokkrum mánuðum og þá voru það
einkum portúgalskir verkamenn og iðnaðarmenn sem umræðan
snérist um. Nú berast þessar fréttir víða að af landinu og eru
ekki endilega bundnar við stórframkvæmdir, heldur ekki síður
við alls konar húsbyggingar í því mikla þensluástandi sem hér
ríkir. Í sumum tilfellum virðist sem hér sé um hálfgert þrælahald
að ræða.
Það er lágmarkskrafa að þeir sem flytja þetta fólk
hingað til lands standi við gerða samninga, ekki síst
vegna þess að í flestum tilfellum virðist ekki vera um
há laun að ræða sem þetta fólk fær.
Það stangast að vísu nokkuð á hverju vinnuveitendur þessara
manna halda fram og hinir erlendu starfsmenn, en alltént
virðist ljóst að það er maðkur í mysunni, sem við Íslendingar
getum ekki verið þekktir fyrir. Á sama tíma og okkar er
getið á alþjóðavettvangi hvað eftir annað í hópi tekjuhæstu
og efnuðustu þjóða heims virðist sem við séum að nýta okkur
fátækt og örbirgð verkafólks í fjarlægum löndum sem býr í
mörgum tilfellum við ömurleg kjör og leitar hingað til að sjá sér
og sínum farborða. Hingað er þetta fólk fengið með gylliboðum á
mælikvarða heimalandanna, en svo reynast þessi gylliboð meira
og minna vera svik við þetta fátæka fólk. Lágmarkslaun hér geta
í mörgum tilfellum verið há miðað við það sem gengur og gerist í
þeim löndum þar sem þetta fólk býr, en það er engin afsökun. Það
er lágmarkskrafa að þeir sem flytja þetta fólk hingað til lands
standi við gerða samninga, ekki síst vegna þess að í flestum
tilfellum virðist ekki vera um há laun að ræða sem þetta fólk
fær. Vinna þess er svo kannski seld út á mun hærri upphæð og
mismunurinn rennur þá í vasa þeirra sem flytja fólkið hingað
eða þeirra sem hafa það í vinnu.
Í okkar litla þjóðfélagi ætti að vera hægur vandi að fylgjast
með þessum málum, þar sem allir vita allt um alla eins og sagt er.
Verkalýðshreyfingin hefur tekið góðar rispur í þessum málum
og meira að segja sett á laggirnar sérstakar eftirlitssveitir til
að hafa uppi á erlendum starfsmönnum sem eru hér annað hvort
án tilskilinna leyfa eða búa við kjör og aðstæður sem ekki eru
boðleg í okkar þjóðfélagi. Það ætti reyndar ekki að vera verkefni
verkalýðshreyfingarinnar að sjá um að þetta sé í lagi, heldur
einhverra opinberra stofnana sem til þess eru bærar. Hvað með
Vinnueftirlitið, Vinnumálastofnun, Útlendingastofnun eða þá
sveitarfélögin og stofnanir og nefndir á vegum þeirra um land
allt og lögregluna? Eru það ekki frekar þessir opinberu aðilar
sem eiga að sjá til þess hver í sínu umdæmi að þar sé allt með
sóma og sann eins og segir einhvers staðar? Verkalýðsfélögin
gætu svo komið athugasemdum sínum á framfæri við þessar
stofnanir eftir því sem tilefni gæfist á hverjum stað. Bæði
stofnanir á vegum ríkis og sveitarfélaga þurfa þá líka að vera
í stakk búnar til að taka að sér þessi verkefni, en á það virðist
hafa skort í ýmsum tilvikum. Miklum umsvifum fylgja gjarnan
breytingar á ýmsum sviðum og þeim verða stjórnvöld að mæta.
Komum í veg fyrir að við fáum á okkur þrælahaldsstimpil!
SJÓNARMIÐ
KÁRI JÓNASSON
Ríki og sveitarfélög verða að standa sig
gagnvart erlendum starfsmönnum.
Þrælahald hér á landi
Enginn vafi er á því að það þyk-
ir fínt að vera frjálslyndur á
Íslandi. Enda þótt aðeins einn
stjórnmálaflokkur kenni sig
beinlínis við frjálslyndið þá
keppast hinir við að auglýsa að
þeir séu líka afar frjálslyndir og
keppast einnig við það að draga
fram í dagsljósið vísbendingar um
frjálslyndisskort keppinautanna.
Það er sko aldeilis ekki í tísku á
Íslandi að styðja „boð og bönn“,
en öðru máli gegnir auðvitað um
„almennar leikreglur“ (sem er
rósamál yfir nokkurn veginn hið
sama).
Að hluta til er þessi metingur
frekar heilbrigður. Hann hefur
m.a. leitt til þess að núna liggur
frumvarp fyrir alþingi, sem virðist
njóta almenns stuðnings, um að
breyta 1. grein hjúskaparlaga þar
sem kemur fram að þau gildi „um
hjúskap karls og konu“. Framvegis
geta tveir karlar gengið í hjúskap,
eða tvær konur. Þessi tiltekna gerð
af mismunun fólks verður þar með
afnumin. Sú breyting er að mínu
mati til mikilla bóta, enda er hér
einfaldlega verið að laga lögin að
veruleikanum. Fjölskylduformið
er fyrir löngu orðið fjölbreyttara
en lög gerðu ráð fyrir.
Á hinn bóginn má velta því
fyrir sér til hvers þessi lög eru
yfirhöfuð. Hvers vegna þarf ríkið
að setja lög um það hvað telst
vera fjölskylda og hvað ekki?
Af hverju þarf að lögvernda
tiltekin sambúðarform en banna
önnur? Fyrirhugaðar breytingar
á hjúskaparlögum eru til bóta, en
væri ekki enn meiri framför fólgin
í því að afnema öll hjúskaparlög?
Flestir Íslendingar sem orðnir
eru rosknir að árum kannast
við bandarísku söngvamyndina
Paint Your Wagon. Þetta var
vestri sem skartaði harðjöxlunum
Clint Eastwood og Lee Marvin í
aðalhlutverkunum. Flétta hans
er í stuttu máli sú að þeir félagar
komast í kynni við mormóna
sem reynist eiga fleiri en eina
eiginkonu. Báðir keppa þeir um
ástir sömu konunnar og sem
sannir jafnréttissinnar komast
þeir að lokum að þeirri niðurstöðu
að kona hljóti að mega eiga tvo
eða fleiri eiginmenn, alveg eins
og karlmaður tvær eða fleiri
eiginkonur. Konan sem þeir eltast
við (leikin af Jean Seberg) eignast
því tvo eiginmenn.
Nú er ekki víst að margar
íslenskar konur langi til að eiga tvo
kalla. Ansi margar kjósa beinlínis
að eiga engan. En ef einhverja
skyldi nú langa til þess að eiga
fleiri en einn (svo maður tali ekki
um ef töffarar eins og þeir Clint og
Lee væru á hverju strái) þá er það
bannað. Ríkið bannar konum að
eiga fleiri en einn kall. Hið sama
gildir auðvitað um karlmenn, en
þeir eiga þó að vísu þann kost að
flytja til lands þar sem slíkt er
leyft (t.d. Sádí-Arabíu).
Hér er því ekki um misrétti að
ræða, hvað þá jafn forneskjulegt
og það að miða hjúskap bara
við karl og konu. En samt getur
maður ekki varist þeirri hugsun
að fá knýjandi rök séu fyrir
slíkum takmörkunum á hjúskap.
Ekki finnst mér að það sé mikill
réttur brotinn á mér þótt náunginn
eigi jafn marga maka og honum
sýnist. Þannig að ég á erfitt með
að sjá hvaða hagsmuni er verið að
verja. Getur það virkilega verið
eini tilgangur laga að stuðla að
íhaldssemi í fjölskyldumálum?
Á Íslandi eru hjónaskilnaðir
bæði heimilaðir og tíðir. Mörg
börn kynnast því að eignast fleiri
en eina mömmu og/eða pabba á
lífsleiðinni. Þetta höfum við leyft
í okkar samfélagi og lagað okkur
að nýjum veruleika. Hins vegar
er börnum bannað með lögum að
eiga marga pabba eða mömmur á
sama heimili. Eru einhver sérstök
rök fyrir því? Eða á bara allt að
vera bannað sem ekki er knýjandi
ástæða til að leyfa?
Væri kannski tilraunarinnar virði
að breyta íslenskum hjúskaparlögum
á þann veg að öll hjúskaparform
verði leyfð? Að hver einasti hópur
einstaklinga sem á sameiginlegt
heimili teljist vera fjölskylda, óháð
því nákvæmlega hversu margir
einstaklingar skipi hópinn eða hver
kynjasamsetningin sé?
Grundvöllur hjúskapar ætti
að fyrst og fremst að vera
gagnkvæmt samþykki lögráða
einstaklinga, hverjir og hversu
margir sem þeir annars eru.
Samþykki ríkisins ætti ekki að
vera nauðsynleg forsenda.
Fjölskyldan og ríkið
Í DAG
FJÖLSKYLDAN
SVERRIR
JAKOBSSON
Væri kannski tilraunarinnar
virði að breyta íslenskum
hjúskaparlögum á þann veg að
öll hjúskaparform verði leyfð?
AUGL†SINGASÍMI
550 5000
FYLGIR FRÉTTABLA‹INU ALLA MI‹VIKUDAGA
Mest lesna
vi›skiptabla›i›
G
al
lu
p
k
ö
n
n
u
n
f
yr
ir
3
6
5
p
re
n
tm
i›
la
m
aí
2
0
0
5
.