Fréttablaðið - 28.12.2005, Blaðsíða 20

28. desember 2005 MIÐVIKUDAGUR
FRÁ DEGI TIL DAGS
ÚTGÁFUFÉLAG: 365 – prentmiðlar RITSTJÓRI: Kári Jónasson FRÉTTARITSTJÓRI: Sigurjón M. Egilsson AÐSTOÐARRITSTJÓRI: Jón Kaldal FRÉTTASTJÓRI: Arndís Þorgeirsdóttir VARAFRÉTTASTJÓRI:
Trausti Hafliðason FULLTRÚI RITSTJÓRA: Guðmundur Magnússon RITSTJÓRNARFULLTRÚI: Steinunn Stefánsdóttir RITSTJÓRN OG AUGLÝSINGAR: Skaftahlíð 24, 105 Reykjavík AÐALSÍMI:
550 5000 SÍMBRÉF Á FRÉTTADEILD: 550 5006 NETFÖNG: ritstjorn@frettabladid.is og auglysingar@frettabladid.is VEFFANG: visir.is UMBROT: 365 – prentmiðlar PRENTVINNSLA:
Ísafoldarprentsmiðja ehf. DREIFING: Pósthúsið ehf. dreifing@posthusid.is Fréttablaðinu er dreift ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu, Suðurnesjum og Akureyri. Einnig er hægt að fá
blaðið í völdum verslunum á landsbyggðinni. Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds. issn 1670-3871
Það var ekkert sældarbrauð að
sækja mjólk upp á Holt. Þetta var
fyrir 1960, Hermann og Eysteinn
voru enn í ríkisstjórn, og Harry
Belafonte söng Mærin frá Mexíkó
í óskalögum sjúklinga alla laugar-
daga, gott ef pabbi átti ekki líka
plötuna. Hannibal fantur syngur
bara vel, sagði Vimmi. Nema við
bræðurnir slitum barnsskónum
við rætur Grímsstaðaholtsins í
Reykjavík, og strákarnir í Grims-
by áttu það til að stytta sér stund-
ir við að lúskra á væsklunum úr
hverfunum í kringum Holtið, ef
við áttum erindi þangað, eða svo
var sagt. Maður var með lífið í
lúkunum. Ætli þeim líði ekki ein-
hvern veginn svona, sebradýrun-
um í Serengeti? Og þó, nei, það er
of mikið sagt. Þetta var háspenna,
ekki lífshætta. Eftir á að hyggja
man ég ekki til þess, að strák-
arnir á Holtinu hafi nokkurn tím-
ann skert hár á höfði mínu, eða
Vimma, sem var eldri og kaldari
en ég. Þeir kveiktu stundum í
brennunum okkar daginn fyrir
gamlársdag og komu á vettvang
á undan slökkviliðinu til að votta
okkur innilega samúð, en það var
eiginlega allt og sumt.
Þarna uppi á Holtinu bjó fólk
af ýmsu tagi, einkum erfiðisfólk:
verkamenn, kennarar, kristniboði,
sælúnir sjómenn. Og Jósefína í
Nauthól. Hún stendur mér ljós-
lifandi fyrir hugskotssjónum með
gauðrifna nælonsokkana hangandi
á hælunum, sígarettuna neglda við
neðri vörina (Chesterfield, minnir
mig, nema það hafi verið Lucky
Strike) og ískrandi viskírödd af
rámustu gerð. Þegar ég kom til
Albaníu þrjátíu árum síðar, sá ég
fullan sjó af sígaunakerlingum, en
engin þeirra komst í hálfkvisti við
Jósefínu.
Dóra þekkti ég betur, manninn
hennar, því að hann var þjálfarinn
minn í fimmta flokki í Þrótti. Við
æfðum annað veifið á háskóla-
vellinum, þar sem drullupollarn-
ir voru svo djúpir, að maður fór
stundum á kaf. Fótboltinn heimt-
aði sitt. Dóri bar það með sér,
að hann hafði séð og lifað sitt af
hverju. Við vissum, að hann átti í
basli með Bóbó, dótturson Jósef-
ínu, og þá hina. Bóbó var miklu
eldri en við, og augun í honum
voru sokkin á víxl, stundum bæði í
einu. Þess á milli lá hann í sólbaði,
en sú iðja hafði ekki áður sézt til
íslenzkra karlmanna, a.m.k. ekki á
Grímsstaðaholtinu. Dóri var hlýr
og geðslegur maður. Ef honum
gramdist, sagði hann hilvítis hil-
víti, lágt, eins og við sjálfan sig,
svo að engum stafaði ógn af bældri
gremjunni. Einu sinni fórum við
upp að Sjómannaskóla að keppa
við Fram, og þá kom meðhjálpari
Dóra með stranga af myndum af
berum stelpum og lofaði okkur
einni mynd hverjum, ef við ynnum
leikinn. Við skíttöpuðum, við voru
bara ellefu ára. Myndirnar voru
í reyndinni sakleysið sjálft, því
að stúlkurnar voru kappklæddar
miðað við margt annað, ég sé það
núna. Mér finnst líklegt, að Dóri
hafi húðskammað meðhjálparann:
hilvítis hilvíti.
Það eru forréttindi að fá að
kynnast svona fólki. Það gefur líf-
inu lit og dregur úr lönguninni til
að andvarpa með skáldinu: Hvar
hafa dagar lífs míns lit sínum
glatað? En forréttindi eru yfirleitt
þannig vaxin, að þau endast ekki
lengi. Þess vegna hlaut að koma að
því, að einhver snjall rithöfundur
kæmist í sögurnar af Jósefínu og
Dóra og deildi þeim með öðrum,
og það gerði Einar Kárason með
miklum brag. Djöflaeyjan er saga
þessa fólks, heimildasaga, raun-
sönn og rétt í öllum aðalatriðum,
eða svo sýnist mér, úr nokkurri
fjarlægð. Leikfélag Reykjavíkur
setti söguna á svið fyrir mörgum
árum - í bragga vestur í bæ, nema
hvað. Þar leiddu þeir saman hesta
sína Einar Kárason og leikstjór-
inn góði, Kjartan Ragnarsson, og
Guðmundur Pálsson og Karl Guð-
mundsson léku Dóra svo vel, að
mér fannst ég aftur vera kominn
í Þrótt. Kvikmynd Friðriks Þórs
Friðrikssonar eftir sögunni var
einnig fyrsta flokks. Bók, sviðs-
verk, bíómynd: þetta er þrenna í
lagi.
Og þegar sagnameistarinn Einar
Kárason hafði skrifað sig svo
kyrfilega inn í vitund þjóðarinnar
með Djöflaeyjunni, hvar á byggðu
bóli gat hann þá leitað fanga í aðra
eins bók? - að öðrum verkum hans
ólöstuðum. Hvar gat hann fundið
söguefni, sem fær hárin til að rísa
á höfðum lesendanna og opnar
þeim mörgum um leið nýja sýn á
samtíð sína? Af hvaða mönnum
treysti hann sér til að segja svo
krassandi sögur? Jónsbók Einars
Kárasonar er heimildasaga, raun-
sönn og rétt í öllum aðalatriðum,
eða svo sýnist mér, úr nokkurri
fjarlægð. ■
Dóri fisksali
Í DAG
BERNSKUMINN-
INGAR AF GRÍMS-
STAÐAHOLTI
ÞORVALDUR GYLFA-
SON
Það eru forréttindi að fá að
kynnast svona fólki. Það gefur
lífinu lit og dregur úr löng-
uninni til að andvarpa með
skáldinu: Hvar hafa dagar
lífs míns lit sínum glatað? En
forréttindi eru yfirleitt þannig
vaxin, að þau endast ekki lengi.
AUGL†SINGASÍMI
550 5000
FYLGIR FRÉTTABLA‹INU ALLA MI‹VIKUDAGA
Mest lesna
vi›skiptabla›i›
G
al
lu
p
kö
nn
un
f
yr
ir
36
5
pr
en
tm
i›
la
m
aí
2
00
5.
Vestfirðingar hafa löngum þurft að berjast fyrir tilveru sinni á norðvesturhorni landsins og þar hafa skipst á skin og skúrir varðandi byggðamál. Fólki hefur fækkað mjög
mikið í sveitahreppum þar á síðustu árum, að ekki sé talað um
heilu byggðarlögin sem fóru í eyði á Hornströndum og á norð-
anverðum Ströndum um og upp úr miðri síðustu öld. Þar verður
varla föst búseta aftur.
Samgöngumálin hafa lengi verið erfið Vestfirðingum og þeim
sem leggja leið sína þangað en bylting varð þó í þeim málum
þegar Djúpvegurinn var opnaður, því fram að því urðu Vestfirð-
ingar að mestu að treysta á samgöngur í lofti og á sjó yfir vetr-
artímann. Þrátt fyrir veginn um Ísafjarðardjúp og margs konar
áætlanir um eflingu byggðar þar er það þó staðreynd að sífellt
fækkar þar byggðum bólum. Jafnframt minnkar þjónustan eins
og dæmin sanna. Lengi vel hélt Djúpbáturinn uppi mikilvægri
þjónustu við bæi og byggðakjarna beggja megin Ísafjarðardjúps
en nú er sá tími liðinn.
Það nær auðvitað ekki nokkurri átt að skilja póst eftir
í gámi á víðavangi á afskekktum stöðum og spurning
hvort það varðar ekki við lög, því oft geta verið ým-
iss konar verðmæti í póstinum, að ekki sé talað um
venjulegan póst, sem á ekki að vera í gámi á víða-
vangi við Ísafjarðardjúp frekar en annars staðar á
landinu.
Íbúar við Ísafjarðardjúp máttu því ekki við því að þjónusta
við þá yrði skert eins og nú eru horfur á varðandi starfsemi
Íslandspósts við Djúpmenn. Forsvarsmenn fyrirtækisins hafa
tilkynnt að breytingar verði á starfsemi þess á svæðinu sem
valda því að íbúarnir fá ekki þá þjónustu sem þeir fengu áður,
þótt Íslandspóstur standi eftir sem áður við að dreifa pósti þar.
Það er önnur og persónulegri þjónusta sem fellur niður samhliða
þessum breytingum, sem ekki fellur beint undir Póstinn, en bæði
sveitarfélagið og önnur yfirvöld á svæðinu hljóta að bregðast
við og sjá til þess að þeir fáu íbúar sem enn eru þarna fái sömu
þjónustu og áður. Málið snýst um að koma pósti og öðrum nauð-
synjum til innan við tuttugu sveitabæja, sem ekki ætti að vera
ofverkið hjá samfélaginu við þessa dreifðu og afskekktu byggð. Í
dag eru veittir alls konar styrkir til flutninga- og byggðamála og
því ætti það að vera útlátalítið að tryggja að fólkið á þessum fáu
bæjum fái nauðsynjar heim til sín nokkrum sinnum í viku og búi
þar við svipaðar aðstæður og aðrir íbúar á landsbyggðinni.
Það nær auðvitað ekki nokkurri átt að skilja póst eftir í gámi
á víðavangi á afskekktum stöðum og spurning hvort það varðar
ekki við lög, því oft geta verið ýmiss konar verðmæti í póstinum,
að ekki sé talað um venjulegan póst, sem á ekki að vera í gámi á
víðavangi við Ísafjarðardjúp frekar en annars staðar á landinu.
Hlutafélagavæðing ríkisfyrirtækja eins og Póstsins og Sím-
ans og sala þess síðarnefnda hefur óneitanlega komið illa við
marga á Vestfjörðum sem máttu síst við skerðingu á þjónustu
eða að störfum fækkaði í þessum landsfjórðungi. Peningahyggj-
an og baráttan við afkomutölurnar má ekki ná yfirhöndinni og
stjórna öllu í landinu, þar verða líka að koma til sanngjörn sam-
félagsleg sjónarmið. ■
SJÓNARMIÐ
KÁRI JÓNASSON
Lífsbaráttan
við Djúp
Friðaðir dómarar
Halldór Ásgrímsson forsætisráðherra
sendi Kjaradómi bréf í gær og bað
dóminn vinsamlegast um að endur-
skoða úrskurð sinn um launahækkanir
þjóðkjörinna fulltrúa. Bréfið snýst
sem sagt um að lækka laun ráðherra,
þingmanna og forseta Íslands, sem
Kjaradómur hækkaði 19. desember með
úrskurði sínum.
Athygli vakti að eftir fund forsætisráð-
herra og Geirs H. Haarde utanríkis-
ráðherra í gær með forystumönnum
samtaka á vinnumarkaði þvertóku þeir
fyrir að hrófla við launum dómara, sem
fengu einnig ríflega launahækkun í
sama úrskurði. Ekki væri viðeigandi að
framkvæmdavaldið og löggjafarvaldið
skiptu sér af kjörum dómara og varð-
veita yrði sjálfstæði dómsvaldsins.
Grétar Þorsteinsson, forseti Alþýðu-
sambands Íslands, tók hins vegar af
þeim ómakið og sagði fullum hálsi eftir
fundinn að auðvitað ætti að endurskoða
- í merkingunni lækka - laun dómar-
anna einnig.
Varla verður sagt að ráðherrar hafi skipt
sér af kjörum dómaranna sama hvað
Kjaradómur gerir.
Framsóknarmönnum fagnað
Heldur virðist vera að lifna yfir
framboðsmálum framsóknarmanna
í Reykjavík en í prófkjöri í lok janúar
verður kosið bindandi um sex efstu sæti
listans.
Þrír hafa tilkynnt framboð í efsta sætið
og stefnir þar í harðan slag, bæði um
grasrótarfylgi og fylgi harðra stuðnings-
manna flokksforystunnar.
Framboðsfrestur rennur út á morgun og
eftir því sem næst verður komist hafa
alls sex tilkynnt eða lýst áhuga á fram-
boði nú þegar, þar af tvær konur.
Óskar Bergsson höfðar til grasrótarfylgis
í borginni líkt og Anna Kristinsdóttir
en bæði bjóða sig fram í efsta sæti
listans. Björn Ingi Hrafnsson hefur engar
yfirlýsingar gefið í þessu efni en vitað er
að Gestur Guðjónsson, sem býður
sig fram í þriðja sæti
listans, og Matthías
Imsland, formaður
Félags ungra fram-
sóknarmanna, styðja
Björn Inga til forystu.
johannh@frettabladid.is