Fréttablaðið - 28.01.2006, Blaðsíða 52

28. janúar 2006 LAUGARDAGUR32
Reynsla Mayödu er reifuð í bók rithöfundarins Jean Sasson sem nefnist á ensku
Mayada - Daughter of Iraq. Mayada
var hneppt í varðhald 19. júlí 1999
af öryggissveitum ógnarstjórnar
Saddams Hussein. Hún var hand-
tekin stuttu eftir að hún mætti til
vinnu í litlu prentsmiðjunni sinni,
ásökuð um að hafa prentað áróður
gegn ríkisstjórninni. Það er nokk-
uð sem hún segist aldrei hafa gert.
Á þessum tíma hafði ríkisstjórnin
hert eftirlit með prentsmiðjum af
hræðslu við slíkan áróður.
Mayada hafði rekið prentsmiðj-
una í áratug. Hún opnaði hana ári
eftir að hún skildi við manninn
sinn, sem hún á með tvö börn. Á
þeim tíma lét hún einnig af skrifum
sínum fyrir tímaritið Alef Ba, sem
hafði fært henni þrjár viðurkenn-
ingar úr hendi Saddams Hussein.
Átján í átta manna fangaklefa
Daginn sem Mayada var handtek-
in var hún flutt í fangelsið Baladi-
yat, þar sem höfuðstöðvar öryggis-
sveitanna var einnig að finna.
Eftir stutta yfirheyrslu var hún
dregin að fangakefa númer 52.
Hún var því viss á þeirri stundu
að hún fengi dauðadóm. Hún var
átjándi fanginn í klefa sem átti að
rúma átta. Mánuðinn sem hún sat
inni lést kona í klefanum af völdum
barsmíða. Önnur var pyntuð með
rafmagni og lemstruð innvortis en
tórði enn þegar hún var látin laus
úr fangelsinu.
„Ég verð nánast veik þegar ég
hugsa til kvennanna úr fangels-
inu og óþekktra örlöga þeirra, um
börnin þeirra og fjölskyldur. Ég
hugsa einnig um það hvernig þessi
reynsla hefur fært mig nær Jean
Sasson sem ég hafði kynnst þegar
ég vann sem túlkur árið 1998. Hún
er besti vinur minn og ég er mjög
stolt og þakklát fyrir að eiga svona
góðan vin,“ segir Mayada þegar
hún er innt eftir því hvernig sé að
hugsa aftur til Baladiy-
at fangelsisins. „Áður
dreymdi mig ítrekað
draum, eða það má öllu
heldur segja að ég hafi
fengið martraðir eftir
reynslu mína í fang-
elsinu. Ég er á gangi
án allra skilríkja um
götur Bagdad á leið
úr landi og kemst
ekki burt. Draum-
urinn hvarf ekki
þrátt fyrir að ég
væri hólpin og
komin til Jór-
daníu. Draum-
inn hefur mig
hins vegar
ekki dreymt
síðan 9. apríl
2003, en þá mars-
eruðu Bandaríkjamenn inn
í Baghdad og Saddam var búinn að
vera.“
Ætternið verndaði hana
Fjótlega eftir að hún var fang-
elsuð kom í ljós að hún naut for-
réttinda, enda af merkum og
þekktum ættum í Írak. Föðurafi
hennar, Jafar Pasha Al-Askari,
var fyrir tíð Saddams sendiherra
í Bretlandi og móðurafi hennar,
Sati Al-Husri, var rithöfundur
og ráðherra í ríkisstjórn Faisal,
fyrsta kongungs Íraks, sem lést
árið 1933. Móðir hennar hafði
einnig verið tíður gestur í veislum
mektarmanna í Írak. Þær þekktu
vel fyrrum fangelsisstjórann í
Baladiyat, Fadi Al-Barrak, sem
síðar missti allt traust Saddams
og var drepinn. Fjölskyldan hafði
aðgang að Saddam sem þótti mikið
til fjölskyldunnar koma.
Á öðrum degi var Mayada köll-
uð til yfirheyrslu, öðrum konum úr
fangaklefanum til undrunar. Þær
höfðu allar þurft að dúsa í fang-
elsinu í tvær til þrjár vikur áður
en kom að fyrstu yfirheyrslunni.
Stuttu áður en henni var sleppt
var hún þó kölluð til yfirheyrslu
sem hún mun aldrei gleyma. Hún
hélt sér yrði sleppt en var þess í
stað pyntuð. Mayada var slegin
svo fast að hún lyftist frá gólfinu.
Rafmagnstæki var sett við tær
og eyrnasnepla hennar svo stuðið
leiddi í gegnum allan líkamann.
Pyntingarnar stóðu í klukkustund,
eða þar til hún missti meðvitund.
Þrátt fyrir alvarleika pynting-
arinnar var hún væg miðað við
ítrekaðar pyntingar sem hinar
konurnar í klefa númer 52 þurftu
að þola.
Úr fangelsinu eftir mánuð
Konurnar áttu sér ólíka sögu.
Margar þeirra vissu ekki hvers
vegna þær voru í fangelsinu. Þær
áttu enga von um að þeim væri
trúað. Eftir að samfangar hennar í
klefanum komust að ætterni henn-
ar voru þær vissar um að henni
yrði sleppt. Þegar konurnar
fóru að trúa því að sá
tími væri
að nálgast
fóru þær að treysta á
að hún hefði samband við fjöl-
skyldur þeirra, sem margar hverj-
ar höfðu enga hugmynd um hvar
ástvinir þeirra væru niður komn-
ir. Hún lærði því símanúmer fjöl-
skyldna kvennnanna utan að. Hún
hringdi síðar úr símaklefa í þær
fjölskyldur sem hún náði sambandi
við, rétt til þess að segja hvar kon-
urnar væru niðurkomnar og að
þær væru á lífi.
„Já, fangelsisreynslan hefur
breytt mér. Ég stekk upp í hvert
sinn sem dyrabjallan hringir og
það tók mig langan tíma að venja
mig við farsímann. Ég er ekki
eins huguð og ég var, ég hugsa um
blessun guðs og tek ekki hlutunum
sem gefnum,“ segir Mayada.
„Ég yfirgaf Bagdad stuttu eftir
að mér hafði verið sleppt og hef
aldrei snúið aftur. Ég hef því enga
hugmynd um örlög kvennanna sem
ég kynntist í fangelsinu. Mér þykir
það leitt og mér líður illa yfir því
að vita ekki hvað varð um hverja
og eina þeirra.“
Engar tölur um illvirkin
Mayada segir að engar tölur séu til
um illvirki ríkisstjórnar Saddams.
H i n s
v e g a r
hafi 375
f j ö l d a -
g r a f i r
þ e g a r
f u n d i s t
og sú tala
fari hækk-
andi: „Það
sorglega er
að þarna eru
konur, börn
og gamalt fólk,
jafvel heilu
fjölskyldurnar
grafnar.“
Mayada segir
Bandaríkjamenn
hafa hjálp- að Írökum að losna
við ríkisstjórn Saddams: „Við
erum þakklát fyrir það, því við
hefðum aldrei haft styrk til þess
ein og óstudd vegna kúgunarinnar
og viðskiptabannsins sem ríkti,“
segir Mayada en bætir við að lýð-
ræðið geti ekki blómstrað í her-
setnu landi. „Þegar síðasti erlendi
hermaðurinn og byggingaverka-
maður hverfur frá Írak, með þökk-
um fyrir hjálpina og stuðninginn,
munum við sjá breytt Írak, stöðugt
og umburðarlynt. Írakar eru ekki
hryðjuverkamenn, þeir vilja ein-
faldlega lifa lífinu lifandi.“
Réttað yfir Saddam
Mayada fylgist með réttarhöldun-
um yfir Saddam. Hún segir að fólk
hafi búið í helvíti þegar Írak laut
hans stjórn. Dráp og handtökur
hafi verið daglegt brauð, enginn
hafi verið óhultur. Hún bendir í því
sambandi á frásögn sína í bókinni
þegar hún yfirgaf Baladiyat fang-
elsið: „Yfir 200 menn sátu í hnipri
í útjaðri herbergis þar sem sam-
viskufangar voru geymdir. Bund-
ið hafði verið fyrir augu sumra
þeirra. Allir voru þeir handjárn-
aðir. Ég ímyndaði mér þá að þeir
hlytu að hafa verið handteknir
fyrir götuóeirðir á meðan ég sat
inni, en síðar frétti ég að áróðri
gegn ríkisstjórn Saddams hefði
verið dreift á svæði við Kadumia í
Baghdad. Öryggislögreglan komst
á snoðir um bleðilinn og handtók
alla sem þar voru teimur dögum
síðar. Enginn veit hvort fólkið
sem var handtekið tók nokkurn
þátt í dreifingu áróðursins. Þarna
gæti því hafa verið saklausir
menn, bara fólk sem var að versla
í búðum eða að vinna þar,“ segir
Mayada. Svona grimmdarverk
hafi verið taktur ríkisstjórnarinn-
ar. „Fólk var sagað í sundur með
keðjusögum, blóðið var tæmt úr
líkama þeirra og eitrað var fyrir
því. Að vera undir stjórn Saddams
var eins og að búa í hryllingsmynd.
Ekkert sem sagt verður í réttin-
um mun endurspegla blóðþyrsta
ríkisstjórn hans,“ segir Mayada.
Sama hvaða dóm þeir hljóti i þá
nái sá dómur ekki yfir grimmd-
arverk Saddams Husseins. „Guð
einn getur refsað, dæmt og bætt
á sanngjarnan hátt fyrir það sem
fórnarlömbin urðu fyrir. En þar
til að því kemur er ég sannfærð
um að Saddam verður dæmdur til
dauða og ég trúi því svo sannar-
lega að stærri dómur bíði hans hjá
skaparanum.“
Ekki aftur til Íraks
Mayada stýrir vikulegum sjón-
varpsþætti sem kallast Hliðið að
Mesópótamíu á sjónvarpsstöð-
inni Al-Fayhaa. Þátturinn fjallar
um daglegt líf í Írak: Um hryðju-
verkamenn sem eru handteknir
og vitnisburð þeirra. Um fólk sem
var vikið úr landinu á níunda ára-
tugnum. Um fólk sem missti ætt-
ingja sína á tímum ógnarstjórnar
Saddams. Þátturinn er sendur út
frá sjónvarpsstöðinni Ajman í
Sameinuðu Arabísku furstadæm-
unum vegna þess hve óstöðugt
ástandið er í Írak.
Þegar Mayada bjó í Írak trúði
hún því alltaf að ástandið yrði
betra. En það tók hana aðeins
tvo daga að fara úr landi eftir
að hún losnaði úr fangelsinu. Nú
segir hún allsendis óvíst að hún
fari nokkurntímann aftur til
Írak. „Aldrei að segja aldrei, en í
dag myndi ég segja að það væri
afskaplega ólíklegt.“ ■
SAGAN UM DÓTTUR ÍRAKS Bókin kom út
fyrir þremur árum og er fáanleg á netinu.
Hún greinir frá reynslu Mayödu af pynt-
ingum í fangelsi öryggissveita Saddams
Hussein. Jean Sasson ritaði bókina. Hún er
þekkt fyrir sögur úr lífi arabískra kvenna.
Pyntuð í fangelsi Saddams
Hurðin á klefanum var rifin upp og
Söru hrint inn. Mayada leit yfir öxlina á
Samöru samfanga sínum.
Sara lá á grúfu með andlitið niður í
gólfið. Þrátt fyrir að vera enn stífar eftir
pyntingar stóðu Mayada og Samara
upp og slógust í hóp hinna kvennanna
sem stóðu í kringum Söru.
Iman snéri henni rólega við.
Reykur liðaðist út um munninn á Söru.
Mayada hrökk við og dró sig frá hópn-
um. „Hvaða reykur er þetta?“
„Kveiktu þeir í innyflunum?“ hróp-
aði Muna.
Samara hristi höfuðið „Mér sýnist
þeir hafa drepið aumingja stúlkuna í
þetta sinn.“
„Hvað eigum við að gera?“ spurði
Sabah. Samara skoðaði líkama Söru.
Kjóllinn hennar hafði verið rifinn í
sundur að framan. „Sjáið, þeir hafa
sett rafstraum í gegnum hana á
fjölmörgum stöðum.“ Mayada leit
á stúlkuna og sá sárin sem höfðu
myndast frá rafstuði á eyrum, vörum,
geirvörtum, úlnliðum og ökkla. Henni
varð hugsað til sársaukans sem hún
fann fyrir þegar straumurinn fór í
gegnum eyrnasnepil og tær hennar
sjálfrar. Hún efaðist um að Sara myndi
lifa þetta af.
Úr bókinni Mayada -
Daughter of Iraq.
Þýtt úr ensku.
ÞEGAR SARA VAR PYNTUÐ
„Ég verð nánast veik
þegar ég hugsa til kvenn-
anna í fangelsinu og
óþekktra örlaga þeirra,
um börnin þeirra og
fjölskyldur. “
Mayada Al-Askari fæddist inn í valdamikla fjölskyldu í Írak. Það kom ekki
í veg fyrir að hún lenti í fangelsi einræðisherrans Saddams Hussein grunuð
um áróður gegn ríkisstjórn hans. Mayada var pyntuð ásamt sautján konum
sem voru með henni í klefa númer 52 í fangelsinu Baladyiat í Bagdad. Ein
þeirra lést. Gunnhildur Arna Gunnarsdóttir ræddi við Mayödu.
Fólk var sagað í sundur
með keðjusögum, blóð-
ið var tæmt úr líkama
þeirra og eitrað var fyrir
því. Að vera undir stjórn
Saddams var eins og að
búa í hryllingsmynd.