Fréttablaðið - 04.03.2006, Blaðsíða 73

Anh-Dao Tran er menntunar-ráðgjafi og verkefnisstjóri Framtíðar í nýju landi, til-
raunaverkefnis sem miðar að því
að aðstoða erlend ungmenni á aldr-
inum 15-25 ára við að afla sér
menntunar og virkja þau til frek-
ari þátttöku í íslensku samfélagi.
Með henni starfar Hildur Jóns-
dóttir, jafnréttisráðgjafi Reykja-
víkurborgar sem er formaður
verkefnisstjórnar. Anh-Dao hefur
um árabil starfað að málefnum
innflytjenda, bæði hérlendis og í
Bandaríkjunum og þekkir vel mál-
efni ungra innflytjenda innan
íslenska skólakerfisins.
Anh-Dao útskýrir að vinnan við
verkefnið hafi hafist haustið 2002
þegar hún var flutt aftur til
Reykjavíkur eftir nokkurra ára
búsetu á Bifröst. „Ég fékk svo
margar spurningar, fólk hafði
samband við mig og bað um hjálp.
Síminn stoppaði ekki, sérstaklega
rétt áður en skólarnir voru að
byrja.“ Anh-Dao hefur starfað sem
túlkur fyrir Alþjóðahúsið og
þekktir meðal annars margar víet-
namskar fjölskyldur og á þessum
tíma fann hún þörf þeirra fyrir
stuðning og leiðsögn, sérstaklega í
tengslum við menntun og mennt-
unartækifæri. Stuttu síðar kynnt-
ist hún Hildi Jónsdóttur og í sam-
einingu hleyptu þær verkefninu af
stokkunum í samvinnu við Reykja-
víkurborg, Rauða kross Íslands,
félagsmálaráðuneytið, mennta-
málaráðuneytið, Alþjóðahúsið og
Velferðarsjóð barna.
Þetta er víðtækt verkefni sem
meðal annars miðar að því að veita
þátttakendum þess stuðning og
hvatningu, kynna þeim þá þjón-
ustu sem þegar er í boði, til dæmis
starfsnám í Fjölsmiðju Rauða
kross Íslands og nám í mismun-
andi framhaldsskólum en fyrsti
hópurinn sem unnið er með er
hópur ungmenna sem ættuð eru
frá Víetnam. Anh-Dao útskýrir að
það sé meira en að segja það fyrir
ungmenni af erlendum uppruna að
skrá sig í framhaldsskóla, ekki
aðeins vegna þess að skólarnir taki
misvel á móti þeim heldur sé
tungumálið líka mikill þröskuldur.
„Við höfum lengi talað um það að
útlendingar þurfi að læra íslensku
sem daglegt mál, talmál, og nú eru
margir að kenna það og það geng-
ur vel. En það er þetta skólamál.
Nemendur þurfa að vera fljótir að
læra íslenskuna sem þau þarfnast
í framhaldsskólunum. Það er mjög
erfitt, sérstaklega þegar þau hafa
ekki verið lengi á Íslandi.“ Ofan á
það bætist að þekking innflytjenda
á íslenska skólakerfinu er tak-
mörkuð – framhaldsskólarnir hafi
ólíkar áherslur, sumir eru með
bekkjakerfi, aðrir áfangakerfi,
sumir eru með starfsnám og aðrir
ekki. „Þess vegna eru foreldrarnir
líka dálítið týndir og geta ekki
veitt börnunum sínum jafn mikinn
stuðning,“ segir Anh-Dao og bætir
við að foreldrarnir hafi misgóða
íslenskukunnáttu og að aðgengi að
upplýsingum um framhaldsskól-
ana sé líka takmarkað vegna þess.
Leitast við að efla einstaklingana
Á síðasta ári var unnið fjölbreytt
starf með þátttakendum í verkefn-
inu, meðal annars hófu tveir þeirra
störf í starfsþjálfunarverkefni
Fjölsmiðjunnar. Einnig var aðstoð-
að við tungumálanám þátttakenda
á margvíslegan hátt, þeim liðsinnt
við umsóknir til dæmis um skóla-
vist og við að fá fyrra nám metið
inn í nýjan skóla. Hluti af starfi
innan verkefnisins er að gefa ráð,
til dæmis um framhaldsskóla og
námskeið sem hæfa áhugamálum
og getu ungmennanna og leita
aðstoðar fyrir þá sem hana þurfa.
„Verkefnið hefur gengið ofsa-
lega vel,“ útskýrir Anh-Dao, „þátt-
takendum hefur fjölgað og fólk
hefur tekið okkur mjög vel.“ Hild-
ur tekur undir þetta og undirstrik-
ar að það sé aðallega tvennt sem
þau hafi haft að augnamiði fyrsta
árið. „Við vildum vinna traust
þeirra ungmenna sem verkefnið
nær til þannig að þau myndu leita
til þess og ákveða að vinna með því
vegna þess að það er heilmikil
skuldbinding. Við bjuggumst við
að þetta gæti tekið tíma en það
hefur gengið gríðarlega vel. Þar
skiptir mestu máli að verkefnis-
stjórinn Anh-Dao þekkir þetta
samfélag svo vel. Hitt er að við
vildum mynda tengsl við alla þá
fjölmörgu aðila sem geta og vilja
vinna með okkur en það hefur líka
gengið vel og margir hafa haft
samband,“ segir Hildur og bendir
á að nú séu þau í auknum mæli
farin að leita samstarfs hjá fyrir-
tækjum.
„Við erum ekki bara að útvega
fólki vinnu því margir þátttakend-
anna eru þegar í vinnu. Við erum
að leita að ábyrgari vinnustöðum,
fyrirtækjum sem sýna samfélags-
lega ábyrgð og eru tilbúin til þess
að bjóða þeim vinnu þar sem er
boðið upp á íslenskunám, eða
starfsmaðurinn getur sótt íslensku-
nám samhliða vinnu. Einnig er
mikilvægt að vinnan sé unnin í
félagslegum tengslum svo að málið
æfist vegna þess að mörg þessara
ungmenna eru í láglaunastörfum,
til dæmis að vaska upp á veitinga-
stöðum, þar sem þau nota ekki
tungumálið. Þau eru ekki í vinnu
sem er að aðlaga þau að samfélag-
inu.“ Hildur segir að þau leiti að
fyrirtækjum sem geti boðið þátt-
takendunum í verkefninu starf við
þeirra hæfi – vinnu sem ýmist
gagnast þeim til þess að læra meiri
íslensku, vinnu sem þau hafa
áhuga á að stunda eða gæti til
dæmis vakið áhuga þeirra á frek-
ara námi. „Við erum í auknum
mæli að leita að fyrirtækjum og
hjálpa þátttakendunum að skipta
um vinnu því þau þora ekki að
segja upp vinnunni sinni fyrr en
þau eru komin með aðra. Þau eru
oft háð tekjunum og ef til vill ekki
tilbúin af efnahagslegum ástæðum
til að fara í framhaldsskóla eða
ekki með nógu góðan grunn í
íslensku til þess,“ segir Hildur.
Innan verkefnisins er líka leit-
ast við að efla einstaklingana og
auka félagslega færni þeirra. Í
samstarfi við skátana var til dæmis
haldið leiðtoganámskeið fyrir þátt-
takendurna. „Okkur finnst skipta
máli að virkja krakkana til að vera
leiðtogar í eigin lífi og styrkja hóp-
inn sem slíkan. Við þurfum á því
að halda að innflytjendasamfélag-
ið eigi sér góða og öfluga talsmenn.
Það virkar í báðar áttir og auðveld-
ar öllum að vinna saman, til dæmis
ólíkum stofnunum sem vinna á
þessu sviði. Það er í þágu sam-
félagsins og þágu krakkanna sem
hóps og sem einstaklinga að fá
leiðtogaþjálfun og sjálfsstyrk-
ingu,“ segir Hildur og bætir því
við að það sé mikið í húfi fyrir lítið
samfélag eins og Ísland og að við
höfum ekki efni á að standa illa að
málefnum innflytjenda.
Innflytjendur á Íslandi
„Það er svo stutt síðan innflytj-
endamál komust á dagskrá á
Íslandi,“ segir Anh-Dao og bendir
á það séu ekki nema svona 10-15 ár
síðan að þetta kom inn í umræð-
una. Hún þekkir það vel af eigin
raun því hún kom fyrst til Íslands
árið 1980. „Ég kom hingað á undan
grænmetinu,“ segir hún hlæjandi.
„Þegar ég kom fyrst var ekkert til,
nema kannski epli eða bananar en
svo fjórum árum síðar var svo
margt breytt.“ Anh-Dao flutti til
Íslands ásamt eiginmanni sínum
Jónasi Guðmundssyni hagfræð-
ingi árið 1984. Anh-Dao er fædd í
Víetnam en flúði ásamt fjölskyldu
sinni til Bandaríkjanna árið 1975
og þekkir því hlutskipti innflytj-
enda og flóttafólks vel. Hún aðstoð-
aði meðal annars hóp flóttamanna
frá Víetnam sem kom hingað til
lands árið 1990.
Hún segir að viðhorf fólks hafi
breyst mikið á þessum áratugum
en það séu ennþá fordómar til
dæmis meðal fólks sem heldur því
fram að útlendingar séu að flykkj-
ast til Íslands til þess að taka frá
þeim vinnu. Hún útskýrir að við
megum ekki bara halda að útlend-
ingar séu ekki bara vinnuafl held-
ur hafi þeir svo margt lærdóms-
ríkt fram að færa fyrir íslenskt
samfélag. „Við getum ekki tekið
neitt án þess að gefa eitthvað til
baka,“ segir Anh-Dao.
Hún útskýrir þá erfileika sem
mæta ungum innflytjendum sem
þurfa að hjálpa foreldrum sínum
við að byggja upp nýtt líf í nýju
landi. Áherslan hafi löngum verið
á atvinnu fremur en á frekari
skólagöngu en þetta sé að breytast
og ungmenni séu nú tilbúnari til
þess að fara í skóla. „Við verðum
að finna leið til þess að segja þeim
að þau geti farið í skóla, það vantar
eitthvað í kerfið en þau þurfa að
hjálpa okkur að breyta því.“ For-
eldrar og fjölskylda skipta miklu
máli þegar kemur að hvatningu
unga fólksins. „Það vilja allir for-
eldrar betra líf fyrir börnin sín,“
segir Anh-Dao en bendir líka á að
foreldrarnir hafi í mörgum tilfell-
um ekki skilning eða þekkingu á
umhverfinu eins og börnin og geti
því ekki stutt þau sem skildi.
Samfélagið þarf líka að styðja
við nýja íbúa og Anh-Dao segir að
Ísland myndi græða mikið á því
að allir tækju höndum saman og
hugsuðu betur um náunga sinn.
„Við þurfum að bjóða fleirum að
taka þátt, ég er hrifin af hug-
myndinni um sjálfboðaliðastarf
því það gefur fólki meira að kynn-
ast af eigin raun – frekar en að
gefa þúsundkall í eitthvað mál-
efni – þá er mikilvægt að kynnast
því sem liggur á bak við. Það getur
verið erfitt eða tímafrekt en það
er nauðsynlegt, líka með tilliti til
fordóma og mismunar og því
þurfum við líka að virkja fólk. Við
erum öll manneskjur og viljum öll
eiga gott líf og vera hamingju-
söm.“ Innan verkefnisins Framtíð
í nýju landi vinna þrettán sjálf-
boðaliðar eða mentorar sem lið-
sinna jafnöldrum sínum og styðja
þau félagslega og í námi. Anh-
Dao bendir enn fremur á að inn-
flytjendur geti ekki kynnst land-
inu án þess að eiga samskipti við
innfædda og að menningarlæsi
virki í báðar áttir.
Í framtíðinni vonast Anh-Dao
og Hildur til þess að módelið sem
tilraunaverkefnið þeirra er að
þróa muni nýtast fleirum, ekki
aðeins öðrum ungum innflytjend-
um sem þurfa að fóta sig innan
íslenska skólakerfisins heldur
einnig öðrum íslenskum ungmenn-
um sem mögulega glíma við saman
vanda. „Við vitum að brottfall úr
íslenskum framhaldsskólum er of
hátt,“ segir Hildur og áréttar að
mjög margir, einnig innfædd ung-
menni, þurfi meiri stuðning til
þess að finna sér nám við hæfi og
koma sér aftur í skóla. Þær stöllur
benda enn fremur á að þessa dag-
ana er verið að huga að breyting-
um á íslenskukennslu fyrir
erlenda nemendur, eða nemendur
sem tala íslensku sem annað
tungumál, í framhaldsskólum. Í
tillögum sem sjá má á heimasíðu
menntamálaráðuneytisins er
meðal annars áréttað að allir nem-
endur í framhaldsskólum sem
hafa annað móðurmál en íslensku
og fasta búsetu hér á landi eigi
rétt á sérstakri íslenskukennslu
og lagðar fram hugmyndir um
framkvæmd slíkrar kennslu. Í til-
lögunum er einnig kveðið á um að
framhaldsskólar skuli móta sér
móttökuáætlanir fyrir nemendur
sem eiga rétt á slíkri kennslu og
meta stöðu þeirra á einstaklings-
grundvelli en hingað til hefur
framhaldsskólum verið í sjálfs-
vald sett hvernig þeir taka á móti
nemendum af erlendum uppruna.
Anh-Dao og Hildur eru því bjart-
sýnar að þessar tillögur muni
almennt hvetja forsvarsmenn
framhaldsskólanna til þess að
huga betur að málefnum ung-
menna af erlendum uppruna. ■
4. mars 2006 LAUGARDAGUR36
ANH-DAO TRAN, VERKEFNISSTJÓRI FRAMTÍÐAR Í NÝJU LANDI „Við getum ekki tekið neitt
án þess að gefa eitthvað til baka.”
Að skapa bjarta framtíð í nýju landi
Anh-Dao Tran hefur um árabil starfað að málefnum innflytjenda. Kristrún
Heiða Hauksdóttir spjallaði við Anh-Dao og Hildi Jónsdóttur, jafnréttisráð-
gjafa Reykjavíkurborgar, um hvernig hægt sé að aðstoða unga innflytjendur
við að afla sér menntunar.
HILDUR JÓNSDÓTTIR JAFNRÉTTISRÁÐGJAFI
● Ekki er vitað til þess að skipuleg
skráning hafi farið fram á brottfalli
nemenda af erlendum uppruna úr
íslenskum framhaldsskólum en áætlað
er að um fjörutíu prósent nemenda í
framhaldsskólum hætti námi áður en
þeir ljúka prófi.
● Allir nemendur sem hefja nám í fram-
haldsskóla þurfa að ljúka 24 einingum
í bóklegu grunnnámi áður en þeir geta
hafið starfsnám sitt af fullum krafti, þrátt
fyrir að hafa yfirleitt grunnskólapróf eða
10 ára nám að bak í grunnskóla
● Margt bendir til þess að ungmenni
sem flosna upp úr framhaldsskóla eigi
erfitt uppdráttar á vinnumarkaði. Nýleg
rannsókn sem unnin var fyrir ÍTR og
Félagsþjónustuna í Reykjavík leiddi
meðal annars í ljós að ungmenni 16-19
ára sem standa utan framhaldsskólanna
séu langtum verr stödd félagslega og
andlega en jafnaldrar þeirra í framhalds-
skóla.
● Upplýsingar frá Hagstofunni benda
til þess að brottfall úr iðngreinum og
fjarnámi sé ekki minna en úr bóknámi.
● Færri Íslendingar stunda nám á
framhaldsskólastigi en annars staðar á
Norðurlöndunum. Einungis 56 prósent
Íslendinga á aldrinum 25–65 ára hafa
lokið framhaldsskólaprófi en þetta hlut-
fall er um það bil 78 prósent á hinum
Norðurlöndunum.
● Yngsti þátttakandinn í verkefninu
Framtíð í nýju landi er fæddur 1988 en
sá elsti 1980.
● Í lok fyrsta starfsársins 2005 voru 25
þátttakendur í verkefninu og hafði þá
fjölgað um tíu síðan því var hleypt af
stokkunum en verkefnið snertir, með
einum eða öðrum hætti um það bil 50
ungmenni.
● Samkvæmt upplýsingum frá
Hagstofu Íslands eru 96 ungmenni af
víetnömskum uppruna á aldrinum 17-27
ára búsett hérlendis en 98 prósent
þeirra búa á höfuðborgarsvæðinu.
Ný
tt!
+ Staðgreiðsluverð
+ Lægri vextir
+ Lægri kostnaður
+ Til allt að 36 mánaða
+ Framlengdur ábyrgðartími
+ Flutningstrygging
+ Vildarpunktar
VISALán er ný og hagstæð leið til greiðslu-
dreifingar við kaup á vörum eða þjónustu.
– HAGSTÆÐAR AFBORGANIR
Spurðu um ENNE
M
M
/
S
ÍA
Nánari upplýsingar á www.visa.is/visalan eða í síma 525 2000