Tíminn - 10.07.1977, Page 14

14
l '11 'l 't 'l Hr
Sunnudagur 10. júll 1977
Sunnudagur 10. júll 1977
15
heitt vatn og gætum byr jað
sumareldi á hluta af seið-
unum áður en þau eru sett í
vatnsuppistöðuna og
þannig hjálpað þeim yfir
erfiðasta hjallann á öllum
lifsferli þeirra. Tvímæla-
laust myndi þetta stórauka
endurheimtumöguleika
okkar á laxi og mætti jafn-
vel segja að þeir yrðu nær
ótakmarkaðir.
Þeir Lárósmenn hafa
óhjákvæmilega orðið fyrir
óhöppum þegar þeir hafa
verið að þreifa sig áfram
með rekstur laxeldisstöðv-
arinnar. Jafnvel hafa ver-
ið unnin skemmdarverk í
Látravík. Þetta hefur taf-
ið, en ekki orðið til að
drepa úr þeim kjarkinn.
Láróslax er nú orðin
eftirsótt matvara. Laxa-
rækt varð fyrir valinu af
því að hann er dýrastur
laxfiska, en einnig er
erfiðast að koma honum
upp. Lárósmenn selja
einnig bleikju, en undan-
farið hafa þeir orðið að
halda henni niðri með öll-
um tiltækum ráðum, þar
sem hún keppir um of um
ætið við seiðin í Lárvatni
og étur þau auk þess. En
bleikjan er afbragðsfæða
og það sýnir hve mikil
gróska er í henni, hve dug-
leg hún er að bjarga sér.
Lítið er um sjóbirting i
Lárósi, enda eins gott, þvi
að hann er enn meiri rán-
fiskur en bleikjan og ylli
meira tjóni ef honum
f jölgaði.
Æ fleiri aðilar leita til
Jóns Sveinssonar og sona
hans til að fá upplýsingar
og hafa trú á framtíð þess-
arar atvinnugreinar. Og
kannski fer f yrir þeim eins
og Jóni Sveinssyni, sem
helzt þyrf ti að eiga 25-30 ár
ólifuð til að koma öllum
áformum sínum í fram-
kvæmd, en hann segir:
— Þetta er lífrænt og
skemmtilegt starf sem
maður losnar ekki við fyrr
en maður er allur.
SJ
Yfirlitsmynd frá Lárósstööinni. Gildrubúnaöurinn er i efri ósn-
um,
Tvö ár i röð hafa
Lárósstöðina 4.
laxamir skilað sér inn i
og þrjú ár þar á undan þann
19. júni, á kvennrét tindadaginn, og að sjálfsögðu
hryggnurnar fyrst@x, segir Jón Sveinsson i Lárós, sem
á undanförnum ár^tug hefur fært sönnur á, að
fiskrækt er búgreir1? sem á framtið fyrir sér á íslandi
Jún Sveinsson og Guðbjartur Cecilsson eftirlitsmaður við Lárús-
stöðina að athuga klaklax.
úr því þróaðst það, að hann
réðist í laxeldi á æsku
stöðvum sínum við Lárós á
norðanverðu Snæfellsnesi.
— Ekki það að ég hefði
samviskubit vegna laxa-
dráps. En ég hætti stang-
veiði f yrir tíu árum, ég hef
miklu meiri ánægju af að
fást við ræktunina en
veiðina sjálfa.
Jón Sveinsson fæddist í
Látravík á Snæfellsnesi,
sem nú er í eyði . Þegar
Hallgrímur, sem síðastur
bjó þar, ákvað að hætta
búskap, bauð hann Jóni að
kaupa jörðina en þeir eru
systkinasynir. Hugmynd-
ina að fiskræktarstöðinni
hafði Jón frá Bandaríkjun-
um, en hann hafði heyrt
um að menn ræktuðu þar
fisk í sjóblönduðum tjörn-
um. Þetta tókst reyndar
ekki nógu vel hjá flestum
þar vestra, en sums staðar
skilaði þó þessi ræktun
arði. Og nú upp á sfðkastið
eru Bandaríkjamenn byrj-
aðir af fullum krafti á
ræktun með þessu sniði,
bæði fjársterkir aðilar og
spurningin sé aðeins hve
mikið f jármagn sé hægt að
fá til að setja í reksturinn
Þetta er ekki orðið annað
en reikningsdæmi um
hversu mikið menn vilja
rækta af laxfiski, og þá á
ég við lax, sjóbirting og
bleikju.
Síðstliðið ár skilaði
Lárósstöðin nokkur hundr-
uð þúsund króna hagnaði,
en að vísu hafa Jón og syn-
ir hans, sem hafa aðstoðað
við uppbyggingu stöðvar-
innar, ekki tekið kaup fyrir
vinnu sína, en fiskræktin í
Lárósi hefur alla tíð verið
algert áhuga- og tóm-
stundastarf.
— Gallinn á því hefur
verið, að við höfum aldrei
mála. Það var sett í nefnd
til afgreiðslu milli þinga. í
nefndinni eiga sæti menn
úr öllum flokkum og ætti
það að stuðla að f ramgangi
þess. Bind ég miklar vonir
við að nú séu augu manna
að opnast fyrir þessari
mikilvægu búgrein.
Á þeim tíu árum, sem
ræktunin hef ur staðið hafa
Lárósmenn endurheimt
rúmlega 11.000 laxa, eða til
jafnaðar 1.100 laxa á ári.
Bezta endurheimtin var
árið 1971, rúmlega 2.500
Lárúslax 94 sm.
félagasamtök.
Nú, Jón hafði ekki áður
hugsað um Láróssvæðið í
sambandi við fiskirækt, en
fór vestur á Snæfellsnes til
að kanna málið. Þar sá
hann, að í Látravík var
kjörið að reisa f iskeldis- og
fiskhaldsstöð.
Hann fékk félaga sinn
Ingólf Bjarnason í lið með
sér og þeir keyptu Innri- og
Ytri-Látravík árið 1963.
Því næst eignuðust þeir
Skerðingsstaði og Krók og
eiga nú þarna f jórar jarðir
og þarmeð 80% af vatna-
svæði Lárvaðals.
Þeir Jón Sveinsson og
Ingólfur Bjarnason fengu
f iskræktarstöðina hjá
Skúla í Laxalóni lánaða í
það er venjulega kallað nú,
var hækkað um allt að 2,4
metra, en það var að eyð-
ast og hverfa.
Þegar þessu var lokið
hófst fiskræktin sjálf og
1967 var stof nað hlutafélag
til að annast rekstur stöðv-
arinnar
— Á þessum tíu árum
höf um við öðlazt talsverða
reynslu, sem getur komið
okkur til góða og öðrum,
sem hafa hug á að fara út í
fiskrækt á svipuðum
grundvelli, sagði Jón. —
Ætti það að vera nokkurs
virði, því margir eru stað-
irnir hér á landi, sem hægt
er að virkja á þennan hátt.
Áhugi á fiskrækt hér og
víða annars staðar hefur
og krían,
blessuð,
Jún Sveinsson Tlmamynd GE
þrjú ár til þess að klekja út
seiðum og ala upp. Klak-
laxinn veiddu þeir sjálf ir á
stöng og keyptu einnig
hrogn úr Elliðaárstöðinni
og Kollaf jarðarstöðinni.
Seiðin fluttu þeir síðan
vestur og var þar með
komin undirstaðan undir
laxeldið í Lárósi með ár-
vissum endurheimtum úr
hvað endurkomuna
i,. til landsins
snertir
Sjúgönguseiði
sjó. Lax hafði ekki gengið í
ósinn áður.
Samtímis þessu var unn-
ið að stíf lugerð, í Lárósi og
Víkurrif ið, sem er 1 1/2 km
að lengd og myndar ásamt
stíf lugarðinum uppistöð-
una eða Lárvatn eins og
Júhannes Júnsson meö vænan
klaklax. Stærstu laxarnir hafa
verið 28-29 punda þungir og þá
orönir 107-109 sm langir og búnir
aö vera 3 ár I sjú og 2 ár I
Lárússtööinni.
. «• 'i
Þrjár sjúbleikjur og laxaseiöi.
Stærsta bleikjan var 2,45 kg.
— Ég hætti mínu aðal-
starfi strax í dag og sneri
mér alveg að fiskirækt ef
ég hefði fjármagn til,
sagði Jón Sveinsson raf-
verktaki og fiskiræktar-
bóndi í viðtali við Tímann,
Jón er nú sextíu og sex ára
gamall og hefur rekið raf-
verktakafyrirtækið Ljósa-
foss við Laugaveg frá ár-
inu 1937. Hann fékk ungur
áhuga á stangveiði og upp
vaxið mjög eftir því sem
meira hefur komið í Ijós
um þá ofveiði, sem átt hef-
ur sér stað hér við land og
reyndar úti um allan heim.
Ýmsir innlendir aðilar
hafa sýnt áhuga sinn og
leitað upplýsinga hjá okkur
um möguleika til fiskrækt-
ar og oft verið með
ákveðna staði hér á landi í
huga.
— Ég tel að reynsla okk-
ar þessi tíu ár hafi sannað
svo ótvírætt sé, að það sé
staðreynd, að hægt sé að
reka hagkvæma fiskrækt
af þessu tagi hér á landi og
-

Gildrubúnaöurinn I flúögáttinni, þar sem axlnn kemur
inn I Lárússtööina.
Tveir af sonum Júns, Júhannes og Siguröur aö fara meö klaklaxa
til sjávar sem hrognin hafa veriö strokin úr.
getað sinnt þessu nógu vel,
sagði Jón Sveinsson. — Við
erum oft að bjarga málum
á siðustu stundu og margt
er af vanefnum gert. Það
segir sig sjálft, að með
þessu verður árangurinn
aldrei eins og hann gæti
orðið beztur. Við höfum átt
í erfiðleikum vegna fjár-
skorts, en mjög erf itt er að
fá lánsfé. Stórdregur það
úr árangri og þannig hef ur
ekki fengizt rétt mynd af
því sem hægt hefði verið að
gera. Vonandi fer þetta að
breytast og ráðamenn að
átta sig á mikilvægi þessa
máls fyrir þjóðarheiidina.
— Nú í vetur var lagt
fram á Alþingi þingmanna
frumvarp þar sem gert er
ráð fyrir 600 milljón króna
ríkisframlagi til fiskeldis-
Frá Laxalúni 1967. Oft var kalsasamt aö vinna viö umhiröingu
seiöanna og erfitt aö halda Ilfi I þeim aö vetrinum I úyfirbyggö-
um eldisþrúnum.
laxar. Auk þessa sleppur
alltaf inn nokkuð af laxi
ótalið og jafnan er hleypt
inn nokkru í þeim tilgangi
að frjáls hrygning geti átt
sér stað í og við lækjarós-
ana.
— I höfuðatriðum er
starfsemi okkar þannig
hagað, sagði Jón, — að við
tökum laxinn þegar hann
kemur sem kynþroska
fiskur úr hafinu í júní-
ágúst og veljum úr honum
það vænlegasta til undan-
eldis. Þetta er mest eins
árs f iskur, en sumt tveggja
og annað þriggja ára.
Stærðin er að meðaltali 6-6
1/2 pund, 14-20 pund og 22-
29 pund sá f iskur, sem hef-
ur verið þrjú ár samfellt í
sjó Síðan geymum við
laxinn þar til í nóvember,
desember í klaklaxaþróm
að hrognin eru strokin og
frjóvguð og siðan í maí,
júní og júli eru seiðin sett
sem kviðpokaseiði út í
uppistöðulónið, sem er 165
hektarar. Þar eru þau svo
flest í tvö ár að ná þroska
og fara þá til sjávar sem
sjógönguseiði.
— Það er ókostur að við
skulum ekki hafa eldisað-
stöðu. Að vísu er það kost-
ur, að enginn kostnaður er
við fóðrun. En það yrði
geysileg breyting til batn-
aðar fyrir okkur og
ómetanlegt til að auka
árangurinn ef við fengjum
Laxinn
lyndur,
átthaga-
tryggur
og stund-
vis líkt