Tíminn - 10.07.1977, Blaðsíða 36

36
Sunnudagur 10. júll 1977
Ég brenndi allar
brýr að baki mér
— Hinum megin við Kyrrahafið er Sibería, segir móðirin við litlu dóttur sina,
er þær ganga um strönd Kalifomíu. Konan er Svetlana, dóttir Stalins og
hún er orðin svo bandarísk, að hún kennir dóttur sinni ekki rússnesku...
_______________________________i
Sttírvaxin kona kemur berfætt
eftir hvítum sandi á ósnortinni
Kyrrahafsströndinni. Hún er
klædd hvitum buxum, sem ná rétt
niöur fyir hné og fallegri, grárri
bliissu. Viö hliö hennar tritlar
fimm ára barn i rauöum stutt-
buxum og heldur i hönd móöur
sinnar.
Þær nema staöar andartak til
að horfa á fjóra hvita hegra, sem
fljúga oddaflug Ut yfir hafiö.
— Þarna, hinum megin viö
hafiö, er Siberia, segir konan.
Hinum megin er Siberia...
...Ósjálfrétt hugsa ég
meö mér, aö tæpast sé nokkur
manneskja hér á strönd
Kaliforniu, sem horfir út yfir
endalaust Kyrrahafiö og sér
Siberiu hinum megin.
En þessi kona er ekki venjulegur
Kaliforniubúi. Hun er Svetlana
Allilujeva, dtíttir Stalins. Það er
langt siöan hún tók sér nafn
mtíöur sinnar, en samkvæmt
núverandi þjóöfélagsstööu sinni
er hún fyrrverandi eiginkona
bandariska arkitektsins William
Peters og hún kaliar sig einfald-
lega Lana Peters.
Álitin þýzkur inn-
flytjandi
Ekki væru þaö margir, sem
settu þessa konu, sem hér dundar
á ströndinni meö litlu dóttur
sinni, 1 samband viö Stalin, mest
hataöa mann i heimi, eins og hún
segir um fööur sinn. Og hún vill
hafa þaö þannig.
HUn býr i litlu, dæmigeröu
bandarisku samfélagi við sjóinn
utan viö San Diego. Sjálf talar
hún ensku meö aöeins örlitlum
hreimi og ef einhver gerir
athugasemd viö þaö, telur sá
sami yfirleitt, aö hún sé þýzkur
innflytjandi. HUn les bandarisk
blöð og horfir á sjónvarpið. HUn
verzlar i stórverzlunum, kaupir
frosna hamborgara handa Olgu
litlu og þaö er ekki til rússnesk
bók eða neitt annaö rússneskt á
heimilinu, ekki einu sinni litil
helgimynd.
Fyrir tiu árum sá ég hana
ganga niöur tröppur þotunnar,
sem flutti hana til Bandarikj-
anna. Koma hennar þann sólrika
aprlldag vakti mikla athygli fjöl-
miðla um allan heim. Flóttinn frá
Sovétrikjunum haföi veriö viö-
buröarikur. Fyrstfór Svetiana til
Indlands meö ösku indversks
eiginmanns sins, Brajesh singh,
og dvaldist þar nokkrar vikur á
bökkum Gangesar, en þaöan fór
hún i bezta James Bond-stil frá
sovézku stúdentaheimili til
bandariska sendiráösins I Nýju
Dehli, flaug til Rómar og dvaldist
siöan i rólegheitum um tima i
svissnesku nunnuklaustri.
Þennan heita aprildag stóö eg á
Kennedyflugvelliogsá aölaöandi,
ákveöna konu koma Ut úr flug-
vélinni og segja „Halló” eins og
ekkert væri eölilegra. Mynda-
vélar, æpandi fréttamenn, lög-
reglumenn og öryggisveröir allt
um kring virtust ekki hafa
minnstu truflandi áhrif á hana.
Þaö var fyrir áratug. NU flaug
ég yfir þver Bandarikin til aö
hitta Svetlönu aftur.
— Ég elska Kaliforniu.
Hvaö hafa tiu ár breytt dóttur
Stalins mikiö? Þau hafa gert
hana bandariska. Enginn vafi er
á þvl, þar sem hUn kemur á móti
mér i biðsal flugvallarins — i
köflóttri skyrtu, fráhnepptri I
hálsinn, dökku pilsi, bandaskóm á
berum fótum og meö bíllyklana
dinglandi á löngutöng.
HUn ekur fjögurra ára bllnum
sinum meistaralega gegnum um-
ferðina og brátt sitjum viö viö
gluggann heima hjá henni og
horfum út á blátt Kyrrahafiö.
Svetlana var 41 árs , þegar hún
kom til Bandarikjanna. NU er hún
51 árs, en ljómandi, sægræn
augun, friskleg húöin, vindblásiö
háriö og léttar hreyfingarnar
bera þess vott aö sandurinn i
stundaglasi hennar hefur runnið
hægt.
Ég minnist athugasemda
tveggja rússneskra kvenna i
Moskvu vorið 1967, skömmu eftir
aö Svetlana var farin. Þær voru
afar forvitnar aö heyra fregnir af
henni, en eftir stutt yfirlit and-
vöröuöu þær báöar þunglega og
meö andúö: Hún þolir ekki lengi
viö I Bandarikjunum. Sennilega
styttir hún sér aldur. Eða þá að
hún missir vitiö, sagöi hin.
— Ég elska blátt áfram
Kaliforniu, segir Svetlana mér. —
Ég dýrka stílina og hafið, en ég er
mest hrifin af lifsháttunum
hérna. Enginn skiptir sér af þvi
sem hinir gera. Hvilikurmunur!
Ég sit og horfi á fólk á ströndinni.
Stúlka skokkar framhjá. A eftir
fara tveir karlmenn I iþrtítta-
búningum. Par röltir um sandinn,
þau halda hvort um annað. Þau
nema staöar og kyssast. Allir
kæra sig kollótta þó einhver horfi
áþá.Allirgeraþaösemþá langar
til. Hvaöa máli skiptir þó einhver
sjái?
Ég hugsa meö mér, aö aöeins
sá sem eytt hefur hálfri æfinni i
Sovétrikjunum geti meö fullu
vitaö hvaö þaö þýöir aö ,,vera
séöur”. Aö þurfa aö óttast eitt-
hvert alsjáandi auga og eyra,
sem rannsakar og hlustar.
Svetlana dregur fæturna upp
undir sig i mjúkum stólnum. Hún
brosir út i annaö munnvikiö. —
Hér er ekkert sem minnir á
Sovétrikin, segir hún. — Þaö er
ekki einn einasti Rússi i öllum
bænum. Ég veit ekki til aö neinn
sé nær en i Santa Barbara. Ég
hugsa á ensku og mig dreymir á
ensku. Églesensku og hugsa ekki
einu sinni um Sovétrikin. Ég er
farin að veröa slæm i riíssnesk-
unni, þarf aö hika og leita aö
orðunum.
Hundsaði allar aðvar-
anir
Svetlana litur eiginlega á sig
sem alþjóðaborgara, manneskju
sem á rætur aö rekja til margs
konar menningar. Austur og
vestur, „rikisfangslaus heims-
borgari” segir hún sjálf. — Og
þegar allt kemur til alls, er ég þaö
samkvæmt skilgreiningu i
dvalarleyfinu minu. Ég var svipt
rikisfangi i Sovétrikjunum i
desember 1969. Hún hlær og and-
litið ljómar allt.
— Fyrir nokkrum árum var
mjög virtur rússneskur lista-
maöur i heimsókn hérna. Hann
haföi gefiö i skyn, aö hann væri
meö skilaboð til min, svo ég fór
aö hitta hann. Skilaboöin voru
þessi: „Geföu ekki út fleiri
bækur. Giftu þig ekki og reyndu
ekki aö gerast bandariskur rikis-
borgari”.
Hún sagöi honum, aö ný bók
væri á leiöinni, aö hún hefði ekki i
hy.ggju að giftast Bandarikja-
manni nema hún yröi ástfangin af
honum, en þá myndi hún heldur
ekki hika. Svo kvaöst hún vona aö
meö timanum yröi hún banda-
riskur rikisborgari.
Enn er hún þó ekki orðin þaö,
vegna hins venjulega biðtima, en
vonasttil aö umsóknin veröi sam-
þykkt nú i ár. Hún hefur gefið út
tvær bækur i Bandarikunum og
hefur þá þriöju á prjónunum.
Hún giftist lika Bandartkja-
manni, William Wesley Peters,
eftir þriggja vikna eldheita ágtar-
vimu. Þaö geröist þann 7. april
1970 i Scottsdale i Arizona. Sjálf
var hún 44 ára og hinn tveggja
metra hái Peters 14 árum eldri.
Hann var arkitekt og haföi áöur
veriö kvæntur Svetlönu Wright,
dótturhins fræga arkitekts Frank
Lloyd Wright. Svetlana Wright
lézt I bilslysi áriö 1946, en Peters
starfaði enn við fyrirtæki tengda-
fööur sins.
Hluti af ástæöunni fyrir þvi aö
hjónabandið fór út um þúfur, var
hvernig Wright-fjölskyldan liföi
lifinu. Allir sátu og stóöu eins og
ekkja Wrights, Olgivanna, bauö
og allir bjuggu undir sama þaki.
Hjónabandiö var stormasamt og
nokkrum mánuöum eftir aö Olga
fæddist, 21. mai 1971 i San Rafael i
Kaliforniu, skildu þau aö boröi og
sæng og aö lögum i mai 1973.
Nú býr Svetlana ein meö Olgu.
Olja, kailast hún heima, þvi
Svetlana kann betur viö rúss-
neska gælunafniö. Um barniö
snýst allt lif móöurinnar.
Frábær staður fyrir
börn
Svetlana hefur kynnzt lifinu i
Bandarikjunum mun betur en
hún kynntist nokkru sinni sovézku
lifi. Sem dóttir Stalins mátti hún
ekki gera hvaö sem var. Hún bjó
ýmist i KremlIMoskvueöa I opin-
berum bústööum utan borgar-
innar. Venjulega dvaldi hún
nokkrar vikur aö sumrinu meö
fööur sinum viö Svarta hafið, en
annars var litiö um þaö sem kalla
má venjulegt fjölskyldulif.
Móöir hennar skaut sig
8. nóvember 1932 eftir mikið
rifrildi viö Stalin I veizlu, i tilefni
afmælis byltingarinnar. Svetlana
vissi ekki um ástæöumar fyrir
dauöa móöur sinnar fyrr en hún
var orðin fulloröin. Af Rússlandi
sá hún litið, ef undan er skiliö
feröalag eftir Volgu, þegar fólk
var flutt frá Moskvu til
Kuibyshev i striöinu, og þaö var
ekki fyrr en eftir dauöa Stalins
áriö 1953, aö hún kom i fyrsta sinn
til Leningrad.
En þaö hefur veriö ööruvisi i
Bandarikjunum. Svetlana hefur
feröast um þvert og endilangt
landiö og finnst þaö fegustra land
Iheimi. Hún telur aö Bandarikja-
menn viti ekki i raun og veru
hversu fagurt land þeirra er.
Hún hefur búið á Long Island og
á búgarði i Pennsylvaniu og verið
i sumarleyfi á Cape Cod og
Nantucket. Hún á heimili i
Princeton og bjó um tima i
Wisconsin, þar sem maöur
hennarvaraö störfum. Hún hefur
heimsótt systur Peters i Norður-
Kaliforniu, en sú er gift þing-
manni Kalifornfu i Washington.
Svetlana og Olga héldú jonn
1976 hjá þeim hjónum i Mill
Valley: Jól meö gæsasteik og
plómubúðingi, arineldi, jóla-
sokkum, jólatré og gjöfum —
ásamt herskara af ættingjum.
— Stundum, segir Svetlana, er
við erum á leið til Montessori-
skólans aö sækja Olgu — velti ég
fyrir mér, hvort ég hafi gert
rangt.ÞegarOlga varfædd og viö
Wes skilin, fór ég aftur til
Princeton. Þann staö þekkti ég
og ég taldi að auöveldara yrði aö
búa þar.
En fyrir ári skipti hún um
skoðun og flutti til strandarinr.ar,
sem henni haföi litizt svo vel á i
fyrri heimsóknum.
— Mérfinnst þetta alveg frábær
staður fyrir börn aö alast upp á,
segir hún. — Sennilega verö ég
þó ekki hér það sem eftir er. En
loftslagið er svo stórkostlegt og
hafiö er réttviö dyrnar. Skólarnir
eru góöir og allt er hreint og
fallegt og vel viö haldiö. Þaö
minnir svolitiö á umhverfi
Svartahafsins — gíóöurinn er sá
sami.
Hún setti Olgu I Montessori-
skóla vegna þess aö henni geðjast
aö þeim grundÝallarkenningum,
semþarer byggtá.Eftir öll árin i
einvaldsriki fööur sins, er val-
frelsi, persónufrelsi og einka-
framtak þaö sem hún metur
einna mest.
Ekki ókeypis
Skóli Olgu er notalegt hús i
kaliforniskum stil, umgirt rauö-
viöartrjám. Asamt fleiri
mæörum, sem komnar eru til aö
sækja börn sin, biöum viö
nokkrar minútur. Börnin koma
þjótandi útúr skólanum og I kjöl-
far þeirra stór hundur. Olga,
klædd hvitri peysu og rauðum
buxum, nemur staöar, snýr viö,
kveöur kennarann, klappar
hundinum og hleypur svo til
okkar og inn i bilinn.
■ — Er hundurinn lika i
skólanum? spyr ég.
— Nei, ertu galinn, segir hún og
fleygir bilpúöanum, sem er eins
og bangsahaus, i hnakkann á
méí. — Hundar ganga ekki i
sktíla.
Olga er krafmikiö og bráö-
þroska barn. Fimm ára var hún
bæði læs og skrifandi, og hún er
þegar farin aö leiörétta ensku
móöur sinnar.
— Hún talar meö New Jersey-
hreimi, segir Svetlana brosandi.
— Hún er yfirmaöur minn.
Ég brosti meö sjálfum mér.
Sennilega er Olga lik Svetlönu
þegar hún var á sama aldri. Ég
man aö Stalin var vanur aö kalla
dóttur sina khozaika, sem er
kvenkyn rússneska orösins yfir-
maöur. Svetlana er ekki alveg
sammála.A Olgu aldri máttiekki
mikið á henni bera og barnfóstrur
hennar fengu skýr fyrirmæli um,
hvaö hún átti aö gera og hvenær.
— Mér finnst Olga llkari Wes,
segir hún. — Ég vona aö minnsta
kosti aö hún sé þaö. Hún er
bandariskt barn, segir þaö sem
henni finnst og hefur sjálfstæöar
skoöanir.
Olga kann aöeins örfá rússnesk
orö. — Hún læröi þau af gamalli
rússneskri konu, sem heimsótti
okkur oft i Princeton, segir
Svetlana. Hún segir spasibo da
og spasibo njet — já takk og nei
takk, en þaö er allt og sumt.
Ef Olgu langar aö læra rúss-
nesku siöar meir, vill Svetlana
ekki hindra hana i þvi. En hún
ætlar ekki aö neyöa hana.
— Hvað um Stalln? spyr ég. —
Veit Olga hver afi hennar var?
Svetlönu finnst þaö dálitiö
vandamál. Hún ætlar aö biöa þar
til Olga er oröin stærri og
spurningin kemur af sjálfu sér.
Eins og er skiptir Olgu sjálfa
engu máli, hver afi hennar var.
Þaö er ekki langt siöan Olga
sagði: — Ég er bandarisk, eg er
fædd hérna. En þú ert ekki fædd
hérna?
— Nei, svaraöi Svetlana. — Ég
er fædd i Svétrikjunum.
Þá spuröi Olga, hverjir for-
eldrar hennar væru og Svetlana
svaraði þvi til aö þau væru bæöi
dáin, sem satt er, og þar meö var
málið útrætt að sinni.
Olga veit aö hún á fulloröinn
bróöuri Wisconsin, son Peters frá
fyrra hjónabandi. Hún er stolt af
að eiga eldri systkini. Þau rúss-
nesku eru börn Svetlönu af fyrra
hjónabandi. Katja er 26 ára jarö-
efnafræöingurog býr I Moskvu og
Josef Norozov er 31 árs efna-
Olga litla, sem fædd er i Bandarikjunum áriö 1971, er lifshamingja móöur sinnar. Svetlana á tvö börn I
Sovétrikjunum, en getur ekki lengur haft samband viö þau.