Tíminn - 24.07.1977, Qupperneq 3

Sunnudagur 24. júli 1977.
3
/-------------------------------------------s
VERÐSKRÁ FYRIR VEITINGAMENN
Árið 1888 sömdu sýslunefndarmenn i
Árnessýslu tillögu um verð á greiða. Töldu
þeir þennan taxta sanngjarnan, og mun
hann hafa gilt á Kolviðarhóli fram undir
aldamót.
Fyrir rúm um eina nótt..................... lOaurar
Fyrir aö þurrka vosklæði.................. 5 aurar
Venjuleg máltíö............................ 25aurar
Einn pottur af nýmjólk..................... 12aurar
Einn bolli af molakaffi.................... lOaurar
Tiu pund af töðu...........................30 aurar
Tiu pund af útheyi....................... 20aurar
FyIgdarmaður 1 klukkustund................ 20 aurar
Fylgdarmaður heilan dag lOOaurar
Hestlán um klukkustund..................... lOaurar
Hestlán allan daginn......................100 aurar
Framundir 1914 ( fyrra striöið) kostaði gestarúm á Kol-
viðarhóli 25 aura, kaffi og brauð með þvf 25 aura og
--mjólkurglas 10 aura.
V_________________________________________________________)
Valgerður Þóröa rdóttir.
Þegarhún fór frá Kolviðarhóli
var sem brotiö blað I sögu
staðarins.
hugmynd sinni fremur en
öðrum hugsjónum sinum, þótt
margar ættu þær eftir að veröa
að veruleika i einhverri mynd.
Fyrsti gestgjafi að Kolviðar-
hóli var Ebernezer Guðmunds-
son frá Minna-Hofi á Rangár-
völlum, en kona hans var
Sesselja Olafsdóttir frá
Geldingaholti. Þau voru þar
hálft annað ár, en þá tók við
Ólafur Arnason frá Hliðarenda-
koti, og heitkona hans Málfriður
Jónsdóttir af Vatnsleysuströnd.
Bj uggu þau viö harðindi og fá-
tækt og höfðu sama og engar
tekjur af feröamönnum. Frum-
burður þeirra fæddist aö Kol-
viðarhóli og var skirður eftir
staönum, en andaðist fimm
vikna gamall. Ólafur og Mál-
friður fóru til Ameriku 1886 og
komust þar vel af. Næsti gest-
gjafiSigurbjörnGuðleifsson var
kunnur fyrir lækningar. Sam-
býliskona hans var Soffia
Sveinsd. Þau bjuggu einnig
við kröpp kjör aö Kolviðarhóli
og voru þar aðeins í eittár i ná-
býli við Jón Jónsson, sem tók
viö Sigurbirni, en þeir eltu grátt
silfur saman. Kona Jóns var
Kristin Danielsdóttir. Guðni
Þorbergsson tengdasonur
þeirra og Margrét dóttir þeirra
tóku siðan við, en i tið þeirra
jókst umferö mjög. Nýr ak-
vegur var lagöur á svipuðum
slóöum og farið er enn i dag.
Hestavagnaöldin hófst og sam-
göngur urðu meiri. Guöni lét
reisa nýtt gistihús á Kolviðar-
hóli aldamótaárið.
Sá gestgjafi sem lengst sat að
Kolviðarhóli og varð viðkunn-
astur þeirra allra var Sigurður
Danielsson 1906-1935. Valgerður
Þóröardóttir hafði verið vinnu-
kona að Kolviöarhóli um
þriggja ára skeiö þegar
Sigurður kom þangað ókvæntur
maöur, og gengu þau i hjóna-
band ári siðar. Siguröur og kona
hans voru mikið fyrirhyggju- og
framtaksfólk og unnu margvis-
legar framkvæmdirá staönum.
Siguröur hafði jafnan margt
hesta og var fylgdarmaður og
vann oft björgunarstarf i ill-
viðrum.
„Það var gömul hefð á Kol-
viðarhóli, að húsinu var aldrei
lokað um nætur. Þar voru opnar
Siguröur Danielsson gestgjafi
á Kolviðarhóli frá 1906-1935
dyr allan sólarhringinn, svo aö
ferðamenn, sem bæri þar að
garöi um nætur i vonskuveðri,
gætu tafarlaust komizt i húsa-
skjól. Enda var þaö almenn
venja ferðamanna, er komu þar
eftir háttatima aö þeir gengu
inn og kveddu þar nauðþurfta
sinna . Þar var alla jafna allt til
reiðu. Þar var matur og drykk-
ur veittur, þó um hánótt væri, og
þar var fylgdarmaður og hestur
til taks, ef með þurfti, á hvaða
tima sólarhrings sem var, hvort
heldur var austur yfir fjall eða
suður yfir Svinahraun. Þetta
var erilssöm og erfið þjónusta,
en hún var álitin næstum sjálf-
sögö og ekki talin eftir. HUn var
ávallt seld við vægu verði og
margur var sá, er litið gat gold-
iö fyrir sig fyrr á árum og sumir
ekki neitt.
Þannig gekk starfið á Kol-
viðarhóli ár eftir ár, gesta-
straumarnir komu og fóru, en
mitt f þeirri miklu mannös stóð
gestgjafinn sjálfur, Siguröur
Danlelsson, alltaf samur og
jafn, veitti öllum fyrirgreiöslu
og leysti úr vandkvæðum
manna, sem gátu veriö mörg.
Þar komu menn af öllum stétt-
um þjóöfélagsins og var það
stundum hnöttóttur .lýður, er
hafði á sér litla háttvisi né
siðmenningarbrag. Þangað
komu oft ölvaðir menn, er höföu
i frammi heimtufrekju og
ódámshátt. Slikum gestum
sýndi Siguröur fulla einurö og
mælti þá stundum til þeirra ekki
með neinni silkitungu. En svo
var það búið, og enginn' erfði
slikt við hann, enda lá það orð á
að hann ætti engan óvildar-
mann.” (Úr sögu Kolviðarhóls).
Siðasta árið sem Siguröur
liföi, sumarið 1935 hófst hann
handa um að láta búa til heima-
grafreit i túninu á Kolviðarhóli.
Það geröi fornkunningi hans
Erasmus Gislason úr Reykja-
vik. Legstaöur þessi er þannig
byggöur, aö grafhvelfing var
gerð i jörð niður, steypt í hólf og
gólf, með opi á lofti, svo að lik-
kista mætti komast niður um.
Yfir opið var steinhella gerð.
Grafhvelfingin er það há undir
loftaö hún er manngeng. Er þar
rúmgott fyrir þrjár likkistur.
Ofanjaröar eru veggir steyptir
umhverfis á alla vegu, á annan
metra á hæö, og á vesturhliö eru
dyr með hurð fyrir. 1 graf-
hvelfingunni hvila jaröneskar
leifar Sigurðar Danielssonar,
Vaigerðar Þórðardóttur og son-
ar þeirra Daviðs Sigurðssonar,
járnsmiðs, sem lézt af slysför-
um 25 ára gamall.
Valgeröur kona Siguröar, var
annáluð fyrir hjálpfýsi og
margar sögur fóru af viðbrögð-
um hennar við veikt og hrakið
ferðafólk. Hún var mikill dýra-
vinur, og henni var ekki nóg að
gera gestunum gott heldur
þurftu hestar og hundar þeirra
að fá sitt. Valgerður bjó i tæp
þrjú ár að Kolviðarhóli eftir að
hún missti mann sinn 1935.
Haustiö 1938 seldi hún íþrótta-
félagi Reykjavikur Kolviðarhól
með öllum mannvirkjum. Hún
lét þó ekkiafstörfum þar heldur
veitti giétihúsinu áfram for-
stöðu næstu 5 ár eða til 1943. Var
hún þá oröin 72 ára, hafði hana
ekki grunað 40 árum áður, er
hún fyrir tilviljun réðst að Kol-
viðarhóli, aö hún ætti þar svo
langan starfsdag framundan.
Bjó hún siðan i þrjú ár i litlu
húsi skammt frá sem Sigurður
maöur hennar haf ði látið byggja
og svo 10 ár i Hveragerði unz
hún lézt i Landakotsspitala eins
og maöur hennar.
Tignir menn og tötrum búnir
hafa haft viðkomu að Kolviðar-
hóli og um siðustu aldamót settu
förumennirnir svip á- staöinn,
svo sem Jón Repp, Bréfa-Runki,
Jón sööli, Guömundur dúllari,
Eyjólfur ljóstollur, Simon Dala-
skáid, Guömundur kikir, óli
prammi, Gvendur blesi, Arni
funi og Langstaða-Steini.
Margar sagnir eru af minnis-
verðum atburöum á Hellisheiði,
svo sem þegar 'Þuriður for-
maður átti þar leið um og siðar
er Indriöi Einarsson skáld lá
þar úti, eða barnsfæðing, sem
átti sér þar staö sumariö 1890 og
loks eru allar draugasögurnar.
íþróttafélag Reykjavikur
ætlaöi aö gera Kolviöarhól að
miðstöð vetrariþrótta og eftir-
sóttum hvildarstaö á sumrin.
Félagiö átti einnig að halda uppi
greiöasölu fyrir feröamenn.
Ahugamenn unnu að ýmsum
framkvæmdum, byggður var
pallurframan við húsið, upplýst
og hituö skiðageymsla, skiöa-
brekkur lagfæröar og byggöir
stökkpallar.
Þegar Valgerður Þórðard. fór
frá Kolviðarhóli var sem brotið
blað I sögu Kolviðarhóls.
Veitingamennirnir, sem komu
eftir hana urðu ekki „mosa-
vaxnir” á staönum. I nóvember
1951 kemst Kolviðarhóll á siður
Reykjavlkurblaðanna vegna
veru varnarliðsmanna og is-
lenzkra stúlkna þar. A vordög-
um 1952 var svo komið um
stjórn og starfsemi Kolviðar-
hóls, að enginn fékkst tii þess að
vera þar, og ferðafólk virtist
forðast staöinn. Var þá húsun-
um lokað og enginn maöur hafði
þar aösetur lengur. Strax á
fyrsta ári fór að bera á þvi aö
óheiöarlegir vegfarendur legöu
þangaö leið sina. Rúður voru
brotnar I gluggum, ruplaö og
rænt úr stofum, og þessi saga
endurtók sig æ ofan i' æ. Loks
var staöurinn viöurstygging og
eyðileggingin uppmáluð og var
svo siöustu tvo áratugina eða
meir.
„Hvort Kolviðarhóll á eftir að
risa úr auðn og niðurlægingu
skal engu um spáð segir Skúli
Helgason i bók sinni 1959. „En
eitt er vist: hann verður aldrei
aftur þaö, sem hann einu sinni
var. Þvi valda fyrst og fremst
breyttir timar og allt viöhorf
þjóðlifsins.
„Guð gaf okkur Hólinn til
hjálpar hröktum ferðamönnum
af fjallvegum, en ekki til
leikaraskapar”. Þessa látlausu
setningu mælti Valgerður
Þóröardóttir, þegar hún var
flutt af Kolviðarhóli fyrir fullt
og allt. Þessi orð hins siöasta
fulltrúa staðarins fela i sér
stærri staöreyndir en I fljótu
bragði kann aö virðast. Lif og
starf þeirra gestgjafa, sem
lengst og bezt sátu Kolviðarhói
var enginn leikaraskapur. Með
þrotlausu starfi, þrautseigju og
fórnfýsi unnu þeir sig upp og
gerðu þannig „garöinn fræg-
an”. Þeir gerðu jafnan fyrr
kröfu til sjálfra sin en annarra.
Þeir vissu það, að lifinu varð
ekki lifaö þar, svo yrði meö
sæmd á værðarsvæflum viö
sukk og sællifi. Þess vegna gátu
þeir haldið uppi reisn staöarins
svo lengi, sem þeirra naut viö.
En þegar þeir hurfu þaðan á
braut, komu „nýir siðir með
nýjum herrum.” Timinn er bú-
inn að skera úr þvi, hvernig þau
siöaskipti reyndust. Máltækið
segir, að „maður komi manns i
stað”, og er það að vissu leyti
sannleikur. Er þar áttviöþað aö
þótt einn hverfi frá athöfn og
æviejju, þá komi aörir og taki
við. En svo bezt getur það geng-
ið, að þeir, sem eftir lifa og
áfram halda, hafi manndóm til
þess aö halda I horfinu. Þvi eins
og segir i Hávamálum: „Bauta-
steinar standa-t brautu nær,
nema reisi niður aö nið.” Meö
þeim orðum skal sögunni lok-
iö.” SJ tók saman
Breyttir timar. Hér var um áratugi haldið uppi þjónustu við ferðamenn hvort heldur leiðinvar
greið eöa þeir lentu I hrakningum. Nú þjóta bilarnir fram hjá og menn gei'a sér vart tima til að hugsa
tilbaka. Brátt sjást þess engin merki aö hér hafi verið rekið gestgjafanús með inyndarbrag,
utan grafhýsi hjónanna Siguröar og Valgerðar, sem störfuöu manna lengst og hezt Kolvið-
arhóli.
í
mss^í
L