Tíminn - 27.11.1977, Blaðsíða 13

Sunnudagur 27. nóvember 1877
13
Einar Ágústsson, var málsvari
tslendinga á alþjóðavettvangi
þegar öflug herveldi geröu at-
lögu aö lifshagsmunum þeirra.
helgisgæzlan styrkt, m.a. kom
varðskipið Týr, búið öllum full-
komnustu siglingatækjum og
öðrum nauðsynlegum búnaði, til
landsins hinn 24. marz 1975 og i
júlilok sama ár hélt varöskipið
óðinn utan til Danmerkur, þar
sem verulegar endurbætur vorjg
gerðar á skipinu.
Um miðjan júli 1975, þegar
sýnt var, að ekki næðist sam-
komulag á hafréttarráðstefn-
unni, þrátt fyrir víðtækan
stuöning við tvö hundruð mllna
efnahagslögsöguna, ákvað
rikisstjórnin að færa fiskveiði-
lögsögu Islands I tvö hundruð
sjómflur 15. október 1975. Þar
með þrefaldaðist það hafsvæði,
er fiskveiðilögsagan náði yfir. A
sama tima ákvað rikisstjórnin,
samkvæmt tillögu Olafs Jó-
hannessonar, dómsmálaráð-
herra, að festa kaup á nýrri
Fokker-Friendship flugvél fyrir
landhelgisg æzluna.
Timinn fram að útfærslunni
var m.a. notaður til þess að
kynna öðrum þjóðum sjónarmið
okkar Islendinga. Um haustið
átti Einar Ágústsson, utanrikis-
ráðherra, viðræöur við ráðherra
frá ýmsum þjóðum, er hags-
muna höföu aö gæta.
Fært út i tvö hundruð
milur
Hinn 15. október 1975 var is-
lenzk fiskveiðilögsaga sem fyrr
segir færð út i tvö hundruö sjó-
milur. Togarar annarra þjóöa
en Breta, sem veiddu áfram
innan fiskveiðilögsögunnar i
skjóli samkomulagsíns frá 1973,
virtu útfærsluna á verki. Vest-
ur-þýzkir togarar sýndu að visu
tilburði i þá átt að stunda tog-
veiðar innan tvö hundruö miln-
anna, en islenzku varöskipunum
tókst að mestu leyti að koma i
veg fyrir það án þess að til al-
varlegra átaka kæmi.
Hinn 14. nóvember 1975 féll Ur
gildi samkomulagið við Breta,
er gert hafði verið tveimur ár-
um áður. Viðræðum um nýtt
samkomulag i landhelgisdeil-
unni var þó haldið áfram, en
þær viðræðurfóru aðþessu sinni
út um þúfur, þar sem brezka
rikisstjórnin vildi ekki fallast á
þá afdráttarlausu kröfu rikis-
stjórnarinnar, að Bretar viður-
kenndu tvö hundruð milna fisk-
veiðilögsöguna.
Nýtt þorskastrið hófst. Bretar
sendu i fyrstu dráttarbáta til
verndar brezkum veiðibrjótum,
en það dugði skammt. Gripu þvi
Bretar enn til þess að ráðs að
senda hingað herskip breska
flotans. Herskipin og dráttar-
bátarnir reyndu hvað eftir ann-
að að sigla islenzku varðskipin
niður, en án árangurs. Frægur
varðt.d. sá atburður, er gerðist
út af mynni Seyðisf jarðar hinn
11. desember 1975. Þrir brezkir
dráttarbátar veittust þá að
varðskipinu Þórog sigldu tvisv-
ar á varðskipið. Islenzka sjón-
varpið tók kvikmynd af þessum
atburði, ersýnd var i sjónvarps-
Varöskipiö Týr I Reykjavikurhöfn.
Tvcr brezkar freigátur I eltingaleik viö Ægi I desembermánuöi
1975. t þessum atgangi tókst bryndrekanum Linkoln aö laska varö-
skipiö, en Landhelgisgæzlan hélt baráttunni ótrauö áfram þar til
sigur vannst.
stöðvum viða um heim. Varð
mynd þessi, svo og frásagnir
innlendra og erlendra frétta-
manna af svipuðum tilraunum
til að sigla islenzku varðskipin
niður, til þess að almenningsálit
i flestum nágrannalöndum
okkar snerist okkur i vil.A með-
an þessu fór fram var gert sam-
komulag við nokkrar af þeim
þjóðum, sem hér höfðu stundaö
veiðar, þ.á.m. Vestur-Þjóð-
verja. Samkomulag þetta var
nokkuð umdeilt, en þó leikur
enginn vafi á þvi nú, að þaö
markaði upphafið að fullnaðar-
sigri okkar Islendinga i land-
helgismálinu. Ólafi Jóhannes-
syni fórust svo orð um sam-
komulagið við Vestur-Þjóöverja
á Alþingi: „Við megum ekki
gleyma, að við erum ekki einir I
heiminum. Viðnjótum samúðar
og skilnings og verðum að gæta
þess að glata honum ekki.
Mestu máli skiptir að ná loka-
markinu. Það skiptir ekki öllu,
hvort það tekur einu ári lengur
eða skemur. Þjóðverjar eru
með þessu samkomulagi á góðri
leið með að viðurkenna tvö
hundruð sjómilna fiskveiðilög-
sögu okkar.Og með samningum
við Þjóðverja dreifum við óvin-
um okkar. Við einangrum aðal-
óvininn og eigum þannig auð-
veldara með að sigra hann.”
ef brezk herskip og orustuþotur
yrðu enn innan tvö hundruð
milna fiskveiðilögsögunnar á
miönætti hinn 24. janúar. 1
framhaldi af þessari ákvörðun
ákvað brezka stjórnin að kalla
brezka togara út úr tvö hundruð
milna lögsögunni. Á sama tíma
hófust samningaviðræður milli
Breta og tslendinga, en upp úr
þeim slitnaði. Hinn 3. febrúar
1976 afhenti Geir Hallgrimsson,
forsætisráöherra, sendiherra
Breta á tslandi svohljóðandi
orðsendingu: „Með tilvisun til
viðræðna forsætisráðherra
Bretlands og Islands og eftir
könnun á efnisinnihaldi þeirra,
telur rikisstjórn tslands hug-
myndir Breta um fiskveiði-
heimildir þeim til handa ekki
abgengilegar,en er reiðubúin til
að taka upp frekari viðræður
um samkomulag til skamms
tima.” Jafnframt lýsti Einar
Agústsson, utanrikisráðherra,
yfirþviá Alþingi, að landhelgin
yröi varin af fullri einurð, ef
Bretar hygöu á veiðibrot. Utan-
rikisráðherra itrékaði það við
sama tækifæri, að réttlætanlegt
væri aö gera samning til
skamms tima til að draga Ur
hættunni á miðunum, minnka
veiðar Breta hér við land og
vinna okkur tima, þar eð timinn
ynni meö okkur i þessu máli.
Brezkur dráttarbátur sigur a Þór úti fyrir Austfjöröum.
Oslóarsamkomulagið
mikilvægur áfangi
Hinn 5. febrúar 1976 ákvað
brezka stjórnin að senda her-
skip sin að nýju inn i islenzka
fiskveiðilögsögu. Samstundis
lýsti Einar Ágústsson, utan-
rikisráðherra, þvi yfir, að slita
bæri stjórnmálasambandi við
Breta. Þrem dögum siðar tók
Geir Hallgrimsson, forsætisráð-
herra, i sama streng og lysti þvi
yfir á Alþingi, að
ákvörðun um stjórnmálaslit við
Breta yrði tekin að höfðu sam-
ráði við þingflokka og utanrikis-
málanefnd Alþingis. Hinn 19.
febrúar 1976 komu svo til fram-
kvæmda slit á stjórnmálasam-
bandi Bretlands og Islands.
Færðist nú að nýju harka i átök-
in á miðunum umhverfis landið,
en með samræmdum aðgerðum
tókst islenzku varðskipunum aö
trufla mjög og jafnvel koma al-
gerlega i veg fyrir veiðar
brezku togaranna, þótt þeir
nytu verndar niu herskipa og
dráttarbáta. Var það mesta
mildi, að ekki hlutust stórslys
af, er herskip og dráttarbátar
sigldu hvað eftir annað á
islenzku varðskipin.
Einórð afstaða islenzku rikis-
stjórnarinnar og samræmdar
aðgerðir landhelgisgæzlunnar
komu Bretum úr\jafnvægi.
Fljótlega bar á sundrungu i
þeirra hópi og 1 Bretlandi jókst
þeirri skoðun fyjgi, aö hætta
bæri ofbeldisverkum á tslands-
miðum. Hinn 21. maí, að loknum
utanrikisráðherrafundi Atlants-
hafsbandalagsins I Osló, áttu
þeir Einar Agústsson, utan-
rikisráðherra og Geir Hall-
grimsson, forsætisráðherra,
viðræöur við þá Knut Fryden-
lund, utanrikisráðherra Nor-
egs, og Josep Luns, fram-
kvæmdastjóra bandalagsins.
Anthony Crosland, utanrikis-
ráðherra Bretlands, fór sömu-
leiðis fram á viðræðufund með
islenzku ráðherrunum og fór sá
fundur fram á heimili islenzka
sendiherrans i Osló. Niðurstaða
fundarins varö sU, að reynt yrði
til hins ýtrasta að ná samkomu-
lagi i landhelgisdeilunni á fundi
i Osló, er haldinn yrði aö viku
liðinni.
Hinn 1. júni 1976 var svo
undirritað i Osló samkomulag
milli Breta og íslendinga um
lausn landhelgismálsins. Það
voru þeir Einar Agústsson,
utanrikisráðherra, og Matthías
Bjarnason, sjávarútvegsráð-
herra, er undirrituðu samkomu-
lagið fyrir Islands hönd. Sam-
komulag þetta fól i stuttu máli i
sér viðurkenningu Breta á tvö
hundruð sjómilna fiskveiðilög-
sögunni.
I samræmi við Oslóarsam-
komulagið hurfuBretar siðan út
úr Islenzkri fiskveiðilögsögu
hálfu ári siðar.
A morgun, 28. nóvember,
gengur loks veiðisamningur Is-
lendinga og Vestur-Þjóðver ja úr
gildi, og hverfa Þjóðverjar þá af
islenzkum miöum. Er með þvi
náð sögulegum sigri eftir
margra alda átök við Breta og
Þjóðverja á tslandsmiðum.
JS
Bretar láta undan
Þessi orð Ólafs reyndust siðar
áhrifsorö. Aður rann þó töluvert
vatn til sjávar. Brezku herskip-
in og dráttarbátarnir héldu
áfram að sigla á íslenzk varð-
skip. Þingflokkur Framsóknar-
flokksins hafði þegar á árinu
1973 gert samþykkt þess efnis,
að ásigling á islenzkt varðskip
myndi varða stjórnmálaslitum
við Breta. Forvigismenn
flokksins i landhelgismálinu,
þeir Einar Agústsson, utan-
rikisráðherra og ólafur Jó-
hannesson, dómsmálaráðherra,
vöruðu fljótlega við þvi, eftir að
herskipin og dráttarbátarnir
hófu að sigla á varðskipin, aö
slikt gæti leitt til stjórnmála-
slita. Hinn 19. janúar 1976 sam-
þykkti svo rikisstjórnin að slita
stjórnmálasambandi við Breta,
Einar AgUstsson, utanrlkisráöherra á fundi meö innlendum og erlendum blaöamönnum þegar átök-
in voru hvaö höröust á haustmánuöum 1972. Hægra megin viö ráöherrann er Hannes Jónsson, þá
blaöafulltrúi rikisstjórnarinnar og viö hina hliö hans situr Helgi Agústsson, fulltrúi I utanrlkisráöu-
neytinu.
Veikir hlekkir í
stöðuiuii?
Svarid færóu í SKÁKÞJÁLFUN - hókinni
- semnotuðerí skákfræðslu sjónvarpsins
} TunaritiðSKÁK