Tíminn - 27.11.1977, Blaðsíða 16

16
Uí
áiMíim'
Sunnudagur 27. nóvember 1977
Krabbamein erorö, sem mjög
margir foröast aö nefna. Má
reyndar meö góöri samvizku
segja, aö þaö sé bannorö i þjóö-
félaginu eöa hafi veriö þaö til
skamms tima. Samt vita menn
ekkert, hvaö þaö er, sem þeir
eru svona hræddir viö. Þeir sjá
bara svart og dauöa, þegar
minnzt er á þennan sjúkdóm og
láta þar viö sitja. En er máliö
svo alvarlegt, ef þaö er skoöaö
hlutlægt og í samhengi?
Ekkert alvarlegri
en aðrir sjúkdómar
Þá spurningu lögöum viö fyrir
ungan lækni, Þórarin Sveinsson,
sem nykominn er frá sérnámi i
krabbameinslækningum i Dan-
mörku,enþar hefur hann dvaliö
frá árinu 1971. Vann hann fyrst
á Finsen-stofnuninni i Kaup-
mannahöfn i rúm fjögur ár, en
var slðan meö i aö byggja upp
nýja krabbameinsdeild á Amt-
sjúkrahúsinu i Herlev I útjaöri
Kaupmannahafnar. Krabba-
meinsdeildin i Herlev er hin
nýjasta af nálinni á Noröurlönd-
um sem og i Evrópu og sett upp
viö hin fullkomnustu skilyrði.
— Nei, máliö er ekki svona
alvarlegt, sagði Þórarinn, og
krabbameinssjúkdómar eru
ekkert alvarlegri en aörir sjúk-
dómar, sem menn taka meö
brosi á vör. A byrjunarstigum
sjúkdómsins má lækna hann i
70-100% tilfellum. Aðrar
tegundir eiga lengra í land,
hvaö varðar fullkomna lækn-
ingu, en mjög oft eiga sjúkling-
ar langt lif framundan, þrátt
fyrir aö ekki sé hægt aö komast
fyrir sjúkdóminn.
Þannig má ekki setja krabba-
meinssjúkdóma undir einn hatt
eins og gert hefur verið. Hér er
ekki á feröinni einn sjúkdómur,
heldur margir. Vafaiaust kem-
ur sá dagur, aö almenningur
lærir að vega og meta krabba-
meinstilfelli, alveg eins og
mönnum tekstnú aö skoða hinar
ýmsu bólgur, sem skjóta upp
kollinum, I hlutlægu ljósi.
Hvað er krabbamein?
— En krabbamein, hvaö er
þaö i raun?
— Krabbamein er fólgiö i örri
frumuskiptingu sem likaminn
hefur ekki lengur stjórn á og vex
þvi út i umhverfi sitt. A þessu
stigi er krabbameiniö oft staö-
bundiö og þvi læknanlegt meö
skuröaögerö og/eöa geislameö-
ferö gegn æxlishnútnum.
— En sé meöferö ekki hafin á
þessu stigi geta frumurnar náö
aö vaxa inn i æöakerfi iikamans
og á þann hátt náö aö dreifa sér
til annarra liffæra, þar sem þær
byrja aö skipta sér á ný og
mynda nýja krabbameinshnúta.
Þá er ekki hægt aö skera mein-
semdirnar burtu, og oft er edn-
asta leiöin til meöferöar lyfja-
gjöf.
— Þarf ekki aö orölengja þaö,
aö barátta krabbameinslækna
er enn sú, aö fá fólk til meöferö-
arstraxá byrjunarstigum sjúk-
dómsins.
— t hverju er meöferö
krabbameins fólgin?
— Fram á siöustu ár var
krabbamein meöhöndlaö meö
skuröaögerö einni saman eöa
geislameöferö. En á siöari ár-
um hefur notkun lyfja gegn
krabbameini aukizt að mun og
er nú unnt aö gefa bæöi lyf ja- og
geislameöferö eftir skuröaö-
gerö. Er frekari útbreiösla sjúk-
dómsins hindruö á þann hátt.
Lyfja- og
geislameðferð
1 byrjun voru lyfin gefin i
smáum skömmtum vegna
aukaverkana, en meö aukinni
reynslu hefur reynzt unnt aö
auka skammt hvers einstaks
lyfs og um leið aö gefa fleiri lyf
samtimis meö þolanlegum
aukaverkunum. Samtímis hefur
árangur meöferöarinnar batn-
aö, og i dag viröist unnt aö
Þórarinn Sveinsson
iækna einstaka sjaldgæfar
krabbameinstegundir meö
lyfjameðferö einni saman.
Þá hafa og dýratilraunirsýnt,
aö lækning krabbameins er
möguleg, ef lyfjameðferö er
hafin meöan fjöldi æxlisfruma
er takmarkaöur, þ.e. áöur en
meinvörp svokölluö eöa ný æxli
veröa greinanleg. Hefur þvi hér
meö opnazt nýr möguleiki i
meðferö fastra æxla hjá sjúkl-
ingum meö svonefnd mikro-
meinvörp. Hefur reynslan og
sýnt, aö unnt er aö segja til um,
hvort meinvörp myndist er tek-
iö er tillit til sérhæfingar æxlis-
frumanna svo og ástands þeirra
eitla, sem liggja nálægt æxl-
inu.
Ætti þvi f náinni framtið aö
verða unnt aö skipa sjúklingum
meö hinar ýmsu krabbameins-
tegundir i aðskilda hópa og sið-
an velja meöferö eftir horfum
hvers sjúklings.
Eru slikar rannsóknir hafnar,
og þær niðurstöður, sem þegar
liggja fyrir, t.d. viö brjóst-
krabbameini, lofa góðu.Ljóst er
þó, aö mikið er enn óunniö, eink-
um hvað varöar betri greiningu
sjúkdómsins og ekki hvaö sizt 1
leit aö stöðugt árangursrlkari
meöferö meö geislum og lyfj-
um.
Ein sérhæfð deild og
göngudeild nauðsyn
— Nú eru aöstæður til krabba-
meinslækninga á Noröurlöndum
aðrar en á tslandi.t hverju ligg-
ur munurinn helzt?
— A Norðurlöndum fer eftir-
meðferö krabbameinssjúklinga,
þ.e.a.s. lyfja og geislameðferð
fram á sérhæföum deildum eöa
krabbameinssjúkrahúsum i
stærri borgum. Skapast viö slík
skilyröi ómetanleg reynsla
varöandi meöferö krabba-
meinssjúklinga. Hér á landi
finnst engin sérhæfð deild nema
aö hluta, og á ég þar viö Leitar-
stöð Krabbameinsfélags Islands
við Suöurgötu. Sú deild annast
leit og meöferö krabbameins i
legi og leghálsi og er árangur
ómetanlegs starfs Krabba-
meinsfélags Islands, sem meö
virkri starfsemi sinni hefur
Forkastanlegt að
ljúga að fólki
varðandi eigið
— segir Þórarinn Sveinsson,
sérfræðingur í
krabbameinslækningum
Amtsjúkrahúsiö f Herlev, þar sem til húsa er nýjasta krabbameinsdeild á Norðurlöndum sem og I
Evrópu. Þórarinn Sveinsson starfaöi einmitt viö þetta sjúkrahús iein tvöár.
komið ýmsu góöu til leiöar. En
um aörar sérhæföar deildir er
ekki að ræöa.
— En hvernig mætti sniöa
skipulagið á hinum Norður-
löndunum viö islenzkar aöstæö-
ur?
— Þjónusta viö þá sjúklinga,
sem fara I eftirmeðferö á
Noröurlöndum er aö mestu veitt
viö göngudeildir. Og hefur
reynslan við Finsen stofnunina i
Kaupmannahöfn sýnt, að inn-
lögn sjúklinga er aðeins nauö-
synleg i u.þ.b. 20% tilfella meö-
an á meöferð stendur.
Stærö slikrar sérhæförar
deildar á Islandi yröi, — sam-
kvæmt tölum frá Alþjóöa heil-
brigöismálastofnuninni, aö miö-
astviö70-80 sjúkrarúm, og er þá
ekki reiknað meö strjálbýli Is-
lands, sem i sjálfu sér eykur
þörfina aö mun, ef veita á lands-
mönnum öllum sömu þjónustu
án tillits til búsetu.
Þaraö aukier þörf stórrar vel
útbúinnar göngudeildar, sem
getur, auk meöferöar, sinnt
eftirliti meö sjúklingum fimm
fyrstu árin eftir frummeöferö.
Augljóst má vera aö staðsetja
ber slíka deild viö eitt af sjúkra-
húsum Reykjavikur sökum
nauðsynlegrar daglegrar sam-
vinnu við aörar sérgreinar
læknaþjónustunnar, sem þar
eru fyrir hendi.
Læknar taka upp nýja
siðfræði
Svo aö viö snúum okkur nú aö
mannlega sviðinu. Hvert var
samband sjúklings og iæknis á
Finsen?
— Allt fram á siðustu ár var .
sjúklingum undantekningalltið
ekki greint frá sjúkdómnum, ef
um krabbamein var aö ræöa. A
siöustu árum hefur oröið viss
hugarfarsbreyting hjá læknum