Tíminn - 27.11.1977, Blaðsíða 21

Sunnudagur 27. nóvember 1977
21
[lipMlil'({n'ii
vöknuöu viö þaö, aö hundarnir
geltu óskaplega. Mennirnir fóru
nú út til þess aö vita hverju þetta
sætti, og sáu þeir þá, aö hundarn-
ir voru komnir fram á gilbarm-
inn, og geltu nú meö offorsi miklu
niöur i giliö. Um slöir tókst þó
eigendunum aö hasta svo á hund-
ana, aö þeir hættu þessum ólát-
um, og aö fá þá meö sér heim aö
tjaldinu, en ekki höföu bændurnir
lúrt lengi, þegar hundarnir tóku
til aftur af engu minni ákafa en
fyrr, og er siðan ekki aö orö-
lengja, aö þeir létu svona alla
nóttina og varð ekki aö gert.
Enginn veit hvaö hundarnir
hafa séö eöa heyrt, þvl að ekki
sáu mennirnir neitt. En hinu má
bæta viö, aö löngum hefur þótt
reimt i Kiðagili, og má vel vera,
aö hundar þeirra Sveins bónda i
Stórutungu og fööur míns hafi séð
Þaö var byggt handa berklaveiku
fólki, og ég var einn allra fyrsti
sjúklingurinn sem dvaldist þar,
þegar ég var að byrja aö hressast
eftir dvölina á Vifilsstöðum. Þaö
var að sumarlagi sem ég var þar.
Mér leiddist þarna, einkum á
meðan ég var einn á hælinu, og
var þvi oft heldur daufur i dálk-
inn. Og ekki bætti veðriö úr skák,
þvi aö þokur voru tiöar. Ég fór
stundum gönguferöir meöfram
sjónum, mér til hressingar, og á
einni slikri ferð kom þetta fyrir
mig.
— Hvaö gerðist?
— Ég skrifaði einu sinni frásögn
af þessu mér til minnis, og þaö er
bezt aö ég lesi hana hér, fyrst við
erum að spjaila um þessa hluti.
Frásagan er örstutt. Hún er
svona:
„Alltaf man ég þann dag, er ég
Geiturnar I Vföikeri áriö 1935.
Margrét Björnsdóttir og Kári Tryggvason. Tfmamynd: Rdbert.
eitthvaö þessa nótt, sem huliö var
sjónum manna.
— En þú hefur aldrei oröiö
neins var I Kiöagili á feröum þin-
um?
— Nei, aldrei.Ég hef oft komið
þangaö, og meira aö segja gengið
eftir gilinu, niöri I þvi, og aldrei
orðiö var við neitt undarlegt.
Maðurinn í f jörunni
— Getur þú ekki sagt mér eitt- -
hvaö fleira, sem kitlar imynd-
unarafliö?
— Ekki úr göngum. En hins
vegar get ég sagt einkennilega
sögu frá þeim tima, þegar ég var
á hressingarhælinu i Kópavogi.
reikaöi i f jörunni á útskaga einum
sunnaniands. Noröanvindur stóö
af hafi og bar með sér ramman
þref af söltu þangi, en brimiö
kvaö við sker og dranga. Ég var
sem óvirkur gagnvart heiminum,
eftir langan sjúkdóm. Hrammur
einmanaleikans lagöist þungt á
veikbyggöan likama minn, og
kuldinn nisti mig inn aö beini. Allt
i einu stóö hjá mér hrikalegur
maður og sagöi með þjósti:
„Þetta er min fjara. Haföu þig á
burt!” Ég sneri viö og beiö ekki
boöanna. Aldrei vissi ég hver
hann var, maðurinn skuggalegi.
Ef til vill ar hann ekki af þessum
heimi. Ég hef þó ekki hugsaö mér
þetta sem draugasögu, heldur
frásögn af gamalli minningu um
einstæöingsskap og umkomuleysi
sjúks manns.”
— Þú hefur ekki séö manninn
nema i þetta eina skipti?
— Nei, aldrei, hvorki fyrr né
siöar, og ég vissi ekki fyrr en
hann stóð fyrir framan mig. Viö
fórum sinn i hvora áttina, — og ég
þoröi ekki aö lita um öxl.
Það vil ég taka fram, aö þótt
mér leiddist á hressingarhælinu I
Kópavogi, undi ég alltaf vel hag
minum á Vifilsstöðum. Þar var
góöur og skemmtilegur félags-
skapur, hjúkrun og aðbúnaöur
eins og bezt varö á kosiö, og yfir-
leitt ágætt aö vera þaö.
Bárðardalur kvaddur
— Nú langar mig aö vikja talinu
aftur noröur i Viöiker. Hvernig
stóö á þvi aö þú brást búi og flutt-
ist suöur fyrir heiöar meö fjöl-
skyldu þina?
— Eins og ég sagöi áöan, þá lik-
aöi mér alltaf vel aö búa, og mér
þótti gaman aö flestum þeim
störfum, sem óhjákvæmilega
fylgja búskap I sveit. Um tima
hirti ég þó ekki fé mitt sjálfur,
þótt ég hefði ánægju af þvi aö um-
gangast kindur. Ég fór þvi aö
hætta aö hafa ráösmann, og tók
sjálfur viö verkum þeirra, en
haföi nemendur mina meö mér 1
fjárhúsin á morgnana. Oftast
voru tvö börn meö mér i hvert
skipti, og þeim þótti þetta
svogaman, aö ég hygg aö flestum
þeirra hafi fundizt þessar fjár-
húsferðir skemmtilegasti þáttur
skólalifsins. Og sum þeirra voru
svo fjárglögg, aö þau læröu að
þekkja allar kindur minar meö
nöfnum. Til dæmis man ég eftir
einni stúlku, nlu eöa tiu ára gam-
alli. Hún var svo glögg, aö hún
þekkti allar ærnar minar eftir að-
eins einn mánuö. Þaö fannst mér
vel af sér vikiö, þótt hér væri aö
vísu ekki um mjög stóra hjörö aö
ræöa, eitthvaö um sjötiu ær.
Nú. Þú spuröir vlst, hvernig
heföi staöiö á þvi aö ég brá búi og
fluttist suöur. Mér þótti satt aö
segja ekki neitt sérlega skemmti-
legt aö fara frá Vlöikeri, þvi aö
mér leiö vel þar. En hvort tveggja
var, aö þaö var orðiö all-þröngt
um bræöur mína á jörðinni, og
svo fannst mér lika alltaf nokkur
ábyrgöarhluti að vera allan
veturinn þar niöur kominn, meö
tuttugu börn eða fleiri — og oft i
vondum veörum — ef eitthvaö
yröi aö, veikindi eöa aöra erfiö-
leika bæri aö höndum, en á hverj-
um vetri var skóli i Víðikeri, og
siöari árin var hann þar alveg.
En fleira kom til. Lárus Rist,
sundkappinn mikli, var hálfgerö-
ur fósturbróðir mömmu, og hann
var eitt sumar hjá okkur i Víöi-
keri. Lárus átti þá heima I Hvera-
geröi, og nú hvatti hann mig mjög
til þess aö flytjast suöur i Hvera-
geröi. Ég hygg meira aö segja aö
hann hafi haldið aö ég myndi gera
einhverja stóra hluti, ef ég flyttist
suöur, en ég haföi auövitaö aldrei
neina von um þaö, enda varö ekki
sú raunin á.
Lárus mælti mikiö meö mér viö
Helga Geirsson, skólastjóra i
Hverageröi, og allt þetta varö til
þess, að ég skrifaöi Helga, og
hann útvegaði mér vinnu þarna.
Fyrst var ég stundakennari og
umsjónarmaöur skólanna, bæöi
barna- og gagnfræöaskólans, sem
þá var kallaöur miöskóli.
Ný vináttubönd
— Hvernig þótti þér aö vera i
Hveragerði?
— Alveg ágætt. Hverageröi er
mjög skemmtilegur staöur, og
mér leiö vel þar, enda átti ég þar
heima i sextán ár.
í Hveragerði kynntist ég mörg-
um ágætum mönnum. Þar var
svo mikið af skáldum á þessum
árum, aö bærin var af ýmsum
kallaöur „skáldabær”. Þar voru
þá m.a. Jóhannes úr Kötlum,
Kristmann Guömundsson,
Kristján frá Djúpalæk, Gunnar
Benediktsson og sira Helgi
Sveinsson.
Ollum þessum mönnum kynnt-
ist ég mjög vel, og sérstaklega
urðum viö Jóhannes úr Kötlum
góöir vinir. — Ég held ég skrökvi
þvi ekki, aö um langt skeiö höfum
við Jóhannes hitzt svo aö segja
daglega. Það var einhvernveginn
svo, aö okkur þótti báöum gott aö
hittast. — En ef einhver skyldi
halda aö viö hefðum veriö aö
rausa um pólitík, eöa að Jóhannes
hafi verið aö reyna aö „kristna”
mig I þeim efnum, þá er það mik-
ill misskilningur. Þau mál bar
næstum aldrei á góma hjá okkur.
En viö töluöum þeim mun meira
um skáldskap.
Kristmanni Guömundssyni
kynntist ég lika, og viö uröum
góöir vinir. Kristján frá Djúpalæk
þekkja margir, bæöi noröan heiöa
og sunnan, og flestir sem hafa
kynnzt honum vita, aö hann er
með skemmtilegri mönnum.
Gunnar rithöfundur Benedikts-
son var samkennari minn i
skólanum öll árin sem ég kenndi
þar. Okkur kom prýðisvel saman,
og skipti þá ekki máli, þótt hann
heföi aörar skoðanir á stjórnmál-
um en ég. Gunnar tók mér strax
fram úr skarandi vel, þegar ég
settist aö I Hverageröi, ókunnug-
ur aökomumaöur, og hiö sama
má raunar segja um Hvergerö-
inga yfirleitt. Mér likaði alltaf vel
viö þá. Ég kynntist lika mörgu
fólki i sveitinni I kring, og ekki
var þaö siöra.
Hver bókin er bezt?
— Þú ert nú búinn aö_ nefna
nokkra rithöfunda og skáld i
Hverageröi á þessum árum, en
einum hefur þú þó gleymt. Hann
heitir Kári Tryggvason. Ortir þú
ekki og skrifaðir heilmikiö á meö-
an þú áttir heima þar?
— Jú, talsvert fékkst ég við þaö,
og þó reyndar meira eftir þvl sem
á tlmann leiö. Ég byrjaöi ungur
aö yrkja, og orti þá harörímaö,
eins og vænta mátti, en þar kom,
aö mér fór aö þykja gaman aö
yrkja óbundiö, og sú árátta fór aö
sækja á mig miklu fyrr en flestir
halda. Hinar seinni ljóöabækur
minar hafa veriö lausrimaöar, og
sjálfur er ég þeirrar skoöunar, aö
þær séu öllu betri en hinar, enda
hafa þær fengiö betri dóma hjá
gagnrýnendum.
Jú, ég orti talsvert i Hvera-
geröi, en ekki er ég viss um aö ég
hafi lært svo ýkjamikiö af
skáldunum þar, þótt góö væru, og
þótt okkur væri öllum vel til vina.
t Hveragerði tók ég upp þráöinn
aö skrifa barnabækur þar sem frá
haföi verið horfiö heima i Bárðar
dal, en þar haföi ég skrifaö bókina
um hana Disu á Grænalæk,
stelpu, sem ekki er til I veru-
leikanum. — Þessar nýju barna-
bækur minar seldust strax vel, og
uröu vinsælar. Bókum minum
hélt svo áfram aö fjölga, og nú
held ég aö þær séuorönartuttugu
og þrjár. Margar þeirra eru ein-
göngu fyrir börn, en sumar, eins
og til dæmis Fuglinn fljúgandi,
eru ekkert siöur fyrir fulloröna.
Agætur vinur minn tók lika einu
sinni upp á þvi aö birta ljóö
úr þessari bók i Morgunblaöinu,
og linnti ekki fyrr en meginhluti
bókarinnar haföi birzt þar. Nú, ég
lét þetta afskiptalaust, enda sat
sizt á mér aö amast viö þvi.
— Hefur ekki tsafold gefiö út
flestar bækur þinar?
— Jú. Og þaö er kannski rétt aö
geta þess, aö áriö 1973 kom út bók
eftir mig, sem heitir ÍJlla horfir á
heiminn. Sú bók hlaut verðlaun
sem bezta barnabók þess árs hér
á landi. Mér þótti ákaflega vænt
um þessa viöurkenningu.
— Nú langar mig aö spyrja þig
spurningar, sem ég hef mjög oft
lagt fyrir rithöfunda: Hverja
bóka þinna þykir þér vænst um?
— Af barnabókunum þykir mér
ef til vill vænst um bók sem heitir
Ævintýraleiöir. Ég skrifaöi hana
eftir ferö mina til Kanarieyja.
Sjálfsagt finnst sumum undar-
legt, aö ég skyldi skrifa bók um
svo fjarlægt umhverfi, en ég held
aö mér hafi tekizt þaö sem ég var
aö reyna aö gera, og sjálfum
finnst mér þetta bezta barnabók-
in min, — nema þá ef það væri
bókin um hana tJllu litlu. Mér hef-
ur lika alltaf þótt vænt um þá bók,
og hún er mjög sannsöguleg.
Ljóöabækurnar? Ég veit ekki.
Jú, ég held aö þrjár þær siöustu
séu beztar, — einmitt þær órim-
uöu. Satt aö segja hef ég ekki ætl
aö aö senda frá mér fleiri ljóða-
bækur, nema ef svo færi að gefiö
yröi út úrval ljóöa minna, — sem
væri reyndar aö minum dómi
skynsamlegt, þvi að þá væri hægt
aö bera saman ljóö mln frá einni
bók til annarrar.
Þess má geta, aö núna á næstu
dögum kemur út bók meö smá-
sögum og köflum úr bókum eftir
mig. Almenna bókafélagiö gefur
þetta út. Ég hygg gott til þessarar
bókar og geri mér talsverðar von-
ir um hana.
Ferðalög til útlanda
— Þú nefndir áöan ferö til
Kanarieyja. Hefur þú feröazt
mikiö um heiminn?
— Feröir til útlanda hafa veriö
talsvert rikur þáttur i lifi mlnu á
siöari árum. Ég fór til Kanarieyja
með fyrstu ferðinni sem islenzk
flugvél flaug þangaö. Þetta var
mjög skemmtileg og fræöandi
ferö, og ég sá og heyröi margt ný-
stárlegt.
Næst brugöum viö hjónin okkur
til Miö- og Suöur-Evrópu, en kona
min fór ekki i Kanarleyjaferöina
meö mér. — Þessi Evrópuferö
var ákaflega skemmtileg og lær-
dómsrik. Viö fórum um mörg
lönd, Þýzkaland, Austurrlki og
Júgóslavíu, þar sem viö dvöld-
umst einna lengst, og komumst
svo alla leiö suöur aö Miðjaröar-
hafi. Viö feröuöumst mikiö á eigin
spýtur, en vorum einnig á vegum
ferðahóps, sem Ingólfur Guö-
brandsson stjórnaöi.
Um þessa ferö hef ég skrifað
allmikiö, en fæst af þvi hefur
komið út. Sumt skrifaöi ég i
gamansömum tón, með það fyrir
augum, aö börn og unglingar
heföu gaman af þvi, og eitthvaö af
þessu birtist I Vikunni á slnum
tima.
Auk þessa höfum viö hjónin far-
iö til Mallorka, og viö höfum alloft
fariö til Danmerkur, þvi aö ein
dóttir okkar er búsett þar. Hún er
gift tæknimanni, sem vinnur viö
litsjónvarpið i Kaupmannahöfn.
Búseta dóttur okkar i Danmörku
hefur áreiöanlega oröiö til þess aö
fjölga feröum okkar þangaö til
muna.
Ný reynsla
— Hefur þú ekki haft einhver
störf meö höndum, siöan þiö hjón-
in fluttuzt hingaö frá Hverageröi?
— Jú. Ég hafði stundaö kennslu
um áratuga skeiö, og mig langaöi
aö halda þvi áfram á meöan
heilsa og starfsþrek entist mér.
Ég réöist sem kennari aö upp-
tökuheimilinu viö Dalbraut i
Reykjavik. Það var mikil lífs-
reynsla aö vinna þar, og ég
kynntist mörgu, sem var mér nýtt
og áöur ókunnugt. Þaö geta
margvislegar ástæöur legiö til
þess aö heimili leysast upp. Auð-
vitaö er drykkjuskapur oft orsök-
in, en þó ekki nærri alltaf. Þaö er
svo margt, sem á bjátar fyrir
raannkindjnni, og skapgerö fólks
og meöfæddir eiginleikar meö svo
margvislegu móti. Börn frá upp-
flosnuöum heimilum eru oft
velgreind, en lika oft skemmd af
misheppnuðu uppeldi. En mér
þótti gaman aö reyna að hjálpa
þessum börnum, og mér llkaöi vel
viö forstööukonuna og annaö
starfsfólk upptökuheimilisins.
Þvi miöur kenndi ég þó ekki
þarna nema einn vetur. Næsta ár
gerðist ég kennari viö skóladag-
heimilið aö Skipasundi 80. Þar
eru börnin aöeins á skólatima, og
þau eru búin undir venjulegt
skólanám en svo fara þau heim
til sin á kvÖldin.
— Hvernig þótti þér aö kenna
þarna?
— Þaö var ágætt, og llklega
væri ég þar enn, ef ég heföi ekki
veikzt og oröiö aö hætta af þeim
sökum. Þaö gat þvi ekki oröiö
meira úr þessu, þótt ég heföi
gjarna viljaö vera þar lengur, þvi
aö þarna var gott aö vera, góö
vinnuaöstaöa og staöurinn
hentugur fyrir mig.
Slöan ég hætti opinberri
kennslu, hef ég stundum tekið
nemendur hingaö heim og kennt
þeim hér. Mér þykir þaö gaman,
en þaö hefur fariö minnkandi, og
nú i vetur hef ég eiginlega ekki
kennt neitt.
— Og þér hefur alltaf þótt gam-
an aö kenna?
— Já, alltaf. Ég hef mestar
mætur á þvl aö kenna ungum
börnum, og svo aftur fólki, sem
komiö er til verulegs þroska.
Það er mikil hamingja
— Nú hefur þaö komið fram
hér, aö ekki hefur alltaf allt leikiö
i lyndi á æviferli þinum. Þú hefur
meöal annars barizt viö langvar-
andi heilsuleysi. En þó hefur
Framhald á bls. 25