Tíminn - 27.11.1977, Blaðsíða 34

34
Sunnudagur 27. nóvember 1977
Samastaður í
Tveir kaflar úr
nýrri bók
eftir Málfríði
Einarsdóttur
Pyrstu
endur-
minningar
mínar
Alfyrst af þeim er sii sem hér
skal greina. Kona sat á rúmstokk
en ég stóð á gólfinu fyrir framan
hana, og bar þá kollinn á mér
jafnhátt hnjám konunnar. Óvíst
er aö ég hafi vitaö hvaö hún hét,
en lítil hef ég veriö þá. önnur
endurminning mín er sú aö ég sá
barnslik i fúmi, föit andlit en ekki
breitt yfir þaö. Þaö barn átti Guö-
mundur sá sem smlöaöi hús for-
eidra minna, hann gekk um og
smlðaði. (Kamilla Briem Guö-
mundsdóttir d. I júii 1903). Þriöja
endurminningin er ótrúlegust: ég
sé hóp af ungum, kátum, glööum
stúlkum koma sunnan túniö, þær
voru klæddar I ljósa létta litfagra
kjóla, eins og kæmu þær sunnan
úr heimi úr hlýrra og betra landi.
En þá gengu allar konur, ungar
sem gamlar, í síöum pilsum
svörtum, I blárri dagtreyju og
meö bláa svuntu, prjónaöa þri-
hyrnu á herðum, meö skotthúfu
stundum, stundum ekki. Mig
minnir ég sæi um leið sem í suö-
rænan urtagarö og spruttu þar
stór og litfögur blóm sem engin
voru þá til i sveit þessari, og
hvergi á landinu aö likindum.
Aldrei framar sá ég neitt llkt
þessu fyrr en á fulloröinsárum.
1 tuninu heima voru tveir hólar
og hétu Tjaldhóll og Lambhús-
hóll. Tjaldhóll var I suö-suöaustur
frá bænum, en hinn I vestur.
Tjaldhóll var veglegri en Lamb-
húshóll, svo sem íbúi hans, Nýpa,
var heldri kona en íbúi Lanbhús-
hóis, Týpa. Báöar voru þær
huldukonur. Nýpa kom i heim-
sókn, og meö henni börn hennar
tvö, drengur og stúlka, stálpuö.
Nýpa var I síöu pilsi svörtu meö
svuntu og þríhyrnu yfir sér, en
ekki meö peysufatasjal. Þau
komu inn um forstofudyrnar,
heldri manna dyrnar, og var boö-
iö inn I Bláustofu, og fært kaffi á
bakka úr fallegu postulinsbollun-
um hennar ömmu. Af því kaffi-
stelli á ég enn sykurkariö, en hitt
brotnaöi allt. Þaö er I Lúövlks
sextánda stíl meö myndum af litl-
um sætum engilbörnum, og hefur
fylgt mér alla mlna ævi. Hendur
huldukonu hafa snert barminn,
eða snert hann ekki, þvl hvlta-
sykurinn var tekinn meö töng.
Mig langaöi sárt til aö mega
fara inn I Bláustofu til huldufólks-
ins og heyra þaö tala, man ég ekki
aö mig hafi langaö meira til nokk-
urs, en þoröi ekki aö fara þar inn
þvl enginn sagöi aö ég mætti þaö.
Og ónýttist mér þetta tækifæri til
aö heyra huldufólk tala.
Vel man ég jólaveizlu sem
haldin var um svipaö leyti I Þing-
nesi, en hvernig sem ég spuröi og
spuröi, vissi enginn hvenær það
heföi verið. Ég leitaöi I prests-
þjónustubók Hestþinga, og haföi
þá ekki viö annaö aö styöjast sem
gagn var aö en vistráðningu
manns sem hét Hjálmur Hjálms-
son. Af þessu skildist mér aö ég
hafi þá veriö fjögurra ára fremur
en þriggja. En hvort sem var,
þekkti ég þá hvern mann I sveit-
inni a.m.k. aö nafni, og var ýms-
um þeirra boöiö. Þarna var
resturinn og dætur hans tvær,
áðar á peysufötum en óvíst aö
þær hafi báöar fermdar veriö.
Þar voru systkini mln þrjú frá
Munaöarnesi og faöir minn. Þaö
var fariö I leiki I Stórustofu og
færðir þangaö allir bekkir og
stólar, svo allir fengu sæti. En ég
var dæmd úr jólaleiknum af þvi
aö ég gat ekki svaraö því hvern ég
vildi helzt af feögunum, og sett
niöur hjá gömlum körlum á þrl-
tugs og fertugsaldri, steinþegj-
andi, frændum mínum og var mér
illa viö þá þá stundina, og óskaöi
þeim langt I burt. Ég vildi vera
meö f leíknum, en fólkiö hélt aö ég
kynni ekki á hann. „Hún getur
eicki veriö meö, hún er svo lltil”.
Frammi I ranghala sat einsam-
all maöur á vondum stól. og mér
sýndist hann öskufúll. Þetta var
annar vetrarmaöurinn. Engin af
stúlkunum leit á hann nema sem
gamlan mann og þaö kunni hann
ekki viö.
Nokkuö löngu áöur geröist þaö
aö verið var aö sauma handa mér
rauðan kjól fyrir jólin. Ég náði
litfögrum miöa af tvinnakeflinu,
mátulega stórum handa mér aö
leika mér aö, og vidli eiga hann.
Þá kom Haraldur, hrekkjalómur-
inn, og náöi af mér miöanum en
ég hljóöaöi þvi mér llkaöi ekki
þetta tiltæki. Og enn man ég eftir
miöanum, myndinni á honum og
litunum.
Þaö mun hafa veriö sumariö
eftir aö samkoma var haldin á
Grimsárbökkum, og talaöi
presturinn. 1 ræöu hans var þessi
setning: „Lífiö er gllma ósam-
þýddra krafta”, og dettur mér
þessi setning stundum I hug,
þegar ég sé svartlistarmynd
nokkra sem heitir „Togstreita”.
Þarna var staddur ljósmynd-
ari, þennan dag, kallaður
„myndasmiöur” heima. Hann
var beöinn aö taka mynd af okkur
krökkunum þremur strákunum
og mér. Vel man ég eftir því öllu
og var ég þá á þriöja ári, en mun
hafa veriö tveggja ára, þegar ég
fékk rauöa kjólinn. Nú var kom-
inn nýr kjóll, köflóttur meö græn-
um flauelsbryddingum. Þaö var
finasti kjóllinn minn og var ég
færö i hann, sett upp á stól, en
strákarnir sinn til hvorrar hliöar,
annar vondur aö mér sýnist eöa
báöir. Þegar myndin kom sýndist
öllum aö ég heföi haldiö I kjólinn
minn, en ég vissi aö svo var ekki,
en ekki tjáöi mér aö mæla á móti
þessu alvitra fólki, enda er ekki
víst aö ég hafi verið oröin vel tal-
andi. Nú sé ég á myndinni aö ég
hef alls ekki haldiö i kjólinn,
heldur rekst hann I öxlina á Har-
aldi.
Viö glugga I suöurenda lá ég
oft, og horföi út. Ekki var hátt
niöur, en samt varö ég lofthrædd
af aö sjá þaö. tlti I fjarskanum
undir vesturátt var Stekkjarholt,
og þar vissi ég mesta auðlegö og
fegursta, en komst þangaö ekki
fyrir smæö og litilmótleik. Svo
var fariö I mógrafir eitt voriö sem
oftar, og sá ég mér þá leik á boröi
aö ná I fjársjóöinn, gull og silfur,
gimsteina og perlur, meira en ég
gat boriö. Ég lagöi á staö og
hlakkaöi til. En þá var Haraldur
sendur á eftir mér. Ég afsagöi aö
Málfriöur fæddist f Mun-
aöarnesi I Stafholtstungum
áriö 1899, en ólst upp hjá
ömmu sinni og frændfólki I
Þingnesi I Bjarsveit. Endur-
minningar þær sem Máifríö
ur rekur I bók sinni, eru eink-
um frá þremur fyrstu ára-
tugum aldarinnar, og segir
þar frá bernskuárum I Borg-
arfiröi, skólavist I Reykjavlk
og dvöl I Kaupmannahöfn og
i Reykjavlk.
fara meö honum. Þá sagöi hann:
„Þú týnist ef þú ferö þangaö ein,
þú ert svo lltil”. Svo teymdi hann
mig til baka, ugglaust organdi.
Nei, annars, þaö held ég ekki. Ég
bar harminn I hljóöi. Aldrei náöi
ég I fjársjóö þann.
Presturinn á Hesti byggöi hús
yfir sig og sína stóru fjölskyldu.
Þaö hús liktist tunglinu á litinn og
var kringlótt sem tungl tilsýndar
og ámóta stórt. Þetta hélt ég vera
sjálft tunglið, hélt þaö hafa dottiö
og norpa nú þarna.
Fyrir sunnan Grlmsá séö frá
bænum var stakur klettur sem
reis upp af sléttlendinu. Hann
heitir Einbúi. Einhvern veginn
komst þáö inn I minn kornunga
koll aö þetta væri Ameríka.
Seinna komst ég aö þvi aö þetta
hvort tveggja var blekking.
Það brutust í mér fleiri hug-
myndir. Upp af leikfélagaleysinu
spratt hugmyndin um Krakkana.
Krakkarnir voru margir og allir
litlir, kátlr og gaman aö vera meö
þeim, þannig bættist mér þessi
vöntun. Meö þeim var stakur
strákur, ólíkur þeim, þvl hann
haföi svo stórt höfuö sem sjá má á
myndum eftir Klee, en annars á
smábarnateikningum. Hann hét
Dalli.
Þá fór ég llka aö hugsa um
Auglýsingadeild Tímans Ritstjórn, skrifstofa og afgreiösla
SAMAX
hillu.
samstæðan
komin
\ aftur,
i\ og
veiztu,
skemmtilegri.
Ekki bara hillur,
F'- l'ko skúffur, skápar,
skrifborð og plötuskápur. Hlutir sem þú raðar eftir
f—, þínu höfði. Komdu og skoðaðu.
sðl) Húsgagnaversíun Reykjavíkur hf.
Brautarholti 2 - Símar: 1-19-40 & 1-26-91
| FARFUGLADEILDIN:
Stærra hús-
næði þarf fyrir
starfsemina
SKJ-Reykjavlk Farfugladeildin
hefur iengi veriö aö hugsa um lóö
undir starfsemina, sagöi Þor-
steinn Magnússon framkvæmda-
stjóri Farfugladeildar Reykja-
vlkur I viötali viö Timann, og viö
höfum munnlegt loforö fyrir ióö á
horni Laugarásvegar og Suhd-
laugavegar. Þorsteinn sagöv aö
samkvæmt skipulagi eigi Dai-
brautin ekki aö ná nema aö Sund-
laugavegi, en loforö fyrir lóöinni
var meöai annars háö þeim þætti
skipulagsins. Nú er beöiö eftir
staöfestingu á þvl, aö Farfugla-
deildin fái lóöina, en fyrr veröur
ekki fariö aö huga aö teikningum
og öörum undirbúningi.
Þegar Þorsteinn var inntur eft-
ir fjármögnun fyrirhugaöra
framkvæmda sagöi hann( aö
möguleiki væri á styrk frá
alþjóöasambandi Farfugla, og
Farfuglasamböndum á hinum
Noröurlöndunum, en einnig verö-
ur reynt meö aöra möguleika
þegar þar aö kemur. Farfugla-
deildin er rikisstyrkt og naut
siðastliöiö sumar 150 þúsund
króna styrks frá Reykjavfkur-
borg, en sú upphæð nam leigunni
fyrir Miöbæjarskólann sem
notaður var til gistingar slöastliö-
ið sumar.
Þorsteinn sagöi,aö gífurleg þörf
væri fyrir aukiö rými og nýtt hús-
næöi, þvl stööugt fjölgar þeim
sem nota sér aöstööu Farfugla-
heimilisins. Sem dæmi má nefna
aö I júli 1976 voru gestimir 2.228,
en sama mánuö sföastliðið sumar
3.100. Farfuglaheimiliö á Laufás-
vegi eraöeins lokaö einn mánuö á
ári frá miöjum desember fram I
miöjan janúar. Alltaf eru ein-
hverjir gestir á heimilinu, og nú
er þar fólk frá Bandarikjunum,
Þýzkalandi og Suöur-Afriku.
Fjöldigestaá veturna er þó oftast
undir 10 manns, en einnig gista
hópar utanaf landi á heimilinu yf-
ir vetrarmánuöina.
Rúm er fyrir 63 á Laufásvegin-
um, enaukþess eru rekin sex far-
fuglaheimiliviös vegar á landinu.
Turninn á heimsenda
Komin er út hjá Máli og Menn-
ingu skáldsagan Turninn á
heimsenda eftir William Heine-
sen. Þorgeir Þorgeirsson þýddi
bókina og hlaut til þess styrk frá
Norræna þýöingarsjóönum. Hér
er um aö ræöa ljóöræn a skáld-
sögu i minningabrotum úr barn-
æsku. Minningarbrotin eru 68
aö tölu og heita hinum ýmsu nöfn-
um. svo sem Gólfiö hans Guðs,
Sumarstelpurnar, Tónlist af hafi,
Jóna heyrnarlausa, Litla söng-
konan, Koss, Llkið I lestinni og
Vegir syndarinnar.
Bókin heitir á frummálinu
Tárnet Ved Verdens Ende. Kápu-
mynd og skreytingar eru eftir
Zacharias Heinesen. Prentsmiöj-
an Hólar hf. sá um prentun.