Tíminn - 13.08.1978, Blaðsíða 14

14
Sunnudagur 13. ágúst 1978
í Tímanum sl. sunnu-
dag, birtist viðtal við
Guðbrand Jezorski,
gullsmið um eðal-
steina. í þvi spjalli
héldum við okkur ein-
göngu við gimsteina i
góðum og gömlum
skilningi, safira,
demanta, rúbina,
smaragða og þar fram
eftir götunum. En þar
með er ekki sagt að
ekki finnist fleiri eðal-
steinar. Á íslandi er til
dæmis talsvert um þá
og á siðari árum hefur
það færst i vöxt að
þessir steinar séu not-
aðir i skartgripi og þá
einkum módelskart-
gripi. En hvaða steinar
eru það helst, sem hér
á landi finnast, hvar
finnast þeir og hvernig
þarf að meðhöndla þá,
til þess að úr þeim fáist
þeir fögru steinar, sem
oft er raun á?
Við fundum að máli
Pál Zophoniasson,
rennismið á heimili
hans vestur á Seltjarn-
amesi, en Páll hefur i
nokkur ár leitað að
fögrum steinum viða
um land, slipað þá á
verkstæði sinu og selt
Páll Zophoniasson við slipivélar sinar: þegar steinar eru sagaðir með demantssög, er blaðið kælt
með olíu
Á íslandi finnst f jöldi
til ýmissa islenskra
gullsmiða, sem skreytt
hafa með þeim hringi,
armbönd og hálsmen.
góðra steina
Nú eru átta ár frá þvl aö ég
byrjaði á þessu, segir Páll, þeg-
ar við byrjum að skoða ýmsa
bestu steinana hans á hillum I
stofunnihjá þeim konu hans. Ég
held að kveikjan að áhuga min-
um á þessuhafi verið sú, að Sig-
urður Kr. Arnason kom með
fallegan stein norðan af Strönd-
um, sem hann fékk slipaðan hjá
Sigurði Helgasyni. Mér datt þá i
hug aö ef til vill gæti ég gert
þetta líka og upp frá þvi hefur
þetta verið mitt eftirlætis
áhugamál. Ég held að ég geti
sagt aö þessir steinar, sem ég
hef slipað, séu fengnir hvaðan-
æva að á landinu, þó kannski
helst á Austfjörðum, i Borgar-
firöi og ekki slst i Esjunni. Auö-
vitað á maöur san safnar stein-
um, eins og ég geri, sina eftir-
lætisstaði og vona ég þvi að allir
skilji að ég kæri mig ekki um að
benda nákvæmlega á hvar þetta
er fengiö, — náman myndi þá
líklega vera fljót að tæmast á
ýmsum stöðum, kæmust margir
i þetta
ametyst
onyx,
agat,
opall og
jaspis
f
mikill á þeim og islensku ópöl-
unum.
Yfirleitt má segja að land hér
sé of ungt jarðfræðilega, til þess
að við getum búist viö að finna
ekta gimsteina. Ég hef að visu
heyrt þá sögu, að hér hafi fund-
ist rúbin, en þvi er ég ekki tilbú-
inn að trúa fyrr en ég sé þann
stein.
Onyx og agat
Þrátt fyrir það eru þaö furðu
margvislegir steinar, sem hér
finnast og sumir geysilega fall-
egir.
Ég verð aö minnast hér á
onyxinn og agatana, en þetta
eru steinar sem I eöli sinu eru
kvars eða jaspis, — nafnið fer
eftir þvi hvernig ligguri steinin-
um, þessar samhliöa rendur
Texti: Atli
Magnússon
Myndir: Róbert
einkenna onyxinn, en þegar þær
eru óreglulegar, eins og I þess-
um steini hérna, er það agat.
Þessir steinar eru oft dýrir og
það fer auövitaö eftir hve fagrir
þeir eru.
Stundum finnum við svokall-
aðanmosa-agat.en þá er átt við
að i steininum liggja dökkir eða
hvitir þræðir, sem minnt geta á
mosakló, þótt þetta séu raunar
ólifræn efni. Slíkur mosa-agat
er afar eftirsóttur og sjálfsagt
verðmætasti steininn, sem hægt
er að rekast á hér. Þvi verr er
bara allt of litið af honum.
Silfurberg og hrafn-
tinna
Stundum finnur maður stóra
og failega kvarskristalla, sem
að visu verða aldrei jafn stórir
og algengt er erlendis t.d. i
Brasiliu. Við gætum borið sam-
an þennan brasiliska kvars-
kristal, viðþá islensku og mun-
urinn er mikill, bæði hvað snert-
ir hreinleika og stærð. Þó má
stinga þvi aö hér, að ég hef séð
kvarskristal frá Brasiliu sem
sjálfsagt hefur vegiö heilt
tonn.Hér á landi finnast kvars-
kristallar og silfurberg oft sam-
an og dæmi um það er þessi sér-
kennilega kúla hér, sem ég fann
i tveim pörtum fyrir tveim ár-
um I Breiðdalnum. Þetta tel ég
með minum bestu gripum, en
þetta hefur myndast i holu I
bergi og hefur vatn runnið i
gegn um holuna, sem smám
saman hefur skiliö eftir efni,
sem búið hafa þetta til. Hér er
að finna bæði silfurberg og
kvarskristalla eins og ég sagði
áðan.
1 hrafntinnu finnast lika
stundum skemmtileg afbrigði
og hér á ég I fórum minum stein
sem er einstakur og ég hef slip-
að, en I honum er sérlega fagurt
ljósbrot, silfurhvitt. Ég á lika
nokkra steina af brúnni hrafn-
tinnu, sem ég hef fundið I Kerl-
ingarf jöllum og lika inni við jök-
ul i Þórsmörk.
Kynjamyndir
í jaspissteinunum má oft
finna svokallaðar kynjamyndir,
og hér áégsteina, sem geta bor-
ið vott um þaö. Þessi hér er ég
viss um að teldist safngripur er-
lendis, svo sérkennilegur er
hann. f steinunum eru stundum
landslagsmyndir og manna-
myndir, hér séröu heilt eldgos,
mökkur á himni, rauöur himinn
og glóandi hraun, sem vellur
niður hlið. Hér er uppábúinn
jólasveinn og þarna dansmær i
blómskrúöi, eins og á Hawaii
ekki satt? Jaspissteinarnir eru
sem sé ákaflega litrikir og fall-
egir og hafa verið mikið notaðir
til skartgripasmiða.
A Islandi finnast einnig mjög
fagrir zeolitar. Af þeim er hér
um að ræða skolesit, — það eru
Jaspis og kvars
Þú spyrö hvaöa steinar þaö
séu helst sem ég slipa eöa séu til
þess fallnir. Þvl er til að svara
aö það er einkum jaspis og
kvars. Ég rekst llka stundum á
opala og á þá við ekta opala en
ekki glerhalla, sem sumir telja
oft opal. Þessir islensku opalar
eru þó ekki vel fallnir til slipun-
ar, þar sem þeir vilja reynast
meö of litla hörku, eins og til
dæmis þessir grænu steinar hér,
þetta eru opalar. Eðalopalar
finnast varia eða ekki hérlendis,
þótt ég hafi séð brot af silkum,
sem fannst á Vesfjöröum. I
eöalopölum er afar fagurt ljós-
brot og ég á hér nokkra slika,
sem eru góöir til samanburöar,
segir Páll, og viö sannfærumst
um aö vissulega er munurinn
Zeoiítar eru fagrir og margvislegir að iögun, en of mjúkir til þess að
smiða úr þeim
t þessari kúlu, sem er á stærð við fótbolta, búa kvarskristaliar og
siifurberg (dökku klumparnir neðst i kverkinni) saman. Kúlan hef-
ur sennilega myndast i holu I bergi, sem vatn hefur runnið um.