Fréttablaðið - 04.09.2006, Qupperneq 18

4. september 2006 MÁNUDAGUR18
fréttir og fróðleikur
25
,0
%
21
,3
%
30
,4
%
1996
2000
2004
Hið karl-
læga vald
Í vikunni var leiðtogi
trúarhóps sem
aðhyllist fjölkvæni
handtekinn í
Bandaríkjunum.
Séra Bjarni Karlsson
er sóknarprestur í
Laugarneskirkju.
Hver er afstaða
kristinna til
fjölkvænis? Krafa um jafningjatengsl
er grundvallarhugsun í kristinni trú. Í
orðum Jesú í 19. kafla Mattheusarguð-
spjalls, 4. versi, sjáum við afstöðu hans
til samskipta í hjónabandinu, að þar
á að vera jafnræði. Það að eiga maka
er það sama og að eiga jafningja. Þess
vegna hefur það orðið niðurstaðan hjá
kristnu fólki að einkvæni væri reglan,
vegna þess að án einkvænis er erfitt að
sjá fyrir sér jafnræði. Fjölkvæni ber alltaf
í sér að annað kynið sé valdmeira.
Hvaðan sprettur fjölkvæni? Í gamla
testamentinu eru helstu söguhetjurnar
fjölkvæniskarlar, og guði sé lof hefur
mannkynið þróast og þroskast. En því
miður hefur menning okkar erótíserað
ójafnvægi milli kynjanna, það þykir
aðlaðandi ef konur eru víkjandi en karl-
ar ríkjandi. Þetta er í raun innbyggður
pervertismi sem birtist í klámheiminum
og kemur fram í fjölkvæni í dag. Þeir
sem aðhyllast fjölkvæni í dag tilheyra
þessum klámsjúka samtíma sem niður-
lægir konur og upphefur hið karllæga
vald.
SPURT OG SVARAÐ

FJÖLKVÆNI
Starfsmenn Sameinuðu þjóðanna hafa fundið yfir 100.000 ósprungn-
ar klasasprengjur víðs vegar um Suður-Líbanon og hefur Jan Egeland,
yfirmaður mannúðarstarfs SÞ, sagt notkun þeirra hafa verið „algjörlega
ósiðlega,“ sérstaklega þar sem Ísraelar vörpuðu níutíu prósentum þeirra á
síðustu þremur sólarhringum átakanna, þegar ljóst var orðið að vopnahlé
kæmist á. Sprengjurnar keypti Ísraelsher af bandarískum yfirvöldum.
Hvað eru klasasprengjur?
Klasasprengjur eru stór hylki fyllt með sprenglingum. Þegar þeim er varpað
opnast hylkin og sprenglingarnir dreifast um svæði á stærð við tvo fótbolta-
velli. Hægt er að skjóta þeim bæði af landi og úr lofti. Hver sprenglingur er
á stærð við handsprengju og hefur svipaða virkni. Líkt og jarðsprengjum er
sprenglingunum ætlað að hægja á ferðum óvinarins og eyða farartækjum
hans.
Hver er hættan sem stafar af þeim?
Á milli fimm og 25 prósent sprenglinganna springa ekki þegar klasasprengj-
um er varpað, en þessir ósprungnu sprenglingar eru afar viðkvæmir og
springa við minnsta áreiti. Til dæmis er nóg að snerta sprengling eða taka
hann upp, og springur hann þá. Því eru klasa-
sprengjurnar afar hættulegar, sérstaklega þegar
þeim er varpað á íbúðarhverfi líkt og Ísraelsher
gerði í Suður-Líbanon þar sem óbreyttir borg-
arar eru nú að reyna að koma sér aftur fyrir.
Samkvæmt tölum SÞ hafa minnst 13 borgarar
farist vegna sprenglinganna og 48 slasast
síðan vopnahlé komst á.
Lögleg notkun?
Enginn alþjóðasamingur bannar notkun klasa-
sprengja, þó að mannréttindasamtök bendi
ítrekað á grimmileg áhrif þeirra á óbreytta
borgara. Hins vegar bindur Genfar-sáttmál-
inn stríðandi fylkingar til að vernda óbreytta
borgara í átökum. Auk þess hafa bandarísk
yfirvöld fyrirskipað rannsókn á því hvort Ísraelar hafi brotið leynisamninga
við ráðamenn í Washington, en samkvæmt þeim samningum átti ekki að
nota klasasprengjurnar nema á hernaðarleg skotmörk.
FBL GREINING: KLASASPRENGJUR
Klasasprengjur bana óbreyttum
Svona erum við
> Íslendingar sem reykja daglega
V
in
n
in
g
ar
v
er
ð
a
af
h
en
d
ir
h
já
B
T
Sm
ár
al
in
d.
K
ó
p
av
o
g
i.
M
eð
þ
ví
a
ð
t
ak
a
þ
át
t
er
tu
k
o
m
in
n
í
SM
S
kl
ú
b
b.
9
9
kr
/s
ke
yt
ið
.
9. hver vinnur!
Sendu SMS skeytið JA ABF á númerið 1900 og þú gætir unnið miða fyrir tvo.Vinningar eru: Bíómiðar fyrir tvo, DVD myndir, varningur tengdurmyndinni og margt fleira!
Augu margra Vesturlanda-
búa beinast nú að ófremdar-
ástandinu í Darfúr-héraði.
Öryggisráð Sameinuðu
þjóðanna hefur samþykkt
að stækka og stýra friðar-
gæsluliði í Súdan sem mun
telja um 17.000 menn. Þetta
verður þó ekki gert í þökk
stjórnvalda Súdans, en þau
kalla aukninguna ógn við
fullveldi landsins og neita
að samþykkja hana.
Fyrir utan ellefu ára friðartímabil
frá 1972 til ársins 1983, hafa verið
nærri sleitulaus átök í Súdan síðan
árið 1955. Þrátt fyrir að átökin í
Darfúr-héraði hafi brotist út árið
2003 hefur önnur borgarastyrjöld
staðið yfir í landinu í ein 22 ár og er
sú langdregnasta í sögu Afríku.
Upphaf átakanna má rekja til samn-
ings Egyptalands og Bretlands um
yfirráð í landinu og sérstaklega til
þess hvernig Bretar skildu við
Súdan árið 1956, en þá var landið í
raun þeirra nýlenda.
Breska heimsveldið hafði skipt
þessu stærsta landi Afríku í tvær
stjórnsýslueiningar, Norður- og
Suður-Súdan, eftir gamalkunnum
mælikvörðum; breiddargráðum.
Íbúum í norðri var bannað að fara
suður yfir 10. breiddargráðu og
sunnlendingum sömuleiðis að fara
norður yfir þá áttundu. Þessi skipt-
ing landsins hefur verið gagnrýnd,
en hún var þó ekki með öllu tilvilj-
anakennd. Gróflega skiptast þegn-
arnir í tvo flokka, tæplega 40 pró-
sent þeirra eru arabísk að uppruna
og búa flestir fyrir norðan. Rúmur
helmingur telst hins vegar af afr-
ísku bergi brotinn og eru fleiri
þeirra fyrir sunnan. Mikill meiri-
hluti landsmanna er íslamstrúar,
um 70 prósent, og eru þeir ríkjandi
í norðurhluta landsins. Fyrir sunn-
an er hópur kristinna manna ásamt
andatrúarmönnum og fleirum. Að
sjálfstæði fengnu óttuðust borgar-
ar í suðurhlutanum að nágrannar
þeirra í norðri tækju við öllum
stjórnartaumum og leist ekki á
blikuna þegar gera átti íslamstrú
að ríkistrú og arabísku að opinberu
móðurmáli landsins. Árið 1955, ári
fyrir téð sjálfstæði ríkisins, braust
því út borgarastyrjöld.
Darfúr-hérað
Í vesturhluta landsins, meðfram
landamærum Tsjads, er hið
landlukta Darfúr-hérað. Uppreisn-
armenn þar hófu baráttu sína árið
2003, einmitt þegar unnið var að
friðarsamningum milli manna í
norður- og suðurhluta landsins.
Darfúr-búum þótti sem hérað sitt
væri skilið út undan í framtíðar-
áætlunum þeim sem birtust í samn-
ingunum og töldu sýnt að uppreisn
gæti borgað sig. Kofi Annan, aðal-
ritari SÞ, er einn þeirra sem telja
að lykilatriði að friði í Darfúr sé
réttlátir friðarsamningar milli
norðurs og suðurs og að í þeim
verði Darfúr-héraði gert hærra
undir höfði en áður. Bent hefur
verið á að átökin í Súdan séu í
grunninn öll af einni rót komin; að
hin arabíska yfirstétt múslima í
norðri beiti nágranna sína fyrir
sunnan og vestan misrétti við skipt-
ingu landsins gæða, en landið hefur
nokkrar tekjur af olíusölu.
Þó er ekki hægt að segja að í
Darfúr ríki eiginlegt trúarbragða-
stríð, því íbúar héraðsins eru flest-
ir múslimar, eins og yfirstéttin.
Þeir eru hins vegar ekki arabískir,
heldur afrískir. Til að flækja málin
enn, hefur ríkisstjórnin í norðri
hlaðið undir svokallaða Reiðmenn
(Janjaweed) með vopnum og öðrum
stuðningi til að berjast við upp-
reisnarmennina í Darfúr. Reið-
mennirnir eru arabískir múslimar,
sem ríða um héraðið og herja á þá
borgara sem fyrir þeim verða.
Þessir málaliðar ríkisvaldsins eru
alræmdir fyrir stríðsglæpi sína og
sérstaklega fyrir nauðganir. Árásir
þeirra miðast við að flæma íbúana
á brott og eru minnst 200.000 manns
landflótta í nágrannaríkinu Tsjad.
Erlend afskipti
Ríkisstjórn Súdans hafnar liði sem
hefði aukið umboð til að grípa inn í
átökin. Hún álítur það tilræði við
fullveldi þjóðarinnar. Þær eru hins
vegar máttugar, þjóðirnar sem
mestan áhuga hafa sýnt á að koma
á friði í Súdan upp á síðkastið; Bret-
land og Bandaríkin.
Hlutdeild Bandaríkjaforseta í
málinu hefur verið skýrð með því
að hann sé undir þrýstingi frá
áhrifamiklum flokksbræðrum
sínum um að koma í veg fyrir
ofsóknir gegn hinum kristna minni-
hluta í suðri, en kristnir menn í
Súdan hafa meðal annars mátt þola
það að sjá presta sína krossfesta og
kirkjur sínar brenndar.
Menn innan Bandaríkjastjórnar
óttast einnig að í áframhaldandi
vargöld, án erlends eftirlits, verði
æ auðveldara fyrir hryðjuverka-
samtök að stunda iðju sína og búa
sig undir frekari óskunda, en
Osama bin Laden var með annan
fótinn í Kartúm, höfuðborg Súdans,
á fyrri hluta tíunda áratugarins.
Að auki hafa mannréttindasam-
tök í Bandaríkjunum verið atorku-
mikil við að vekja athygli á kerfis-
bundnum nauðgunum, íkveikjum,
þrælahaldi og viðlíka ófagnaði sem
viðgengst í borgarastríðinu og
George W. Bush er í mun að bæta
ímynd utanríkisstefnu sinnar fyrir
komandi kosningar.
Bretar eru auðvitað samherjar
Bandaríkjamanna á mörgum svið-
um, en líklegt er að þeir telji sig
einnig hafa skyldum að gegna á
þessu gamla áhrifasvæði sínu.
Kínverjar og Rússar sátu hins
vegar hjá í atkvæðagreiðslu um
hvort sent skyldi alþjóðlegt herlið
til Súdans, enda að vissu leyti í
svipuðum sporum og stjórnin í
Súdan. Uppreisnarhópa, sem stefna
á sjálfstæði síns héraðs, er einnig
að finna innan Kína og Rússlands,
til að mynda í Tsjetsjeníu. Þessi
ríki telja því ekki æskilegt að íhlut-
að sé í málefni fullvalda ríkis nema
stjórnvöld ríkisins séu því sam-
þykk.
Samskipti Bandaríkjanna og
Súdans hafa verið misgóð í gegnum
tíðina. Stjórnmálasambandi var til
dæmis slitið af súdönsku ríkis-
stjórninni árið 1967. Þrátt fyrir að
samskipti hafi að mörgu leyti batn-
að á síðustu áratugum og Banda-
ríkjamenn sendi neyðaraðstoð til
þegna Súdans, er ríkið á lista
Bandaríkjamanna yfir þau ríki sem
ætlað er að hýsi og styrki hryðju-
verkamenn. Súdönsk stjórnvöld
eru því ekki auðsveip bandarískum
stjórnvöldum.
Spurningin er því sú hvort
Bretar og Bandaríkjamenn hafi
enn nægileg áhrif í stærri múslima-
ríkjum til að sannfæra stjórnvöld
þeirra um að taka höndum saman
til að þrýsta á stjórnvöld í Súdan
um að leyfa erlenda íhlutun.
Umboð Afríkusambandsins, sem
ber ábyrgð á núverandi friðar-
gæslu á svæðinu, rennur út í lok
mánaðarins.
Öryggisráðið minnist Darfúr
ÞORPIN BRENND Flóttamenn brugðu á það ráð árið 2005 að byggja þorp og brenna þau svo til að minna stjórnvöld iðnríkja
heims á ástandið í Darfúr og til að hvetja þau til að senda ekki flóttamenn frá Darfúr aftur til heimkynna sinna. Það virðist hafa
gengið eftir. NORDICPHOTOS/GETTY
Heimild: Hagstofa Íslands