Fréttablaðið - 30.09.2006, Blaðsíða 16

16 30. september 2006 LAUGARDAGUR
greinar@frettabladid.is
FRÁ DEGI TIL DAGS
ÚTGÁFUFÉLAG: 365
RITSTJÓRAR: Kári Jónasson og Þorsteinn Pálsson AÐSTOÐARRITSTJÓRAR: Jón Kaldal og Steinunn Stefánsdóttir FRÉTTASTJÓRAR:
Arndís Þorgeirsdóttir, Sigríður Björg Tómasdóttir og Trausti Hafliðason FULLTRÚI RITSTJÓRA: Björgvin Guðmundsson
Fréttablaðið kemur út í 103.000 eintökum og er dreift ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu, Akureyri og þéttbýlissvæðum á
suðvesturhorninu. Einnig er hægt að fá blaðið í völdum verslunum á landsbyggðinni. Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni
blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds. issn 1670-3871
Ég neita því ekki að stundum sækir á mig depurð og
söknuður þegar haustið kemur.
Það slokknar pínulítið á manni,
sólin lækkar á lofti, laufblöðin
falla og langur kaldur veturinn
er framundan. Það er farið þetta
sumar og kemur aldrei aftur. Við
erum öll orðin einu sumrinu
eldri. Og ævin einu sumrinu
styttri.
En þegar að er gáð er sumarið
ekkert mikilvægara eða merki-
legra heldur en árið allt um
kring og hinar árstíðirnar. Haust-
ið hefur líka sinn sjarma og
haustið er eins og lífið í allri
sinni hnotskurn: merki breyting-
arinnar, áframhaldsins, aðdrag-
andi vetrarins með sínum
ævintýrum og rómantík. Eða
hvað er yndislegra en myrkrið í
loftinu, kertaljósið í glugganum,
gnauðið og snjóflygsurnar úti
fyrir og kyrrðin í kringum þig.
Haustið nálgast eins og ævi-
kvöldið, sem ber kyrrðina í sér.
Kyrrðin er nefnilega líka
eftirsóttur tími í lífi manns. Þá
fjarar út löngunin í æðibunu-
ganginn, leitin að hinni ímynd-
uðu hamingju, eltingarleikurinn
eftir hillingunum, allt hverfur
þetta og víkur í burt með árunum
og haust lífsins færir manni
annarskonar og kannske þessa
einu sönnu lífsfyllingu, að eldast
í sátt við sjálfan sig. Það er
sömuleiðis óumbreytanlegur
þáttur í lífi okkar og þá er gott að
eldast, ef maður metur og skilur
þau verðmæti, sem í því felast.
Spakur maður sagði einu sinni,
að það væri synd að eyða
æskuþróttinum í unga fólkið. Það
kynni ekki að fara með hann.
Í þessu samhengi langar mig
að segja ykkur frá því þegar ég
brá mér inn á bensínstöð í
vikunni, var að kaupa mér pylsu,
ef ég man rétt, og þarna stendur
glaðlegur maður á mínum aldri
og heilsar kumpánlega og það
rifjast upp fyrir mér að þarna
var kominn jafnaldri minn frá
því í gaggó í den tid, kvennaflag-
ari og djammari á þeim sokka-
bandsárum og mikið var hann
breyttur og mikið fannst mér
hann vera eldri en ég. En þarna
stóð hann í biðröðinni og brosti
til mín og við hliðina á honum
stóð kona og brosti líka til mín.
Og þá mundi ég það sem ég átti
auðvitað að muna að þetta var
kona mannsins, sem líka var
skólasystir mín og þau höfðu
skotið sig saman, strax í gaggó
og hún var skvísa á þeim árum,
þótt hún bæri það ekki með sér
lengur, miðaldra konan, svo ég sé
kurteis í lýsingarhættinum.
En þarna stóðu þau glaðleg og
kímin og ég sá strax að hér fóru
hjónakorn sem ennþá voru eins
og nýslegið kærustupar og þau
höfðu haldið þetta út í gegnum
áratugina og enda þótt sexapíll-
inn væri ekki lengur sjáanlegur
og haustblöðin hefðu fallið í
þessu hjónabandi, ríkti ást og
umhyggja í garð hvors annars og
þau „jú á leið í sumarbústaðinn“,
til að eiga þar rómantíska helgi
og njóta einverunnar saman.
Hamingjan og kærleikurinn.
Vináttan og umhyggjan. Hún
skein úr andliti þessara tveggja
einstaklinga, þessara hjóna,
þessara gömlu jafnaldra minna,
sem höfðu á sínum tíma horfið út
í mannhafið og höfðu verið þarna
einhversstaðar, allan þennan
tíma, þangað til ég hitti þau aftur
á þessari bensínstöð! Það var
komið haust í lífi þeirra, æsku-
þokkinn var horfinn, hárið hafði
gránað, göngulagið breyst og þau
voru bæði eins og veðurbarðir
bautasteinar, sem höfðu gleymst
og týnst. En mikið var gaman að
sjá þau, svona ljóslifandi
tákngervinga þeirrar kynslóðar,
sem hafði gengið í gegnum
árstíðir lífsins, sumar, vetur, vor
og haust og nutu nú haustsins út í
æsar, skildu og virtu þau
óhjákvæmilegu örlög að tíminn
leið og allt hefur sinn tilgang og
tilverustað. Hvað segir ekki
Steinn Steinarr í kvæðinu: „Og
þú ert eins og geisli frá sumar-
sólinni, sem ekki hverfur, þó
haustið komi.“
Haustið er uppskera sumars-
ins. Það ber með sér sólargeisl-
ana frá sumrinu inn í veturinn.
Haustið í lífi þessara gömlu
skólasystkina minna var upp-
skera heitra ásta og ævarandi
kynna, já haustið, sem var komið
í lífi þeirra, var afrakstur
áralangrar viðleitni til að rækta
það sem sáð var og njóta
uppskerunnar. Eða til hvers er
sáð ef fólk vill ekki líta við
uppskerunni, ævikvöldinu,
haustinu og ástinni sem það
hefur ræktað með sér? Ef það
vill ekki njóta birtunnar af
sólargeisla sumarsins, sem ekki
hverfur þótt haustið komi.
Þannig er árstíð haustsins,
jafngild árstíðum lífsins, sem
stíga og hníga, koma og fara. Sól
rís, sól sest.
Það húmar að hausti
Umræðan
Ungt fólk og forvarnir
Unglingsárin eru skemmtilegur tími í lífi hvers einstaklings. Mikið vaxta-
skeið, andlega og líkamlega. Nýjar upp-
götvanir á hverjum degi sem eiga þátt í
því að breyta barni í ungling. En ungl-
ingsárin vara líka í svo ótrúlega stuttan
tíma af heilli mannsævi, einungis sjö ár.
Það er því mikilvægt að nýta þessi ár
vel, lifa heilsusamlegu lífi og grípa tæki-
færin sem gefast til aukins þroska.
Umhverfi unglinga hefur breyst
mikið frá dögum pabba og mömmu svo maður tali
nú ekki um afa og ömmu. Á hverjum degi slást
ýmsir aðilar um að markaðssetja sig í veröld ungl-
inganna, aðilar eins og tískuhönnuðir, fjölmiðlar,
fíkniefnasalar, sprúttsalar og svo er það netið með
öllu því aðgengi sem þar er. Það er því mikilvægt
fyrir okkur fullorðna fólkið að fylgjast vel með
unglingnum okkar. Halda utan um hann og láta hann
vita hvað okkur þykir vænt um hann, styðja hann og
hvetja til að taka þátt í skipulögðu íþrótta- og æsku-
lýðsstarfi og tala við hann um lífið og tilveruna.
Hvað ber að varast og umfram allt að kenna honum
að segja NEI. Það er nefnilega of seint að byrgja
brunninn eftir að barnið er fallið í hann.
Verjum sem mestum tíma saman.
Þann 28. september var forvarnar-
dagur haldinn í grunnskólum landsins
undir heitinu Taktu þátt! Hvert ár skipt-
ir máli. Sérstök dagskrá var í öllum 9.
bekkjum og eins voru skilaboð send inn
á öll heimili landsins. Markmið forvarn-
ardagsins er að kynna þrjú heillaráð
sem geta forðað börnum og unglingum
frá því að verða fórnarlömb fíkniefna.
Dagurinn er haldinn að frumkvæði for-
seta Íslands í samstarfi við Ungmenna-
félag Íslands, Íþrótta- og Ólympíusam-
band Íslands, Skátahreyfinguna,
Samband íslenskra sveitarfélaga og Reykjavíkur-
borg. Átakið er stutt myndarlega af lyfjafyrirtæk-
inu Actavis.
Spyrjum unglingana okkar hvað fór fram í skól-
anum þennan dag, ræðum hver þeirra upplifun var
og lesum vel skilaboðin sem voru send inn á heimil-
in okkar. Þannig sýnum við að hvert skref, hver
dagur og hvert ár skiptir máli þegar velferð ungl-
ingsins okkar á í hlut. Sýnum ábyrgð og umfram allt
verum góð fyrirmynd.
Höfundur er aðstoðarskólastjóri og varaformað-
ur UMFÍ.
Tölum við unglingana okkar
HELGA GUÐJÓNSDÓTTIR
Árstíðirnar
Haustið í lífi þessara gömlu
skólasystkina minna var upp-
skera heitra ásta og ævarandi
kynna...
Fylgst með lónssöfnun
Vatnssöfnun í Hálslón er hafin sem
kunnugt er. Þjóðinni gafst kostur á
að fylgjast með upphafi hennar í
beinni útsendingu á Stöð 2 í lýsingu
Kristjáns Más Unnarssonar frétta-
manns.Nokkur fjöldi fylgdist með af
útsýnispalli Landsvirkjunar, fulltrúar
verktakafyrirtækja voru margir og
fjölmiðlafólk sömuleiðis. Tímaritið
National Geographic er á meðal
erlendra fjölmiðla sem mun gera
Kárahnjúkavirkjun skil
– í janúarhefti ritsins
verður grein um þessa
stærstu framkvæmd
Íslandssögunnar.
Ómar á reki
Einn var þó fjöl-
miðlamaður sem
ekki fylgdist með þegar hjárennslis-
göngunum var lokað. Ómar Ragn-
arsson sem fylgst hefur grannt með
framkvæmdinni frá upphafi sat í bát
sínum á bökkum Sauðár og beið eftir
að komast á flot í lóninu. Með honum
í för er Sigurður Grímsson kvikmynda-
tökumaður sem fylgist með Ómari og
mun vera að gera um hann mynd.
Þeir félagar héldu áfram siglingu sinni
um lónið í gærmorgun en lentu í
vandræðum með mótorinn í Örkinni
hans Ómars. Hann drap á sér
og þeir stóðu í nokkru stappi
við að koma honum í gang á
nýjan leik.
Malbikuð náttúruvernd
Ómar er nýorðinn opin-
ber andstæðingur
virkjunarinnar en
eflaust hefur marga sem með honum
hafa fylgst grunað að hann styddi ekki
framkvæmdina. Náttúruverndarsinnar
fagna eflaust liðssinni Ómars við mál-
staðinn enda þeir höfuðandstæðingar
Kárahjúkavirkjunnar. Vinstrihreyfingin
- grænt framboð, eini stjórnmála-
flokkurinn sem hefur verið eindreginn
í afstöðu sinni gegn framkvæmdinni,
er þó ekki skipaður náttúruvernd-
arsinnum að mati Staksteina Morg-
unblaðsins. Steingrímur J. Sigfússon
er ekki á móti malbikuðum vegum
á hálendinu og því ekki
náttúruverndarsinni að
mati blaðsins. Stakstein-
ar virðast þannig leggja
að jöfnu malbikaða
vegi og framkvæmdir
sem raska lífríki í heil-
um landsfjórðungi.
Í DAG |
ELLERT B. SCHRAM
Prófkjör Samfylkingarinnar í Reykjavík
Prófkjör til að velja frambjóðendur á lista Samfylkingarinnar
í Reykjavík fyrir Alþingiskosningarnar vorið 2007 fer fram
laugardaginn 11. nóvember 2006.
Þeir hafa rétt til að bjóða sig fram í prófkjörinu sem eru félagar
í Samfylkingunni og eru kjörgengir til Alþingis og fá meðmæli
minnst 30 og mest 50 fl okksfélaga með lögheimili í Reykjavík.
Frambjóðendur skulu tilkynna um framboð sitt bréfl ega til
skrifstofu Samfylkingarinnar að Hallveigarstíg 1, 101 Reykjavík.
Þar eru jafnframt veittar nánari upplýsingar um framkvæmd
og reglur prófkjörsins. Framboðum ber að skila fyrir kl. 14
laugardaginn 21. október 2006.
Kjörstjórn Samfylkingarinnar í Reykjavík
Þ
egar lög eru brotin, eða grunur vaknar um lögbrot, segja
fjölmiðlar gjarnan af því fréttir. Hvernig tekið er á
málum, hvort birt séu nöfn og ljósmyndir af þeim sem
koma við sögu þurfa þeir sem stýra fréttum að vega og
meta í hverju tilfelli.
Fréttir af ofsaakstri eru til að mynda í fæstum tilvikum tilefni
til nafn- og myndbirtingar. Undantekningartilfellið gæti þó til
dæmis verið ef samgönguráðherra eða formaður Umferðarráðs
væru gripnir glóðvolgir við slíkt athæfi. Þá þætti engum skrýtið ef
fjölmiðlar greindu skilmerkilega frá brotum þeirra með mynd og
nafni, enda menn sem starfa sinna vegna er hægt að gera sérstakar
kröfur til á vegum úti.
Yfirleitt er þó öllu flóknara að meta hvenær er við hæfi að fjalla
opinskátt um þá sem grunaðir eru um að hafa brotið af sér. Seint
verður fest niður ein regla í þeim efnum enda skoðanir vægast sagt
misjafnar á málinu.
Annar angi af umfjöllun fjölmiðla um sakamál er sú útbreidda
hugmynd að ákveðin refsing geti falist í því að lenda í kastljósi
fjölmiðlanna. Í sumum tilfellum hafa dæmdir menn jafnvel sagt að
umfjöllun fjölmiðla um mál þeirra hafi verið þeim þungbærust.
Fjölmiðlar dæma hins vegar engan til refsingar heldur flytja
fréttir sem í hlutarins eðli geta aldrei verið öllum að skapi. Í þessu
samhengi er rétt að minna á að sú tilhneiging að vilja fella boðbera
slæmra tíðinda er gamalkunn og erfið við að eiga.
Í Héraðsdómi Reykjavíkur bar það við að í byrjun vikunnar féll
dómur í manndrápsmáli sem ekki var hægt að skilja á annan hátt
en þann að hinum ákærða væri metið til refsilækkunar að fréttir
höfðu verið fluttar af máli hans, eða eins og Jónas Jóhannsson hér-
aðsdómari orðaði það „vegna þess hve óvægna umfjöllun ákærði
hefur sannanlega hlotið fyrir atlöguna hjá einstökum fjölmiðlum“.
Sem betur fer er þetta ekki algengt sjónarmið dómara, því þarna
er komið út á mjög svo hálan ís.
Þetta er þó ekki fordæmalaust því í fyrravor skilaði Jón Steinar
Gunnlaugson hæstaréttardómari sérákvæði þar sem mátti greina
svipuð sjónarmið til dómsvalds fjölmiðla.
Í tilefni af nýföllnum héraðsdómi er rétt að rifja upp það sem
hér var skrifað í kjölfar sératkvæðis Jóns Steinars, um þau vand-
kvæði sem dómstólar standa frammi fyrir ef þeir kjósa að hafa
fréttir sem viðmið í dómum sínum.
Fyrsta spurning er: Hvaða forsendur eiga þeir að gefa sér
þegar mælistika er lögð á opinbera umfjöllun? Er það fjöldi ljós-
mynda sem birtast af sakborningi? Hversu margir dálksentimetr-
ar eru skrifaðir og hversu margar mínútur eru lagðar undir mál
hans í ljósvakamiðlunum? Þá hlýtur líka að verða að taka tillit til
útbreiðslu fjölmiðlanna, lestrar þeirra og áhorfs. Eiga dómarar að
styðjast við kannanir á þeim þáttum svo hægt sé að meta til hversu
margra fréttaflutningurinn náði og þar með hversu stóran afslátt
eigi að gefa sakborningi af refsingunni?
Hversu vonlaus leið þetta er sést best á því að klókur verjandi
gæti búið svo um hnútana að umfjöllun og ljósmynd af skjólstæð-
ingi hans birtist í fjölmiðlum og vonað að það yrði sakamanninum
til refsilækkunar.
Fjölmiðlar flytja fréttir og dómstólar eiga að dæma óháð þeim.
Dómstólar eru á villigötum ef þeir ætla að hafa
fréttaflutning sem viðmið í dómum sínum.
Glæpur og refsing
JÓN KALDAL SKRIFAR